در این دوره برخلاف دوره‌های دوم ریاست جمهورهای قبل، یک رقابت جدی بوجود آمده که از این جهت با دوره‌های قبلی متفاوت است.

محمدرضا نادری/ یوسف اسدی _ انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران‌ که تبلیغات آن برای دعوت مردم پای صندوقهای رای در 22 خردادماه این روزها در نقاط مختلف کشور در جریان است، از جهات مختلف نسبت به دوره های گذشته تفاوتهای بسیاری را نشان می دهد و همین تفاوتها موجب شده است بر خلاف بسیاری از دوره های گذشته،‌ اغلب کارشناسان در تعیین پیروز احتمالی انتخابات حتی چند روز مانده به روز رای گیری دچار تردید باشند.
این تفاوتها را به روشنی می توان در ترکیب نامزدها، شیوه تبلیغات و نحوه اعلام مواضع احزاب و چهره های سرشناس در جامعه مشاهده کرد.
یکی از مهمترین ویژگیهای این دوره انتخابات ریاست جمهوری، ترکیب نامزدهای حاضر در عرصه رقابتها است. اگر دوره نخست انتخابات ریاست جمهوری را که به انتخاب «ابوالحسن بنی صدر» و سپس ، عزل وی انجامید و «محمدعلی رجایی» که به دلیل انفجار تروریستی دفتر نخست وزیری در سال 1360 به شهادت رسید، استثنا کنیم ، هر سه رییس جمهوری بعدی ایران تا سال 1384 به مدت دو دوره این سمت را در اختیار داشته اند.
دوران ریاست جمهوری آیت الله سیدعلی خامنه‌ای که نخست وزیری ایشان را "میرحسین موسوی" بر عهده داشت، از سال 1360 تا 1368 بود، اکبر هاشمی رفسنجانی از 1368 تا 1376 و سیدمحمد خاتمی نیز از 1376 تا 1384 دولت را در اختیار داشتند.
در حالی که در دور دوم انتخابات روسای جمهوری در دوره های یادشده یعنی در سال 1364 برای آقای خامنه ای، 1372 برای هاشمی رفسنجانی و 1380 برای سیدمحمد خاتمی رقبای چندان قوی در عرصه حاضر نشدند، در انتخابات کنونی که در پایان دوره اول ریاست جمهوری "محمود احمدی نژاد" برگزار می شود و او خود را برای دوره جدید نیز نامزد کرده است،‌ سه رقیب جدی به صحنه آمده اند. "میرحسین موسوی " نخست وزیر دوران دفاع مقدس است، "مهدی کروبی" ریاست دو دوره مجلس شورای اسلامی را در کارنامه خود دارد و "محسن رضایی" نیز فرمانده کل سابق سپاه پاسداران و دبیری مجمع تشخیص مصلحت نظام را در سوابق خویش جای داده است.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یک رئیس جمهور حداکثر 2 دوره متوالی می تواند در مسند ریاست جمهوری باشد و از آنجا که رئیس جمهور در ایران 4 سال در مسند قدرت است و معمولا برای بار دوم نیز کاندیدا می شود ، مردم تاکنون با رای خود فرصت 8 ساله ای را به رئیس جمهور داده اند تا برنامه های خود را محقق کند. شاید به همین دلیل است که در دور دوم انتخاب یک رئیس جمهور معمولا کاندیدای مهمی برای رقابت جدی با وی در عرصه انتخابات حاضر نمی شد.

حریفان قدرتمند
اما، این بار شرایط فرق کرده است. میرحسین موسوی که تجربه 8 سال مدیریت دولت آنهم در دوران دفاع مقدس را در کارنامه خود دارد 20 سال پس از کناره گیری از عرصه مدیریتی کشور به رقابت با احمدی نژاد در دور دوم انتخاب وی برآمده است. مهدی کروبی چهره شاخص و با نفوذ اصلاح طلبان نیز که در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری حریف احمدی نژاد بود و در مرحله نخست انتخابات، در جایگاه پس از او قرار گرفت و در نتیجه نتوانست به مرحله دوم آن انتخابات راه یابد، این بار هم به هماوردی با او برخاسته است.
سومین رقیب احمدی نژاد نیز "محسن رضایی" از چهره های شاخص اصولگرایان است که در دور نهم انتخابات ریاست جمهوری با هدف همگرایی و پیروزی اصولگرایان در آخرین لحظات از دور رقابتها کنار کشیده بود. او این بار با انتقاد از عملکرد و سیاستهای احمدی نژاد باز هم به صحنه آمده اما گفته است که تا روز رای گیری در صحنه باقی خواهد ماند.
