اتصال مدارس به شبکه های اینترنت، که اخیراً اخبار آن منتشر شده، فایده های بسیار زیادی دارد. این کار می تواند بنیه علمی دانش آموزان را تقویت کند و به بچه های فقیر نیز امکان بهره مندی از اینترنت را بدهد.اتصال مدارس به شبکه های اینترنت، که اخیراً اخبار آن منتشر شده، فایده های بسیار زیادی دارد. این کار می تواند بنیه علمی دانش آموزان را تقویت کند و به بچه های فقیر نیز امکان بهره مندی از اینترنت را بدهد. در عین حال ممکن است به طور غیرمستقیم به تصحیح یک ناهنجاری فرهنگی در کشورمان کمک کند، زیرا در کشورمان از اینترنت بسیار بد استفاده می شود و نهادهای اجرایی هم برای مقابله با آن روشی جز فیلترینگ نمی شناسند.
آمارها نشان می دهد کمیت کاربران اینترنت در کشورمان روز به روز بیشتر می شود. ولی نکته تأسف آور این است که لزوماً این کاربران، از اینترنت به عنوان منبع اطلاعاتی و یا ابزاری برای تسهیل امور جاری و روزمره مثل پرداخت قبض و خرید و فروش و تجارت استفاده نمی کنند. بلکه خیلی ها از اینترنت برای چت کردن استفاده می کنند و هرازگاهی هم به سایت های غیراخلاقی سر می زنند. به عبارتی مانند بسیاری از فناوری های دیگر، ما فراموش کرده ایم همراه با ورود فناوری، فرهنگ استفاده از آن را هم وارد کنیم. در این شرایط فیلترینگ و برخورد حذفی نمی تواند این فرهنگ را تصحیح کند. بلکه بهترین روش، آموزش است. کاری که آموزش و پرورش با عملکرد درست می تواند به آن کمک کند.
● مدارس می توانند فرهنگ استفاده از اینترنت را تصحیح کنند
قرن ۲۱ به سمتی می رود که بیشتر مشاغل به دانش و مهارت های رایانه ای نیاز خواهند داشت. اتصال مدارس به شبکه اینترنت این امکان را به وجود می آورد تا کودکان و نوجوانان ما با چنین مهارت هایی آشنا شوند. هنگامی که آنها کاربردهای صحیح رایانه و اینترنت را بیاموزند به خودی خود به تصحیح فرهنگ استفاده از اینترنت کمک خواهند کرد.
«طیبه ولایی»، کارشناس آموزشی می گوید: «در صورتی که مدارس از این امکان به خوبی استفاده کنند، رایانه و اینترنت در نحوه تدریس و ارزشیابی تأثیر می گذارد و برنامه های درسی تا حدودی تغییر می کند. به این ترتیب دانش آموزان یاد می گیرند انبوهی از اطلاعات را پردازش کنند و از این اطلاعات برای یادگیری بیشتر درس ها بهره ببرند. دانش آموزان با استفاده از اینترنت می توانند با منابع علمی، معلمان و بچه های مدارس دیگر ارتباط برقرار کنند. به این ترتیب به تدریج مدارس از حالت معلم محوری و کتاب محوری خارج خواهد شد. چون معلمان می توانند به جای این که تلاش کنند خودشان پاسخ پرسش های دانش آموزان را پیدا کنند، از آنها بخواهند خودشان پاسخ پرسش هایشان را در اینترنت پیدا کنند و برای بقیه بچه ها بازگو کنند. بچه ها می آموزند که چه اطلاعاتی در اینترنت موثق است و یاد می گیرند که تحت تأثیر تبلیغات سوء اینترنت قرار نگیرند و جلوی سوءاستفاده هایی که امروزه به وفور در اینترنت انجام می شود گرفته می شود.
