روایات:

این بحث, از بحثهاى مهم فقهى است, به گونه اى که فقیهان بزرگى چون: سیدمحسن حکیم و سید ابوالقاسم خویى و دیگران, بر این باورند که قطع و سیره پیاپى, حکایت از آن دارد که:

(بانوان مى توانند همه بدن خود را, به جز شرمگاه, در برابر مردان مَحْرَم بر خود, برهنه کنند و محرمان مى توانند به تمامى بدن آنان, به جز شرمگاه بنگرند.) امّا از آیه فهمیده شد که همه بدن زن در برابر مردان مَحْرَم, به جز سر و گردن, گریبان, پایین تر از مچ پاها و قسمتى از دستها, باید پوشیده باشد.

حال دو نگاه به طور کامل ناسازگار با هم, در مسأله وجود دارد, برماست همه دلیلها, از جمله روایتهاى باب را از کتابهاى شیعه و سنى بیرون بکشیم و تک تک آنها را وا رسیم, تا ببینیم, ادعاى قطع و سیره اى که بزرگان کرده اند, دلیلى دارد, یا خیر؟ الف. (سکونى عن جعفر, عن محمد عن ابیه(ع) قال: لابأس ان ینظر الرجل الى شعر امّه, او اخته, او ابنته.)6 اشکالى ندارد که مرد, به موى مادر, یا خواهر, یا دختر خود بنگرد.

ییادآورى: بین روابودن نگاه, با واجب نبودن پوشش ملازمه است. یعنى هر جا, به مرد اجازه نگاه داده شده, بر زن پوشاندن آن جا واجب نیست.

امّا عکس این ملازمه, درست نیست. یعنى چه بسا جاهایى باشد که پوشاندن آنها بر بانوان, واجب نباشد, با این حال, نگاه کردن مردان به آن جاها, روا نباشد, یا دست کم, اشکال داشته باشد که در این باره باز سخن خواهیم گفت:

ب. (عن ابى جعفر(ع) فى قوله: (ولایبدین زینتهنّ الاّ ما ظهر منها.) فهى الثیاب والکحل والخاتم وخضاب الکف والسوار.

والزینة ثلاث: زینة للناس وزینة للمحرم وزینة للزوج.

فامّا زینة الناس, فقد ذکرناه. وامّا زینة المحرم فموضع القلاده, فما فوقها والدملج ومادونه والخلخال وما اسفل منه وامّا الزینة الزوج فالجسد کله.)7 امام باقر(ع) درباره قول خداوند: زینتهاى خود را ننمایانید, مگر آنچه به خودى خود, نمایان است) فرمود:

(زینتهاى آشکار عبارتند از: لباس, سورمه, انگشتر, حناى دست و النگو.

و زینت, بر سه قسم است: زینت براى مردم و براى مَحْرَم و براى شوهر.

زینت براى مردم را یادآور شدیم [لباس, سورمه و…] زینت براى مَحْرَم, جاى گردنبد و بالاتر از آن و جاى بازوبند و پایین تر از آن و جاى خلخال و پایین تر از آن و زینت شوهر تمامى بدن است.

آنچه در این روایت به عنوان زینت براى خویشاوندان ذکر شده, همان چیزى است که پیش از این از آیه قرآن, فهمیده شد.

در معناى (دملج) اختلاف است: بازوبند و دست بند. هر دو معنى را گفته اند.

اگر مراد, دستبند باشد که بانوان آن را بر مچ دست مى بندند, در نتیجه جایى که رواست دیدن آن, براى مَحْرَم و نامَحْرَم یکى مى شود که بى گمان این معنى مراد نیست. زیرا روایت بر آن است که محدوده زینت براى مَحْرَم را نسبت به محدوده زینت براى نامَحْرَم, بگستراند. پس همان معناى نخست مراد است که بازوبند باشد. بانوان مى توانند, بازوبند و جاى آن را تا به سرانگشتان, از مردانِ مَحْرَم نپوشانند.

آنچه از آیه فهمیده شد, با آنچه از روایت به دست مى آید, هماهنگى دارد; ولى روایت درباره دست, بیان روشنى دارد و نشان مى دهد, بانوان, دست را تا بازو باید بپوشانند.

یادآورى: از سند روایت, سخن نگفتیم و از بیان کاستیهاى سندى آن خوددارى ورزیدیم; زیرا بر آن نبودیم که سخن جدید فقهى برابر روایت دراندازیم. بلکه آنچه از آن استفاده شد, همان چیزى بود که آیه قرآن بر آن به خوبى دلالت داشت. بله, تنها محدوده مجاز از دست, سخن جدیدى بود که آن هم شاید با روایت ناسازگار باشد و غیر در خور عمل.

ج. (فضیل بن یسار قال: سألت اباعبداللّه(ع) عن الذراعین من المرأة, اَهما من الزینة التى قال اللّه تبارک و تعالى: (ولایبدین زینتهنّ الاّ لبعولتهنّ.)؟ قال: نعم و مادون الخمار من الزینة وما دون السوارین.)8 فضیل بن یسار مى گوید: از امام صادق(ع) درباره ساعدهاى زن پرسیدم که آیا آنها از زینتى است که خداوند مى فرماید: (زینت خود را آشکار نسازند, مگر از براى شوهرانشان)؟ فرمود: بله و پایین تر از روسرى, از زینت است.