به عقیده ناظران، حضور این نامزدها اگرچه پیروزی را برای احمدی نژاد دشوار ساخته است اما انتظار می رود حضور چهار کاندیدای جدی در عرصه انتخابات، به افزایش مشارکت مردم در انتخابات بینجامد. اهمیت این امر آنجا بیشتر خود را می نمایاند که به یاد آوریم معمولا در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری که با پیروزی فرد حاکم همراه می شود، شمار شرکت کنندگان در انتخابات نسبت به دوره پیش از آن کاهش یافته است.
شماری از کارشناسان بر این باورند که مشارکت حداکثری به نوع تلاش و فعالیت دولت فعلی هم برمی‌گردد چرا که تلاش دولت به گونه ای بوده است که مردم احساس قرابت بیشتری با حاکمیت پیدا کرده و تاثیر رای خود را در اداره کشور دیده اند. به همین دلیل مشارکت حداکثری را می‌توان از دستاوردهای دولت نهم به شمار آورد که موفق شده است با اعتمادسازی بالا و جدیت در روند اقدامات قوه مجریه، زمینه را برای اعتمادسازی در سطح بالا فراهم کند.
این در حالی است که عده ای دیگر بر این باورند حضور سه رقیب جدی برای رییس جمهور کنونی به معنای نارضایتی طیف زیادی از احزاب، شخصیتها و چهره های بانفوذ کشور از عملکرد چهار سال گذشته است، به گونه ای که آنان اطمینان یافته اند می توانند از حمایت اکثریت مردم برای شکست دادن رییس جمهوری کنونی برخوردار شوند.
محمدحسین فرهنگی نماینده تبریز و عضو فراکسیون اصولگرایان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم آنلاین با اشاره به تفاوت‌های این دوره از انتخابات ریاست جمهوری با دوره‌های قبلی گفت: مردم به خاطر تحقق اهداف برنامه‌های رئیس‌جمهور معمولا 2 دوره به یک رئیس‌جمهور رای می‌دهند تا رئیس‌جمهور برای پیاده کردن برنامه‌های خود 8 سال فرصت داشته باشد.
وی افزود: در این دوره اراده‌ای وجود دارد تا مانع تداوم ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد شود، اما شواهد نشان می‌دهد که مردم همان رویه گذشته خود را خواهند داشت.
عضو فراکسیون اکثریت مجلس تاکید کرد: در این دوره برخلاف دوره‌های دوم ریاست جمهورهای قبل، یک رقابت جدی بوجود آمده که از این جهت با دوره‌های قبلی متفاوت است.
عزت‌الله یوسفیان ملا نماینده آمل در مجلس و دیگر عضو فراکسیون اکثریت مجلس هم در این باره گفت: آقایان کروبی، میرحسین موسوی و محسن رضایی هر کدام برای حضور در عرصه انتخابات دلایل و استدلال خاص خود را مطرح کردند و حضور چنین کاندیدایی در رقابت انتخاباتی دور دوم ریاست جمهوری یک رئیس‌جمهور در ایران بی‌سابقه است.
وی با اشاره به حساسیت این دوره از انتخابات یادآور شد: هر چه میزان مشارکت مردم بالا باشد پایه‌های نظام بیشتر تقویت خواهد شد و قدرت چانه‌زنی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی افزایش می‌یابد.
نماینده آمل در مجلس اضافه کرد: از آنجا که نظام ما یک نظام مردمی و برپایه رای و نظر مردم اداره می‌شود، بنابراین هر انتخاباتی در ایران یک کارنامه‌ای از جمهوری اسلامی ایران بر جای خواهد گذاشت و یک رفراندومی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است بنابراین مشارکت بیشتر مردم به تقویت نظام منجر خواهد شد.

شیوه تبلیغات
شیوه تبلیغات در این دوره نیز متفاوت است. می توان گفت کاندیداها سعی کرده اند در این دوره نماد خاصی برای شیوه تبلیغات خود انتخاب کنند و تلفیقی از مدرنیته و سنت در شیوه تبلیغات این دوره مشاهده می شود.
حامیان میرحسین موسوی رنگ سبز را بعنوان نماد حمایت از وی برگزیده اند و در توجیه آن می گویند که این رنگ اهل بیت (ع) و رنگ نشاط، امید و سرسبزی و سرزندگی است.
حامیان محمود احمدی نژاد هم پرچم ایران را با هر سه رنگ سبز ، سفید و سرخ برای خویش برگزیده اند تا بگویند نامزد آنان، نامزد همه مردم ایران است. حامیان مهدی کروبی نیز رنگ سفید را برای خود برگزیده اند تا به نوعی پاکی، صداقت نامزد خود و خوشبختی ملت ایران را در صورت انتخاب وی به دیگران نشان دهند. در این میان، فقط "محسن رضایی" است که برای حامیان خویش رنگی انتخاب نکرده است.
