كرمان 1

در داخل شهر کرمان بر فراز تپه های مرتفع شرقی شهر بقایای دیدنی دو قلعه بزرگ به چشم می خورد که از قبل از اسلام به یادگار مانده است یکی از آنها قلعه اردشیر است که بر فراز تپه مرتفع جنوبشرقی قرار دارد.

وضع طبیعی آن باعث شده است که آن را "قلعه کوه" بنامند. دیواره های قلعه از خشت خام ضخیم ساخته شده است. این قلعه را "اردشیر ساسانی" بنا نهاده است.

قلعه دیگر معروف به "قلعه دختر" یا "آتشکده آناهیتا" (ناهید - آناهیتا) است.

قلعه دختر به "قلعه کهنه" نیز مشهور است. مصالح بکار رفته در این دو قلعه تنها خشت خام و گل رس است. بقایای قلعه دختر دورنمای گذشته دراز این شهر و نام آن یادآور پرستش آناهیتای باستانی ؛ ایزدبانوی آب و باروری است.

مجموعه وکیل:

این مجموعه در حاشیة بازار بزرگ و در مرکز شهر قدیم واقع است. عناصر مجموعه عبارتند از: بازار به طول 200متر , حمام و کاروانسرا که مساحت مجموعه قریب 8000مترمربع است. این مجموعه به دستور "وکیل الملک اول" مرحوم محمداسماعیل خان نوری اسفندیاری و در سال 1286 ه.ق. بنا شده است. تزئینات سرا , کاشی معقلی با طرحهای هندسی است و معماری آن از نوع چهار ایوانی می باشد. معماری بازار با الهام از دوران صفویه است و حمام از طرح حمامهای سنتی بهره برده است.

کاربری فصاها عبارت است از: بازار , حمام , چایخانه سنتی و قرار است از سرای آن به عنوان هتل استفاده گردد.

مجموعه ابراهیم خان:

این مجموعه در ضلع شمالی مجموعه گنجعلیخان و در جوار میدان گنجعلیخان واقع گردیده است. بانی آن "ابراهیم خان ظهیرالدوله" حاکم کرمان در زمان فتح علیشاه قاجار است و در سال 1231 ه.ق. بنا شده است.

مجموعه شامل: مدرسه , حمام , آب انبار و بازار است. مساحت مجموعه قریب 4500 مترمربع است و کاربری فضاها عبارت است از: حمام , حمام سنتی , مدرسه , حوزه علمیه , بازار , بازار زرگرها.

معماری این مجموعه با الهام از معماری عصر صفویه بنا شده و یکی از مجموعه هایی است که کاشی خشتی هفت رنگ عنصر تزئینی غالب در آن می باشد.

مقبره مشتاقیه:

مقبره مشتاقیه که به سه گنبد نیز شهرت دارد , از آثار دوران قاجاریه می باشد که در گذشته در جوار قبرستان کهنه و خارج از حصار شهر قرار داشته و سه گنبد بر روی قبور مشتاق علیشاه , شیخ اسماعیل و کوثرعلیشاه بنا گردید. مشتاق علیشاه از متصوفین قرن سیزدهم هجری قمری است که در سال 1206 ه.ق. سنگسار گردید. آثار تزئینی مجموعه مشتاقیه , کاشیکاری , نقاشی , گچبری , کاربندی و مقرنس می باشد.

مقبره خواجه اتابک:

مقبره خواجه اتابک در محلة مشهور به پامنار بنا شده و از آثار اواخر قرن ششم هجری و مربوط به دوران سلجوقی می باشد. این بنا محل دفن "خواجه محمد اتابک" از رجال دوران سلجوقیان است. پلان بنا هشت ضلعی است که در داخل فضایی مربع داردو عنصر تزئینی غالب در این بنا گچبری است و سنگ محراب زیبایی در ضلع غربی آن نصب است و کتیبه هایی زیبا با خط کوفی دارد. تزئینات تمامی بنا با کاشیهای فیروزه ای مزین شده است.

