سئوال 1 = تزکیه نفس

بسم اللّه الرحمن الرحیم .

محضر حضرت آیت اللّه العظمى صافى گلپایگانى (دامت برکاته ) .

سلام علیکم .

تقاضا دارم به سؤالات زیر پاسخ بفرمایید:

بـا تـوجـه به اینکه خداوند در سوره شمس , یازده قسم براى تزکیه نفس یاد کرده است , عده اى تزکیه وتهذیب نفس را واجب مى دانند, آیا صحیح است ؟ .

تزکیه و تصفیه نفس , واجب است و بر حسب آیه کریمه ((قد افلح من زکیها)), ((1)) هر کس تزکیه نفس کند, رستگار مى باشد .

مـسـالـه پـاکـسازى , تهذیب اخلاق , تصفیه , تحلیه , صفاى روح و جلاى قلب در برنامه هاى عبادى واخلاقى و اعتقادى اسلام منظور شده است , و همه در صفاى باطن و بردن زنگار از قلب و تهذیب نفس وتنویر ضمیر مؤثرند .

بخشى از تعالیم عالیه اسلام , تزکیه و تصفیه و بخشى هم تکمیل و تحلیه و بلکه بیشتر یا همه تعالیم دین مبین , متضمن هر دو فایده تزکیه و تحلیه است .

تـوبـه , اسـتـغـفـار, تقوا, اجتناب از محرمات , اهتمام در حلیت غذا, پوشاک , مسکن , کسب , شغل و انجام عبادات و ریاضات شرعیه از نماز, دعا, ذکر خدا, روزه , حج , اداى زکات و سایر حقوق شرعیه و احـسـان بـه والـدین , احترام معلم , صله رحم , کظم غیظ, یاد موت , زیارت مشاهد و قبور, اعتبار از حوادث روزگار,مجالست با نیکان و علما و بیشتر هدایتها و ارشادات دینى که یا به عنوان واجب یا مـسـتحب یا حرام یامکروه عنوان شده است , همه اسباب صفاى باطن , کمال نفس , تزکیه و تحلیه اسـت , هـمه سیر و سلوک است و مخصوصا اعتقادات صحیح معرفة اللّه , معرفت انبیا, معرفت ائمه و سایر معارف که بر اساس توحید و ایمان به عالم غیب و جزا و پاداش و معاد, استوار است .

در ایـن خـودسـازى , انـسان نقش اساسى و بنیادى دارد, انجام وظایف و تکالیف و عبادات و ترک گناه که ادامه یافت , روشنى باطن بیشتر و بیشتر مى شود, و سفر آنان الى اللّه و به سوى خدا شتاب مـى گیرد تاتمام قلب , روشن و منور گردد, و به عکس ارتکاب محرمات , گناهان و ترک عمل به هدایتهاى دینى قلب را تاریک و سیاه و روح را آلوده و تباه مى سازد .

بـنـابـرایـن , دیـن , همه اش سلوک و سیر الى اللّه و تهذیب و تصفیه و تحلیه و تکمیل است این سیر وسـلـوک , عـمـل اسـت کـه ((من عمل صالحا من ذکر او انثى و هو مؤمن فلنحیینه حیاة طیبة و لـنـجزینهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون )) ((2)) موجب حیات طیبه مى گردد و باعمل , التزام , ایـمـان , تـعـهد, خلوص نیت و خلاصه , دو بال علم و عمل , انسان به این مقامات نایل مى شودو در مشاهد عالیه , حضور مى یابد .

پـیـر, مـرشـد, قـطـب و تلقین ذکر از این و آن غیر از قرآن و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت , عـلـیهم السلام , نمى خواهد و نباید به اسم سیر و سلوک , افرادى دین را به شریعت و طریقت تجزیه نـمـایـنـد وگـروه بندى کنند و حتى علما را به این عناوین تقسیم بندى کرد و برنامه هایى را که اصالت اسلامى ندارند,عنوان نمایند .

سیر و سلوک همه کتابهایى مثل مصباح المتهجد شیخ توسى , انجام فرایض , نوافل , امر به معروف و نهى از منکر و سعى در اعلاى کلمه اسلام و عزت مسلمین و قضاى حوایج مؤمنین و انتظار واقعى فرج ,به ظهور حضرت مهدى , ارواح العالمین له الفدا, است .

خداوند متعال همگان را به دین خود, در راه راست ـ که اسلام است ـ هدایت فرماید .

تـ گاهى گفته مى شود اگر کسى مى خواهد به کمالات معنوى برسد باید ادعیه و اذکار را مانند دارو بـداند و آن را زیر نظر طبیب روحانى و مجتهد مصرف کند, زیرا ادعیه ما داراى مراتب روحى است , آیا صحیح است ؟ .

تـ در ایـن جـهت , همین مقدار که ادعیه و اذکار را از کتابهاى معتبر مثل کتابهاى علا مه مجلسى وکـتـاب مـصـبـاح شیخ توسى و مفاتیح الجنان بخواند کافى است و نیز نظر شخص خاص و اجازه , لازم نـیـسـت , بـلکه بعضى برنامه هایى به این عناوین ـ که باید با اجازه باشد و صوفیه و بعض دیگر عـنـوان کـرده ومـى کـنـنـد ـ بى اصل و بعضى صورتهاى آن بدعت و حرام است , غرض اینست که برنامه هاى دعا و عبادت وهمه وظایف از شرع و از حضرات معصومین , علیهم السلام , رسیده باشد و شخص از اختراعات اشخاص تقلید ننماید .