حامیان هر یک از نامزدها در کنار استفاده از نمادهای یادشده به صورت پرچم، مچ بند، پوستر و سایر ابزارهای تبلیغاتی، به توزیع انواع پوستر و بروشور نیز روی آورده اند و این وضعیت با نزدیک شدن به روز رای گیری در 22 خرداد هر روز بیشتر تشدید می شود.
از ویژگیهای تبلیغات یادشده بکارگیری گسترده پوسترهایی در قطع کاغذ معمولی به صورت سیاه و سفید به ویژه از سوی هواداران میرحسین موسوی است که تصاویر او را به همراه خاتمی و امام خمینی (ره) نیز منتشر کرده اند، حال آنکه حامیان احمدی نژاد با پخش گسترده تصاویر رنگی که پیرشدن او را طی چهار سال اخیر نشان می دهد و دیگر تصاویر همراه با پرچم ایران و قله دماوند ، از تداوم برنامه های او برای جوانان، مسکن و اقتصاد در چهار سال آینده سخن می گویند.
طرفداران کروبی با شعار "تغییر برای ایران"، عکسهای رنگی بسیاری را با زمینه سفید از او به چاپ رسانده اند و هواداران محسن رضایی نیز او را "معمار نوین اقتصاد ایران" معرفی می کنند.
یکی از مهمترین ویژگیهای تبلیغاتی این دوره از انتخابات، حضور دختران و پسرانی با هر شکل و قیافه در میان هواداران نامزدها است که تاکنون با مسالمت و پرهیز از درگیری، در طول تمامی شب تا ساعت 4 تا 5 بامداد به ویژه در خیابانهای تهران به تبلیغ نامزد موردنظر خود مشغولند. این افراد با پای پیاده یا سوار بر موتورسیکلت یا خودروهایی که پوسترهای نامزدهای محبوب خود را روی آن چسبانده اند،‌ در کنار یکدیگر برای پیروزی نامزد خویش تلاش می کنند و وقتی بهم می رسند در فضایی شاد و بانشاط فقط شعارهای به نفع یکدیگر یا علیه دیگری سر می دهند، بدون آنکه هیچ برخورد و درگیری فیزیکی رخ دهد.
اما شاید مهمترین ویژگی تبلیغاتی دوره کنونی انتخابات، برگزاری مناظره های زنده تلویزیونی میان نامزدها باشد که بنا به برخی نظرسنجی ها و برآوردها، بیشترین تاثیر را در میان مردم برجای گذاشته است به گونه ای که در مناظره میرحسین موسوی و محمود احمدی نژاد طبق گزارشها، 50 میلیون نفر در ایران تا ساعت 12 شب پای تلویزیون نشسته بودند. این وضعیت کمابیش برای دیگر نامزدها نیز تکرار شده است.
این مناظره ها برای نخستین بار در ایران برگزار می شود و به اعتقاد کارشناسان، توانسته است فضای کشور را بخوبی انتخاباتی کرده و به روشن شدن زوایای پنهان شخصیت و برنامه های نامزدها کمک بسیاری کند، اگرچه به دلیل نوپا بودن این برنامه برخی واکنشها و اعتراضات نسبت به سخنان برخی نامزدها به ویژه هنگامی که به افراد غایب اتهاماتی وارد می آورند، مطرح شده است. با این حال، همه کارشناسان هم عقیده هستند که این مناظره ها وجه دیگری را از استقرار فضای دموکراسی دینی در ایران به نمایش گذاشته به گونه ای که نامزدها در آن به صراحت به انتقاد از عملکرد دولت و رفتار حاکمان می پردازند.
رسانه ملی علاوه بر این مناظره ها که به صورت دو به دو میان نامزدها برگزار می شود، در مجموع 17 ساعت برای آنان برای تبلیغ ، مصاحبه و تشریح دیدگاههایشان در شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی گنجانده است که از این نظر یک رکورد محسوب می شود.
از دیگر شیوه های تبلیغاتی انتخابات دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، ارایه دقیق برنامه ها از سوی نامزدهای انتخاباتی است که در آن، ضمن نقد یکدیگر، بطور مشخص برنامه های خود را برای بخشهای مختلف مانند کاهش مدت خدمت سربازی، توزیع سود نفت، جمع کردن گشت ارشاد و یا تعامل با امریکا در صورت پیروزی در انتخابات بیان می کنند. چنین دقت و جزئی نگری در ارایه انتخابات در دوره های گذشته انتخابات ریاست جمهوری در ایران کمتر دیده شده است.