مجموعه گنجعلیخان:

این مجموعه در مرکز شهر قدیم و در حاشیة بازار قرار دارد. مساحت مجموعه 11000 مترمربع و عناصر مجموعه عبارتند از: میدان , در ضلع جنوبی حمام , در ضلع شمالی ضرابخانه , در ضلع شرقی مدرسه و کاروانسرا , در ضلع غربی آب انبار واقع گردیده و در سه جناح آن بازارهای گنجعلیخان قرار دارد که بازار مسگرها و بخشی از راستة اصلی را تشکیل می دهد. معمار مجموعه "استادسلطان محمد معمار یزدی" و بانی آن گنجعلیخان ؛ حاکم کرمان در سالهای 1005 الی 1029 ه.ق. می باشد.

همچنین چهار مسجد در چهار جناح میدان قرار داشته که فعلاً سه باب آن باقیمانده و زیباترین آنها مسجد ضلع شرقی در جوار کاروانسرا است که موزه ای از هنرهای تزئینی به شمار می آید.

معماری بناهای مجموعه عبارت است از:

1-کاروانسرا از نوع چهار ایوانی

2-ضرابخانه چهارطاقی

3-حمام به شیوة حمامهای سنتی ایران

4-آب انبار , دهلیزی پله دار با مخزن پلان مربع مستطیل.

کاربری فضاها عبارتند از:

ضربخانه , موزه سکه - حمام , موزه مردمشناسی - کاروانسرا , دانشکده هنر و در نظر است از آب انبار به عنوان موزه مس استفاده گردد.

مسجد ملک:

این مسجد یکی از بزرگترین مساجد شهر کرمان است که در خیابان امام واقع شده و اولین جامع شهر کرمان بوده است. این بنا در سال 477 ه.ق. و به دستور تورانشاه سلجوقی احداث شده است که در طول ایام تغییرات و تبدیلات زیادی در آن صورت گرفته است. از آثار دوران سلجوقی سه محراب در ضلع غربی , یک محراب در شبستان مشهور به امام حسن (مربوط به دوران قبل از سلجوقیان) و برج آجری ضلع شمال شرقی می باشد.

تعمیراتی در عصر صفویه و قاجاریه در آن صورت گرفته و نقشة بنا از نوع مساجد چهار ایوانی است و تزئینات ظاهری آن کاشیکاری از نوع معرق و معقلی می باشد.

مسجد جامع مظفری:

این مسجد که در قبرستان کهنه بناشده است , در گذشته بیرون از دروازه شهر قرار داشته و بانی آن "سلطان محمدمظفر" از امرای آل مظفر بوده است. این بنا که در سال 750 ه.ق. احداث گردیده است قریب 4000 مترمربع مساحت دارد. نقشه بنا از نوع چهار ایوانی است . سر در شرقی آن با ارتفاعی بلند احداث گردیده و طرحهای متنوع کاشیکاری , زینت بخش آن است. تزئینات مهم نماهای داخلی کاشیکاری معقلی می باشد. معمار مسجد اهل خراسان بوده و محمد نام داشته است.

گنبد جبلیه:

در شرق کرمان و در امتداد خیابان زریسف واقع گردیده و باتوجه به نوع مصالح به جبال سنگ ویا گنبد جبلیه و گنبد گنج مشهور شده است.

معماری بنا مربوط به دوران سلجوقیان است که تعمیراتی در طول زمان بر روی آن به انجام رسیده است. از جمله احداث گنبد آن در 25 سال گذشته صورت پذیرفته است. تزئینات منحصر به فردی در بالای قوسهای آن قرار دارد که موردتوجه صاحبنظران است. نقشة بنا هشت ضلعی است که بعد از تبدیل به 16 و 32 گنبد را بر آن استوار نموده اند.