همین موارد به میزان زیادی فرهنگ استفاده از اینترنت را تصحیح خواهد کرد. ضمن این که بچه های فقیر هم که در خانه به رایانه دسترسی ندارند، می توانند از اینترنت استفاده کنند و رایانه هایی که در خانه ها حکم وسیله بازی یا تزئین پیدا کرده به تدریج به وسیله کسب اطلاعات تبدیل می شود. البته مواردی که ذکر شد فضای ایده آلی را ترسیم می کند. این در حالی است که رسیدن به این فضای ایده آل و به دنبال آن تصحیح فرهنگ استفاده از اینترنت مستلزم این است که مشکلات ریشه ای مدارس حل شود. به عبارتی براساس سنت کتاب محوری، معلمان علاوه بر کتاب درسی، بچه ها را به سوی انبوهی از اطلاعات نرانند و از آنها نخواهند که این اطلاعات را حفظ کنند. بلکه از اینترنت به عنوان وسیله ای برای بهبود فرایند یاددهی و یادگیری استفاده کنند. به طوری که بچه ها پردازش اطلاعات و دسته بندی آنها و دسترسی به منابع علمی و فنی را بیاموزند. ضمن این که لازم است زیرساخت مدارس به نحوی تصحیح شود که امکان استفاده بچه ها از اینترنت فراهم شود.» یکی دیگر از روش هایی که طرح اتصال مدارس به اینترنت را قرین به موفقیت می کند و فرهنگ استفاده از اینترنت را هم بهبود می بخشد، افزایش محتوای سایت های فارسی است. از فقر محتوایی سایت های فارسی به عنوان یکی از دلایلی که موجب شده کاربران اینترنتی به چت کردن و استفاده از منابع تصویری صرف روی بیاورند، یاد می شود.
مدیر یک سایت اینترنتی کودکان و نوجوانان می گوید: «متأسفانه فرهنگ بد استفاده از اینترنت در بین مدیران سایت ها و وبلاگ ها نیز وجود دارد. در شرایطی که دائم گفته می شود لازم است سایت ها هرچه بیشتر به سمت ارائه اطلاعات به زبان فارسی پیش بروند، شاهدیم که بسیاری از سایت ها تنها به کپی کردن از روی هم می پردازند و بسیاری از آنها حتی زحمت این را هم به خود نمی دهند که به سایت منبع لینک بدهند. چنین فضایی مانع از این می شود که سایت ها خودشان به تولید مطلب بپردازند و نتیجه بسیار بد این وضعیت این است که سایت های ایرانی دچار فقر محتوایی می شوند. در صورتی که وضع به همین منوال باقی بماند، نه دانش آموزان ایرانی و نه کاربران عادی به منابع اطلاعاتی وسیع به زبان فارسی دسترسی پیدا نخواهند کرد و نمی توانند چندان برای انجام پژوهش هایشان روی اینترنت حساب کنند. به همین دلیل است که باید به هر نحو ممکن جلوی کار سایت ها و وبلاگ هایی که مطالب دیگران را بدون اجازه و یا بدون دادن لینک به سایت منبع مورد استفاده قرار می دهند گرفته شود. وگرنه سایت های فارسی به غنی کردن محتوایشان نمی پردازند و کاربران هم از اینترنت استفاده مناسب نمی کنند و در نهایت هیچ کس سود نخواهد کرد.»
به این ترتیب وجود سایت های غنی از اطلاعات به زبان فارسی است که به یادگیری دانش آموزان کمک می کند و سبب می شود که جدیدترین اطلاعات علمی را به دست بیاورند و از اطلاعات مقالات و اطلاعات موجود در اینترنت برای انجام تحقیقات مدرسه بهره گیرند. وگرنه نمی توان امیدوار بود که دانش آموزان در وقتی که در منزل هستند از اینترنت استفاده صحیح کنند و فرهنگ استفاده از اینترنت هم آن قدر که انتظار می رود بهبود نخواهد یافت.
● سوءاستفاده از اینترنت
بسیاری به این دلیل فرهنگ استفاده از اینترنت را در ایران نازل می دانند که هم تجربیات و هم پژوهش ها نشان داده که اکثر کاربران اینترنت جوانان هستند و درصد قابل توجهی از آنها هم بیشتر وقتشان را در اتاق های گفت وگو می گذرانند و یا به اینترنت به چشم وسیله تفریح و سرگرمی نگاه می کنند. از طرفی به دلیل این که کشور ما جامعه ای درحال گذار است، با مشکلات این قبیل جوامع روبروست. در نتیجه جوانان بدون اطلاعات لازم از طریق اینترنت با افرادی که معلوم نیست که هستند پل ارتباطی می زنند. بنابراین تا مشکلات اجتماعی حل نشود، سوءاستفاده از اینترنت مرسوم خواهد بود و درصد زیادی از موارد جست وجو در اینترنت نیز موارد غیر اخلاقی خواهد بود. هرچه سایت های فارسی زبان نیز ازنظر محتوایی فقیرتر و غیرجذاب باشد، باز هم جست وجوی این موارد بیشتر خواهد بود. در چنین جوی، افراد حرفه ای وب گرد وکارشناسان توصیه می کنند فرهنگ استفاده از اینترنت ایجاب می کند که اسم و فامیل و اطلاعات شخصی خود را به هر کسی ندهید. با کسانی گفت وگو (چت) کنید که آنها را می شناسید و اصولاً بیاموزید چت کردن فقط برای سرگرمی نیست و از این طریق می توانید اطلاعات تخصصی زیادی به دست آورید.