یکی دیگر از وجوه بارز تبلیغاتی نامزدها در انتخابات کنونی، چندمحوری شدن تبلیغات نامزدها است. به عبارت دیگر، در حالی که در گذشته فقط فرد نامزد در مجامع عمومی و پوسترها ظاهر می شد تا خود را به دیگران معرفی کند، در انتخابات کنونی، هر یک از نامزدها به گونه ای کوشیده اند یاران خویش را نیز معرفی کنند. به عنوان نمونه، "مهدی کروبی" در بسیاری از بنرها و پوسترهای تبلیغاتی خود، "غلامحسین کرباسچی" را به عنوان معاون اول خود در صورت پیروزی در انتخابات معرفی کرده و حتی، فیلمهای تبلیغاتی خود را نیز با حضور او و دیگر چهره های ستادش به نمایش گذاشته است.
"میرحسین موسوی" در مجامع عمومی به همراه همسرش، دکتر "زهرا رهنورد" حضور یافته و "محسن رضایی" که با شعار "دولت ائتلافی و کارآمد" پا به صحنه انتخابات گذشته، معمولا "داود دانش جعفری" و شماری از اعضای کابینه آینده را همراه خود دارد. جتی محمود احمدی نژاد نیز تلاش می کند تا همواره با چهره هایی مانند "اسفندیار رحیم مشایی" معاون خود در امور گردشگری، "مسعود زریبافان" و چندتن از مشاوران و همراهان دیرینه اش ظاهر شود.

اعلام مواضع احزاب و تشکلها
اگرچه در هر دوره از انتخابات، احزاب و تشکلهای شاخص کشور حمایت خود را از هر یک از نامزدها اعلام کرده اند، اما این بار به نظر می رسد تفاوتهایی در این زمینه رخ داده است. به عنوان مثال، جامعه روحانیت مبارز بر خلاف رویه خود،‌ از هیچ نامزدی حمایت نکرده و فقط برخی اعضای آن، دیدگاههای خود را به صورت فردی در باره برخی از نامزدها بیان کرده اند. کار در این زمینه حتی تا آنجا پیش رفته است که در استان آذربایجان شرقی، جامعه روحانیت از نامزدی حمایت می کند که به نظر می رسد با نظر اکثریت جامعه روحانیت مبارز در تهران متفاوت است.
از سوی دیگر، مجمع روحانیون مبارز نیز بطور رسمی حمایت خود را از "میرحسین موسوی" اعلام داشته ، حال آنکه "مهدی کروبی" موسس این مجمع که سالهای متمادی، دبیرکلی آن را در اختیار داشت، و تنها روحانی حاضر در میان نامزدها است، در صحنه انتخابات حضور دارد.
دیگر تفاوت انتخابات کنونی، علاوه بر بروز شکاف و انشقاق در حمایت متحد تشکلهای وابسته به هر یک از دو جناح "اصولگرایان" یا همان "جناح راست" و "اصلاح طلبان" یا "جناح چپ" از یک نامزد واحد، بروز اختلاف نظر حتی در میان اعضای شورای مرکزی احزاب از نامزدهای انتخابات کنونی است.
به عنوان مثال، نه تنها تشکلها و احزاب وابسته به اصولگرایان در انتخابات کنونی بر سر حمایت از "محمود احمدی نژاد" و "محسن رضایی" دچار اختلاف شده و برخی از آنها نیز به حمایت از میرحسین موسوی روی آورده اند، بلکه در میان اصلاح طلبان نیز در حالی که اکثر تشکلها و احزاب آن، موسوی را به عنوان نامزد خود برگزیده اند، اما گروههای دیگر مانند دفتر تحکیم وحدت و حزب اعتماد ملی از کروبی حمایت می کنند.
این در حالی است که در حزبی مانند کارگزاران سازندگی در حالی که خود حزب بطور رسمی از میرحسین موسوی حمایت کرده و شماری از چهره های مطرح آن در این زمینه تلاش می کنند، اما غلامحسین کرباسچی دبیرکل و چندتن از اعضای آن، مانند مهاجرانی و نجفی در ستاد کروبی فعالیت دارند.
تلاش برای استفاده از وجاهت و اعتبار مراجع تقلید ، هنرمندان ، شهدا و ورزشکاران نیز در انتخابات کنونی همچون دیگر دوره ها ادامه دارد ، اگرچه مراجع اعلام کرده اند که از نامزد خاصی در این انتخابات حمایت نمی کنند.