| 5- استبداد خشن
از آنجا که حکومتهاى دست نشانده ابرقدرتها پایگاه مردمى نداشته و از
پـشتوانه ملى و میهنى برخوردار نبوده بلکه همواره مردم را در مـقابل خـود
مى بینند رفتارشان در عین اینکه در مقابل اربابان ذلـیلانه و زبـونانه
اسـت در بـرابر مردم ژست قدرت گرفته و نهایت خشونت وحشى گرى را از خود
نشان مى دهند تا بدینوسیله زهرچشمى از مـردم گرفته باشند تا مبادا آنان به
فکر حرکتى افتاده و دست به نـهضت وقـیام بـزنند و آنـان را از اریـکه
قـدرت به زمین آورند کـشتارهاى بى رحمانه و ارزش قأل نبودن براى خون مردم
و زندانهاى مـخوف و شکنجه هاى کذأى سیاسیون همه وهمه شاهد بر این مدعا است
معلوم است که چنین وضعى نمى تواند دوام داشته باشد و بالاخره روزى مردم به
تنگ آمده و به زندگى ننگین چنین حکومتى خاتمه مى دهند.
6 - تحقیر شخصیت انسانى
یـکى دیـگر از مظاهر ستمشاهى و انحطاط دوره 50 ساله و بخصوص در 25 سال
اخیر رفتارى بود که در مورد شخصیت انسانى فرد فرد ایرانى انجام مى یافت.
در ایـن نظام بى ارزش ترین چیز انسان و شخصیت انسانى بود صرف نظر از
ایـنکهآزادى هـمه را سـلب کـرده و همگان را بصورت برده خویش درآورده
بـودند در هـمان بردگى نـیز براى کسى به اندازه یک برده ارزش و شخصیت و
اظهار وجود قأل نبودند.
ایـن رفـتار از شخص شاه نمودار بود دروغهأى که مى گفت کسانى را کـه بـراى
پـستهاىکلیدى و حـساس هـمچون نخست وزیرى انتخاب مى کرد (هـویداى بـهأى
حـدودچهارده سـال) حزب واحد اجبارى که پیشنهاد مى نمود (حزب رستاخیز) که
هر کسآن را نپذیرد باید از مملکت خارج شـود ژسـتهأى کـه در وسأل ارتباطى
در برابرمردم مى گرفت سخنان بـى ادبانه و خارج از نزاکتى که در مناسبات
مختلف درباره رهبران دیـنى و مـذهبى مى گفت تناقضاتى که در رفتارش پیدا مى
شد از سوئى بـه مساجد حـمله مى کرد و قرآنها را مى سوزاند و از سوى دیگر
قرآن چـاپ کـرده و درحـرمها و امـاکن مقدسه ظاهر مى شد و اظهار قداست مى
کرد از سوئى دم از احترام به علم و دین مى زد از سوى دیگر علما دین را در
زیر شکنجه ها مى کشت و ...
هـمه ایـنها نمودارهأى بود که ما از آن به تحقیر شخصیت انسانى یاد کردیم
یعنىآنان مردم را همچون مرده متحرک مى پنداشتند که سر از هـیچ چـیز در
نـیاورده و همه برده آنان بوده و هر چه که آنان کـرده و گـفته اند باید بى
چون و چرا مورد پحیرش قراردهند لذا به نـصـیحت و مـوعـظه خـیرخواهانه
احـدى حـتى مـراجع تـقلید شـیعه گـوش نمى دادند و نـه تـنها گوش نمى دادند
بلکه اجازه نصیحت و سخن نـمى دادند و هـر که سخنى مى گفت سرنوشتش زندان
شکنجه تبعید و قتل بود ... معلوم است که چنین وضعى دوام نخواهد آورد و
بالاخره مردم به حرکت آمده و دست به قیام مى زنند وبساط شان را جمع مى
کنند.