بیمارستان نوریه:

این بیمارستان بعد از بیمارستان مرسلین و به دستور خان ملقب به ظهیرالممالک فرزند حاج خسروخان , نوة ابراهیم خان ظهیرالدوله و در سال 1296 شمسی بنا شده است و ظهیرالممالک اموال و املاک خود را بر آن وقف نموده است. بیمارستان مزبور با توجه به اسناد و مدارک در سال 1299 شمسی آغاز بکار نموده و تاریخ ثبت شده بر پیشانی سر در شال 1338 شمسی می باشد. این بیمارستان اکنون در حال فعالیت است و به صورت رایگان عمل می نماید. معماری سر در تلفیقی از الگوهای فرنگی است و تزئینات آن آجرکاری با طرحهای مختلف می باشد.

خانه پرداختی:

خانة پرداختی از بناهای دورة قاجار است که در انتهای کوچة آتشکده در خیابان زریسف واقع شده است. خانة پرداختی دارای حیاط مرکزی بوده و به صورت چهار کله ای در اطراف آب نمایی سنگی می باشد. فضاها و اتاقها در جبهه های شمالی و جنوبی و غربی بوده و در جبهة شرقی مهتابی با سکوی یک متری وجود دارد که غیرمسقف بوده و برای استفاده از آفتاب می باشد. در جبهة غربی تالاری وجود دارد که دو راهروی قرینه در طرفین آن دیده می شود. در طرفین دو راهرو ، یک اتاق 3دری و یک اتاق 2دری قرار دارد. در جبهة شمالی نیز تالاری در وسط وجود دارد. راه ارتباطی خانه به محیط بیرون از طریق راهرویی است منتهی به هشتی با شکل هندسی هشت ضلع کامل که در سقف آن کاربندی زیبایی داشته و خورشید زیبایی نیز در نرکز گنبد دارد. کاربری ساختمان در حال حاضر مسکونی می باشد که به صورت موقت در بعضی مواقع سال مورداستفاده نی باشد. تزئینات ساختمان نیز شمسه های گچی و طرحهای ساختی بر قالبهای موجود در نماهای ساختمان و آجرکاری در پائین ساختمان می باشد. مالکیت ساختمان شخصی و تحت مالکیت آقای پرداختی است که از زرتشتیان خریداری شده است. به دلیل نگهداری خوب این بنا احتیاجی به مرمت ندارد.

خانة آقای منفرد:

خانة آقای منفرد از بناهای دورة پهلوی بوده و در کوچه ای منشعب از خیابان آلاشت در محلة معروف به اسلامیت واقع است. بنای این ساختمان در یک جبهه واقع بوده و رو به جنوب دارد و از شمال به کوچه منتهی می شود. ورودی به خانه شامل یک سردر و یک هشتی با طرح کامل هشت و یک راهرو با طرح هشتی نگین می باشد. بنا بدون درنظرگرفتن ورودی متقارن بوده که دارای یک تالار 5 دهنه در مرکز و دو اتاق 2دری در طرفین می باشد. محور طولی تالار با محور طولی حیاط یکی است. در پشت تالار اتاق دودری وجود دارد که بوسیله دو راهرو می توان به آن رسید ، جلوی ورودی اتاق از راهروها هشتی تعبیه شده است. درحال حاضر خانه به دو قسمت تقسیم شده است که ورودی به این دو بخش از دو راهروی طرفین 5دری می باشد. کاربری منزل فوق درحال حاضر مسکونی و به صورت اجاره نشینی می باشد. مالکیت بنا شخصی بوده و به غیراز آجرکاری نمای حیاط و تزئینات دیگری ندارد و اقدام مرمتی خاصی نیز برای آن انجام نشده است.