سیمین عفیفی روانشناس می گوید: «بسیاری از والدین می گویند که نوجوانانشان به طور پنهانی و بدون کنترل آنها از اینترنت استفاده می کنند. البته این واقعیتی است که بسیاری از والدین ما خودشان هم استفاده از اینترنت را بلد نیستند و یا علاقه ای به آن ندارند. در نتیجه نمی توانند خطرهای موجود در اینترنت را شناسایی کنند و به بچه ها هشدار دهند ویا بفهمند که بچه هایشان در کجا سیر می کنند. اگر والدین تلاش کنند با اینترنت ارتباط برقرار کنند، می توانند فرزندان شان را به نحوی هدایت کنند که بهترین استفاده را از اینترنت ببرند. وگرنه نه رها کردن فرزندان و بویژه نوجوانان به حال خود و نه گرفتن امکان استفاده از اینترنت از آنها هیچ یک روش های خوبی نیستند. ضمن این که اینترنت بعضی از افراد را به خود معتاد می کند که نتیجه آن انزوا و گوشه گیری است و شخص دیگر نخواهد توانست با دیگران ارتباط مناسبی برقرار کند. بنابراین استفاده از اینترنت فرهنگ خاصی دارد و خانواده ها باید بپذیرند برای استفاده صحیح از امکانات آن و دور شدن از تبعات منفی اش به آموختن این فرهنگ نیاز دارند.»
● با جدی گرفتن اینترنت، فرهنگ استفاده از آن گسترش می یابد
اینترنت امکاناتی دارد که بسیاری از مردم از آن آگاهی ندارند و یا به چشم غیرممکن به آن نگاه می کنند. در حالی که اگر امکان استفاده از مزیت های اینترنت جدی گرفته شود، خود به خود فرهنگ استفاده از آن بهبود می یابد.
مردم می توانند امور بانکی خود را از طریق اینترنت انجام دهند و قبض هایشان را از این طریق پرداخت کنند. کارهای اداری شان را با اینترنت انجام دهند و حتی از طریق اینترنت خرید کنند. مدارک شان را از طریق اینترنت ارسال کنند، فرم ها و تقاضانامه هایشان را به همین روش پر کنند و با اینترنت با جهان خارج نیز تعامل داشته باشند، تجارت کنند و یا از استادان و مشاوران خارجی مشاوره بگیرند. یک دانشجو می گوید: «تاکنون برای نوشتن پایان نامه ام از چند استاد در کشورهای استرالیا، کره جنوبی و آمریکا مشاوره گرفته ام. احساس می کنم به این طریق هم اطلاعات خودم در زمینه موضوع تحقیقم بیشتر می شود و بعداً به عنوان یک کارشناس خبره خودم را معرفی می کنم، بلکه می توانم به پیشبرد علوم در کشورم هم کمک کنم.»
البته واقعیت این است که برای این که اینترنت جایگاه بسیار سودمندش را درمیان عموم مردم پیدا کند، در ابتدا لازم است سازمان های دولتی این سودمندی را درک کنند. بانک ها باید اراده این را داشته باشند که خدمات شان را از طریق اینترنت ارائه کنند، سازمان ها باید به این نتیجه برسند که با گذاشتن اطلاعات در سایت هایشان و یا دریافت مدارک از طریق اینترنت از میزان مراجعات شان کم خواهد شد و همه به این نتیجه برسند با استفاده از اینترنت از میزان رفت و آمدهای غیرضروری و ترافیک و مصرف سوخت اضافی کم خواهد شد.
از طرفی باید به مالکیت معنوی افرادی که اطلاعات تازه در اینترنت می گذارند احترام گذاشته شود. وگرنه به جای این که شاهد انتشار مقالات پژوهشی و اطلاعات مناسب در اینترنت باشیم، زمینه را برای فعالیت سوءاستفاده کنندگان بیشتر باز می گذاریم و در صورتی که اینترنت را جدی نگیریم، فرهنگ استفاده از آن هم هیچگاه بهبود نخواهد یافت