7 - کاپیتولاسیون
کـاپیتولاسیون یـا قـضاوت کـنسولى مسئله اى است که بیش از یک قرن اسـتقلال
وحـاکمیت ایـن سرزمین اسلامى را متزلزل ساخته بود و دست اجـانب و
بـیگانگان راسـالها در ایـن کـشور براى جنایاتشان باز گـذاشته بـود و
کـردند آنچه که کرده اند که قلم ازوصف آن عاجز و شرمنده است و بالاخره در
سال 1306 شمسى این قرارداد ننگین از طرف مـجلس شوراى ملى ایران لغو و بى
اعتبار اعلام شده و به همه دولى کـه حـق استفاده از ایـن قـانون را داشته
اند ابلاغ شد ولى در سال 1343 شـمسى دولـت کـاملاوابسته ایـران در صـدد
احیا کاپیتولاسیون بـرآمده و قـانونى را از مـجلس گـذراند کـه مستشاران
آمریکأى و نظامیان وابسته و اعضا خانواده و خدمه آنها اعم از نظامى وغیره
از امتیازات و مصونیتهاى مامورین سیاسى پیش بینى شده در قرارداد ویـن
برخوردار بـوده و از شمول قوانین قضأى ایران معاف باشند و در صـورت
نـقضآشکار قـوانین و ارتـکاب جرم هم امکان تعقیب آنان نبوده و از هرگونه
احتمال مجازات مصون بمانند...و ایـن هـمان موضوعى است که امام خمینى((ره))
علیه آن در چهارم آبـان 43 آن سـخنرانى تـاریخى خـود را خـطاب بـه مـراجع
تقلید و ارتـشیان و هـمه طبقات مردم درشهر مقدس قم ایراد فرموده و همین
سخنرانى باعث تبعید امام به ترکیه شد لذا امام در شب 13 آبان در مـنزلش
دسـتگیر شده و به تهران و از آنجا به ترکیه انتقال داده شـدو ایـن قانون
کاپیتولاسیون بحق خشم امام وامت را برافروخته و یـکى از عـوامل محرک
انـقلاب بود یعنى مردم دیگر بطور جدى حس خطر کـرده بـودند و امام این خطر
را به همه اعلام کرده بود که هستى و عزت و عظمت این ملت پایکوب شده است.
8 - روحانیت
در بـین علل و عوامل انقلاب نقش روحانیون و علما مذهبى در رهبرى
وسازماندهى حرکتهاى انقلابى بیش از عوامل دیگر به چشم مى خورد هر چند که
روحانیون بخشى از ملت اسلامى و طبقه اى از همین مردمند ولى بـخاطر نـقش
اساسى که در انقلاب داشتند و بخاطر ویژگیهاى خاصى که در روحـانیت شـیعه
وجود داشـته و آنـان را از بقیه رهبران مذهبى دیـگر مـمتاز مى سازد در
رابطه با آنان دراینجا بطور اختصار بحث مى شود و در رابطه با نقش مردم در
آینده در یک درس جداگانه بررسى بعمل خواهیم آورد.
روحـانیت شـیعه داراى ویـژگیهأى اسـت که در بقیه رهبران مذهبى وجـود ندارد
وهمان ویژگیهایشان باعث استقلالشان بوده و در نتیجه هـرگاه خـواسته اند
عـلیه حاکم جبارى وارد عمل شوند به راحتى دست بـکار شـده و از تـهدید
حـکام ستمگرنمى هراسیدند و ما اینک بطور اختصار به آن ویژگیها اشاره مى
کنیم:
1 - جایگاه اجتماعى روحانیون
اکثر قریب به اتفاق روحانیون از میان طبقات فقیر و محروم جامعه و اغـلب
ازروستاها برخاسته و درد و رنج توده هاى اجتماعى را لمس کـرده و بـا آن
بزرگ شده اند درحالى که طبقات تحصیل کرده روشنفکر کـه در بـسیارى از
حرکتهاىسیاسى , اجتماعى , رهبرى مبارزات ملى را بـعهده مـى گیرند خود طبقه
ممتایزى رابا فرهنگ خاص خود تشکیل مـى دهند کـه از توده مردم جدا شده و
حتى ارتباطمعنوى خود را با آنـهـا از دسـت مــى دهـند و روحـانیون بـه
عـکس آنـان از مـیان مردم برخاسته و در میان مردم و همانند آنها رشد و نمو
کرده و با درد آنـها آشـنایند و هرگزرابطه فرهنگى و معنوى خود را با آنها
از دست نمى دهند.