باغ شماره 1:

این باغ در خیابان مدیریت - خیابان سجادیه واقع شده است و از طرف شرق و غرب و شمال منتهی به منازل مسکونی و حصارهای باغ است. طرح باغ به صورت باغهای قدیم با کوشک مرکزی می باشد. در سمتهای غرب و شمال غرب باغ نیز بناهایی دیده می شود که بناهای سمت غرب انبار و سمت شمال غرب آب انبار می باشد. کوشک مرکزی به صورت هشت ضلعی در مرکز باغ قرار دارد. چهار فضای اصلی بر روی چهار جهت اصلی قرار دارند که از یک سو از طریق جداری شامل سه دریها به فضاب آزاد و از روی دیگر رو به مرکز بنا دارند. فضای مرکزی یک هشت و نیم هشت با کاربندی زیبا می باشد. در مرکز هشتی آب نمایی وجود دارد. درحدفاصل جرز دیوار مابین صفحه های اصلی چهار فضا با ابعاد 5/2*5/2 به صورت شش ضلعی وجود دارد که فقط فضای جبهه شمال غربی به فضای بیرون دسترسی دارد. ساختمان چون برای اقامت کوتاه مدت بوده است ، فضای خدماتی ندارد. درحال حاضر باغ به دلیل خشکسالی به زمین بایر بدل شده است. تزئینات ساختمان در کوشک مرکزی شامل کاربندیهای زیبا با روکش سیم گل است. باتوجه به اینکه هیچگونه اقدام مرمتی برای ساختمان انجام نشده است فقط لایه های سطحی آن تخریب شده است.

باغ شماره 2:

باغ شماره 2 در کنار خیابان مدیریت - خیابان سجادیه می باشد. از جانب شمال به خیابان و از جانب شرق به باغ مجاور و از جنوب به بیمارستان نوریه و از غرب به کوچه مابین دو باغ محدود می باشد. این باغ و ساختمان مانند باغهای این منطقه مربوط به دورة قاجار می باشد. ساختمان باغ چسبیده به یکی از جبهه های باغ واقع شده است. در جلوی ساختمان یک زمین باز و وسیع قرار دارد که در گذشته برای کشت و زرع مورداستفاده قرار می گرفته است. باغ دارای آب نمایی در کنار جبهه جنوبی می باشد که بازتاب کننده نمای ساختمان بوده است. طبقة پائین ساختمان شامل بناهای خدماتی مانند مطبخ و آب انبار و حیاط خدماتی و اصطبل قسمت شاه نشین در طبقه اول واقع است و از شمال تا جنوب ساختمان ادامه دارد.

فضای مرکزی 10 درب دارد که به صورت مساوی در طرفین شمال و جنوب واقع اند. ساختمان دارای آب انبار می باشد. درحال حاضر ساختمان مذکور متروکه بوده و فقط کاربری انبار دارد. مالکیت بنا شحصی بوده و تزئیناتی در حال حاضر در آن به چشم نمی خورد و تاکنون مرمتی برای آن بعمل نیامده است.

باغ شماره 3:

باغ شماره 3 در کنار باغ شماره 2 با فاصلة یک کوچه اختصاصی و در خیابان مدیریت - خیابان سجادیه واقع است و مانند دو باغ گذشته مربوط به دورة قاجاریه است. این باغ دارای بنایی دو طبقه در انتهای باغ می باشد. در طبقه همکف مرکزیت بنا را گاوگرد دارد. اتاقهای دیگر به دور آن قرار دارند و اتاق میانی نیز راه دسترس به گاوگرد است. در طبقه اول نیز پلان مانند همکف است. راه دسترس به طبقه اول دو پلکان زیبا و تزئین شده می باشد. در طبقه اول در ضلع شمالی ایوانی وجود دارد. بناهای خدماتی نیز در ضلع غربی باغ قرار دارند. از تناسبات طلایی در ساخت باغ استفاده شده است. تزئینات باغ علاوه بر چشم انداز زیبای آن ، ترکیب آجر و کاشی به صورت معقلی می باشد. این باغ خصوصی بوده و هیچگونه اقدام مرمتی در آن صورت نگرفته است.

(0) نظر

دسته ها :

يکشنبه سیزدهم 11 1387