نتیجه گیری

«انقلاب اسلامی ایران» به رهبری حضرت امام خمینی(ره) در ادای تکلیف شرعی آنانی که با خدا عهد بسته بودند ـ که بر سیری ظالم و گرسنگی مظلوم صبر نکرده و تا احقاق حق مستضعفان و تحقق عینی ارزش های الهی بر روی زمین لحظه ای از پای ننشینند.26 در ایران به وقوع پیوست. البته در پرتو همین انگیزه الهی، انقلاب اسلامی تحقق عینی آرمان های متعالیی را در درون خود می پرورانید که وجود آنها به تن خسته محرومان و عاشقان ارزش های الهی، گرما می بخشید. اگرچه برای آگاهی از این آرمان ها طرق متعددی وجود دارد ولیکن چشمه سار زلال کلام امام(ره) معمولاً توجه به اصل مهم تحقق عینی ارزش های الهی در جامعه، نه تنها امام(ره) را از پرداختن به مسائل معیشتی مردم باز نمی داشت، بلکه موجب آن شد تا ایشان با رویکردی تازه به این مهم نگاه کرده و «آرمان تأسیس اقتصاد اسلامی» در ایران را طرح نمایند.

بهترین منبع برای نیل به این هدف ارزیابی می شود و به همین سبب در نوشتار حاضر ضمن بررسی مجموعه فرمایشات حضرت امام(ره) سعی شد، اهم آرمان های انقلاب استخراج، دسته بندی و عرضه گردند. این کار دو فایده مهم می تواند داشته باشد:

نخست آن که: مقاله تذکاری است برای آنانی که سعی دارند با شناسایی خط اصیل انقلاب و معرفی آن به جامعه، از انحراف احتمالی آن ممانعت به عمل آورند.

دوم آن که: آگاهی از این آرمان ها ضمانتی است برای اجرای صحیح برنامه های آتی انقلاب، چرا که اصول مورد اشاره همگی جنبه کلی دارند و به عبارتی «راه انقلاب» را در فردای حیاتش به ما نشان می دهند. این آرمان ها به ما می گویند که اگر حضرت امام(ره) در قید حیات بودند، در قبال مسائل پیش آمده چه سیاستی را پیشه خود می ساختند و از این طریق کمکی هستند برای دست اندرکاران اجرایی انقلاب.

با توجه به آن چه گفته شد آرمان های مورد نظر حضرت امام(ره) را در سه بخش عمده مورد بررسی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که امام (ره) ضمن عنایت به «وجه الله»، با واقع گرایی خاص خود، نیازهای دنیوی و اخروی یک جامعه اسلامی را لحاظ کرده، آرمان های متناسب هریک را در طول دوره حیاتی شان ترسیم نمودند. به این ترتیب نخست به حوزه تربیت و فرهنگ پرداختیم، ضمن تأکید بر «عدالت اقتصادی» به زعم حضرت امام(ره) به تعدیل کل ساختار اقتصادی در جامعه منجر می شود به طوری که همگان به حقوق اقتصادی شرعی ـ قانونی خود می رسند و «گردن کلفت ها» دیگر نمی توانند به بهانه های مختلف مردم را استثمار کرده، برای خود «زندگی اشرافی» ترتیب دهند.

دو عنصر فرد و جامعه، آرمان «پرورش انسان هایی فرهیخته در جامعه ای خداپسند» را طرح نمودیم که غایت انقلاب اسلامی را شکل می دهد. امام(ره) در همین رهگذر به دو حوزه مهم دیگر، یعنی سیاست و اقتصاد اشاره می نمایند و از تحقق عدالت سیاسی و اقتصادی، تأسیس یک جمهوری اسلامی مستقل و مقتدر که در آن آزادی های شرعی برای همگان به منظور پرورش و تهذیب معنوی وجود دارد و گسترش اسلام به تمامی جهان، به عنوان آرمان های اولیّه انقلاب یاد می نمایند. نکته قابل توجه آن که، امام(ره) به صورت تک بعدی انسان و جامعه اسلامی را مورد بررسی قرار نمی دهند، بلکه کلیه نیازهای دنیوی و اخروی او را مد نظر قرار داده و سعی می نمایند در ارائه آرمان ها، دیدگاهی جامع و مانع را ترسیم کنند. نمودار ذیل ضمن آن که آرمان های انقلاب اسلامی از دیدگاه حضرت امام(ره) را به ما می شناساند، کلیت و وحدت درونی آنها را نیز به خوبی نشان می دهد.