2 - استقلال اقتصادى
بـرخلاف رهبران مذهبى جهان اعم از رهبران مذهبى مسیحى و کلیمى و روحـانیون
اهل سـنت کـه مـعمولا بـه استخدام دولت درآمده و امرار معاششان به حقوق
ومزایأى بستگى دارد که از دولت دریافت مى کنند روحـانیون شـیعه داراى
استقلال مالى از سیستم سیاسى بوده و تامین مـعاش آنان به کمک هاى مختلفى
بستگى داردکه از طریق وجوهات شرعى دریافتى از مردم مسلمان و معتقد تامین
مى گردد بطورطبیعى استقلال مـالى از سیستم سیاسى و تامین معاش بوسیله مردم
به روحانیت شیعه کـمک کـرده اسـت کـه بـتواند فـارغ از هر نوع نگرانى و
دغدغه اى فـعالیت هاىسیاسى مـذهبى خـود را بـر پایه خواسته هاى مرم مسلمان
انجام دهد و آنچه خودبعنوان وظیفه الهى تشخیص داده عمل نماید و در جـهت
گـیریهایش جهت مردم و پابرهنگان جامعه را انتخاب نماید بـر خلاف روحانیونى
که حقوق بگیر نظام حاکمنداین کارها به آسانى براى آنان میسر نبوده و عملا
نیز چنین نشده است.
3 - ارتباط با مردم
از آنـجا کـه در مـکتب تـشیع باب اجتهاد باز بوده و این خود نه تـنها موجب
رشد وشکوفأى دأمى فقه شیعه شده است بلکه به مسئله اجتهاد و تقلید در مکتب
تشیع ضرورت و اهمیت خاصى بخشیده است.
انـسانهاى مسلمان یا باید خود مجتهد و آگاه به تمام مسأل فقهى بـاشند و
یـا ایـنکه ازمـجتهد جـامع الـشرأط که به مرجع تقلید معروفند و صاحب رساله
عملیه مى باشندتقلید نمایند.
بـخاطر عـدم دسترسى همه مردم در نقاط مختلف کشور به مرجع تقلید طبیعى است
روحانیون نقش رابط و منتقل کننده افکار و نظریات آنها را داشـته و بـدون
آنـکه سلسله مراتبى خاص بوجود آورند به عنوان واسـطه مـیان رهـبران مذهبى
و مردم نقش مهمى را بر عهده مى گیرند نـظرات و فـتاواى مـراجع را در
مـساجد و منابر درهمه نقاط کشور بـراى مـردم بـازگو کـرده و در مـقابل
مـسأل و مـشکلات مردم را به رهبران مذهبى منتقل مى کنند.
بـا تـوجه بـه مراتب فوق روحانیون شیعه توانسته اند با کسب قدرت ویـژه
نـقش حساس و مهمى را در حرکتهاى سیاسى , اجتماعى قرن اخیر بـازى نمایند و
به همین دلیل است که هر زمان روحانیت شیعه ایران بـا قـدرت سـیاسى حاکم به
مبارزه پرداخته اند قدرت سیاسى حاکم به مـبارزه پـرداخته اند قـدرت سـیاسى
نـبرد را بـاخته است لذا قدرت روحـانیون هـیچگاه قـابل مقایسه با قدرت
رهبران سیاسى غیرمذهبى نـیست و هـمین امـر مـوجبات برانگیختن رشک و حسد
آنها شده و در عـین نیازى کـه بـه آنها داشته اند هر زمان که توانسته اند
در حذف آنها و خیانت به آنها دریغ نکرده اند.
