کتب علامه شهید در نجف اشرف

پس از اخراج حضرت امام (س) و فرزند ایشان از ترکیه، و حرکت ایشان به سوی نجف اشرف، فعالیتهای سیاسی شهید عزیز در جنبه های گوناگون آغاز گردید.

از یک سو، حضور امام (س) در عراق و مهد حوزه های علمیه هزار ساله شیعه، حساسیتهایی را برمی انگیخت که گروهی از ناآگاهان سعی داشتند تا امام را در میان علمای نجف منزوی کنند، و ایشان را به صورت فردی معرفی کنند که درصدد به دست آوردن مرجعیت است.

از سوی دیگر، ارتباطات حضرت امام(س) در نجف با ایران و سایر کشورهای اسلامی و غیراسلامی بیشتر بود، و لازم بود تا هماهنگیهای بسیاری میان افراد انقلابی و طرفدار نهضت اسلامی امام صورت گیرد که همه این هماهنگیها به علامه شهید حاج آقا مصطفی ختم می شد، و ایشان در کنار امام در عراق رابط اصلی میان افراد و امام بودند.

مرحوم حاج آقا مصطفی برای شکستن جوّ انزوا و معرفی امام به عنوان یک مجتهد زبردست و یک فقیه مسلط بر علوم مختلف اسلامی به فعالیت پرداخت.

حضور ایشان در جلسات درس اساتید بزرگ نجف و نقد و ایرادهای ایشان و حضور ایشان در مجامع علمی و ابراز نظرهای شجاعانه و مستدل وی، توجه همگان را به ایشان و پدر و استاد و مراد وی "حضرت امام(س)" جلب کرد و درس حضرت امام(س) در نجف اشرف از دروس بسیار شلوغ گردید.

سبک امام در تدریس و تحقیق مطالب و استقصای ادله و اقوال، و تسلط ایشان بر قواعد، و تبحر ایشان بر علوم عقلی، و بررسی مطالب و کتب معاصرین و اساتید بهمراه سوال و جوابهای طولانی در مجلس درس میان استاد و شاگردان، جذابیت خاصی به درس امام(س) می بخشید که در حوزه های عراق در آن زمان بی نظیر بود.

علامه شهید در کنار فعالیتهای سیاسی و برعهده داشتن مسائل دفتر امام(س)، خود به تدریس و تدوین کتب بسیاری پرداخت.

ایشان در دوران اقامت در نجف تقریباً یک دوره کامل "اصول" را تدریس کرد و همزمان با تدریس، نظرات خویش را تحریر کرد که نتیجه آن کتاب شریف "تحریرات فی الاصول" است.

11ـ تحریرات فی الاصول:

این کتاب که یک بار در ایران توسط یکی از شاگردان ایشان جناب آقای حجت الاسلام والمسلمین "سیدمحمد سجادی" به چاپ رسیده است، محتوی مباحث علم اصول از ابتدا تا بحث استصحاب تعلیقی است.

نویسنده در این کتاب ناظر براقوال اکثر کتب اصولی قبل از خود می باشد و به همین دلیل، هم به عنوان شرحی برکتب اصولی و هم به عنوان نقدی بر آرای اصولیین معرفی می شود.

این کتاب که نشان دهنده تبحر نویسنده در اصول و علوم عقلی است، بی شک از مهمترین کتب اصول در میان معاصرین است و به نظر می رسد اگر چاپ کتاب به نحو مطلوبی صورت گرفته و نقائص اغلاط و فهارس و تحقیقات آن جبران شود، اساتید اصول خود را از مراجعه به آن بی نیاز ندانند.

علامه شهید در عین آن که کتاب خود را بطور مفصل و با استقصای تقریباً بی نظیر در مسائل اصولی نگاشته است؛ ولی در حد لزوم مباحث کم اهمیت و کم فایده اصولی را از کتاب خویش حذف کرده، بلکه در بعضی از مباحث به طرح عناوین جدیدی می پردازد، مثلاً طرح بحث مهم تمسک به عموم در شبهات مصداقیه و مفهومیه عام از این موارد است.

وی در سراسر کتاب به شرح نظرات استاد اعظم، حضرت امام(س) پرداخته و در موارد متعددی در نقد و بررسی آن می کوشد.

معرفی علمی و کامل این کتاب کبیر اصولی در شماره های آینده مجله حضور به علاقه مندان به عمل خواهد آمد. و در این مختصر بطور فشرده به تعدادی از کتب و علمایی که بطور مکرّر مورد توجه علامه شهید واقع شده اند، و مطالب اصولی ایشان مورد نقد و بررسی شهید قرارگرفته است، اشاره می شود.