بـه هـر حـال بـخاطر همین امتیازات که برشمرده شد روحانیت شیعه حرکتها
آفریده وحماسه ها رقم زده و در صحنه سیاست در هر زمان که خـواسته وارد
شـده و بـخوبى از عـهده آن بـرآمده است ولى به قول اسـتاد شـهید مـرتضى
مـطهرى روحـانیت اهـل سنت بخاطر وابستگى شان نـتوانستند چـنین حماسه ها
بیافرینند و در تاریخ جهان تسنن جنبشى مـانند جـنبش ضـد استعمارى تنباکو
به رهبرى رهبران دین که منجر بـه لغو امـتیاز انـحصار تـنابکو در ایران شد
و استبداد داخلى و اسـتعمار خارجى هر دو به زانو درآمدند و یا انقلابى
همانند انقلاب عراق که علیه قیمومت انگلستان بر کشوراسلامى عراق بود و
منجر به اسـتقلال عـراق شـد و یا قیامى مانند قیام مشروطیت ایران که رژیم
سـلطنتى اسـتبداد وى را بـه مشروطه تبدیل کرد و با نهضتى اسلامى بـه رهبرى
رهـبران دیـنى مـانند آنـچه که امروز در ایران مى گذرد (انقلاب
اسلامى)مشاهده نمى کنیم.
ایـنجاست که ما روحانیت شیعه را یکى از برجسته ترین علل و عوامل انقلاب وپیروزى انقلاب مى دانیم.
9 - دستگیرى رهبر انقلاب و دیگر سران نهضت
پـس از شـروع نـهضت و مـخالفت امـام بـا شـاه و رژیم و سخن رانى
شـدیداللحن امـام وحمله به شخص شاه در عاشوراى سال 42 و رساندن روحـانیون
پـیام امام را درهمان عاشورا (بر اساس نقشه قبلى) به مـردم در سـراسر
کـشور رژیـم دسـتوردستگیرى امـام و بـسیارى از روحانیون طرفدار نهضت را
صادر مى کند و امام در شب12 محرم مصادف بـا 15 خــرداد 42 در قـم نـیمه
شـب دسـتگیر شـده و بـه تـهران بـاشگاه افسران و سـپس در غـروب 15 خـرداد
خـونین به پادگان قصر مـنتقل مـى شود که حدود19 روز یعنى تا 4 تیر ماه 42
در آن زندان بسر مى برد و با این عمل شنیع و تجاوزآشکار به حریم مقدس
مرجعیت (کـه طـبق قـانون اسـاسى نـظام طـاغوت نیز مرجع تقلید از مصونیت
قانونى برخوردار بوده است) و دستگیرى بسیارى از روحانیون سرشناس در قـم و
تـهران و طـلاب جوان و گسیل داشتن آنان به زندان مراجع تقلیدقم و مشهد و
تهران به حرکت درآمده و در تهران تجمع کرده و خواستار آزادىبى قید و شرط
امام شده بودند.
مـردم نـیز در قم و تهران هرجا که دستگیرى امام را شنیده بودند دسـت به
تظاهرات وتحصن علیه رژیم زده هر چند که آن روز در اکثر شهرها به خاک خون
کشیده شده بودند در مجموع این دستگیرى به نوبه خود در به حرکت درآوردن
مردم نقش بسزأى داشته و در تشدید انقلاب نقش مهمى را ایفا کرده است.
بـه هـر حـال ایـنها و ده ها علل و عوامل دیگر که در اصل پیدایش انقلاب و اوج وپیروزى آن سهیم بوده و نقش داشته اند.
|