« السلام علیک یا بقیةاللّه فی أرضه ارواحنافداء»

موضوع: ره توشه ی هدایت

توضیحات:الف: معنای واژه ی حجاب

الف: شناخت واژگانی

ب: معنای اصطلاحی حجاب

معنای واژه ی حجاب: ج: فرق لفظ حجاب با کلمه ی ستر و غطاء

د: معنای حجاب از بعد عرفانی

ح: معنای حجاب در آیات قرآن

الف: شناخت واژگانی

حجاب در لغت به معنای چیزی است که میان دو شئ حائل می شود به همین جهت پرده ای که در میان روده ها و قلب و ریه کشیده شده را حجاب حاجز می نامند. هم چنین حجاب در لغت به معنای پرده ، پوشش ، حائل و غیره می باشد . هم چنین حجاب نامی است برای آن چه به آن خود را می پوشانند و آن چه میان دو چیز حائل می گردد . جمع آن حجب است زن محجوبه یعنی زنی که بوسیله ای پوشیده شده ، حجاب در لغت همان منع کردن است و بر پوشش نیز اطلاق می گردد. در فارسی نیز برای کلمه ی حجاب معانی متفاوتی نقل شده که از آن جمله می توان به پرده ،ستر ، نقابی که زنان چهره ی خود را بپوشانند . روی بند، برقع، چادری که زنان سرتاپای خود را بپوشانند اشاره نمود.

ب: معنای اصطلاحی حجاب

کلمه ی حجاب در پوشش زنان اصطلاحی است که بیشتر در عصر ما پیدا شده و اگر در تواریخ و روایات بخواهیم آن را پیداکنیم بسیار کم است.

حجاب هم به معنای پوشیدن است هم به معنای پرده و حاجب ، ولی بیشترین استعمالش به معنای پرده است . این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله ی پوشش است وشاید بتوان گفت: به حسب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست .

آن پوششی حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.

« فلا تطولن احتجابک عن رعیتک»

درمیان مردم باش ، کمتر خود را در اندرون خانه از مردم پنهان کن ، حاجب و دربان ، تو را از مردم جدا نکند . بلکه خودت را در معرض ملاقات و تماس مردم قرار ده تا ضعیفان و بیچارگان بتوانند نیازمندیها و شکایات خود را به گوش تو برسانندو تو از جریان امور بی اطلّاع نمانی.

در این فصل او بیان می کند که حکومتها در ابتدای تشکیل میان خود و مردم حائل و فاصله ای قرار نمی دهند ولی بتدریج حائل و پرده میان حاکم و مردم ضخیم تر می شود تا بالاخره عواقب ناگواری بوجود آید

ابن خلدون کلمه ی حجاب را به معنای پرده و حائل نه به معنای پوشش بکار برده است.

استعمال کلمه ی حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتاً جدید است و حجاب به معنای اصطلاحی یعنی پوشش مخصوص زنان والا در قدیم درکلمات فقهاء و در اصطلاح فقهی از حجاب به معنای ستر که به همان معنای پوشش است نام برده شده.

ج: فرق لفظ حجاب با کلمه ی ستر و غطاء

کلمه ی حجاب برای مانع شدن دو چیز بکار می رود اما واژه ی ستر و غطاء د رمورد پوشانیدن بکار می رود. در جائی که انسان قصد مانع شدن در کاری را اراده کرده باشد باید بکار ببرد.

به طور کلی لفظ ستر و حجاب هر دو به معنای پوشش است اما در جائی که بخواهیم از چیزی که مانعیت دارد صحبت کنیم از لفظ حجاب استفاده می کنیم به عنوان مثال : دیوار حجابی است برای نور یعنی دیوار مانع از وارد شدن نور به داخل اطاق می شود . همین کار را پرده هم می کند یعنی پرده ای که روی پنجره است مانع از وارد شدن نوربه داخل اطاق می شود. اما پرده ستر است و دیوار حجاب چرا که نور از دیوار اصلاً نمی تواند عبور کند ولی از پرده می تواند عبور کند.

اگر بخواهیم تفسیری از حجاب ارائه دهیم باید بگوییم که حجاب در حقیقت ترک شهوات و امیال حیوانی برای رسیدن به ذات حق تعالی است.

حجاب پشت پا زدن به موانع بیرونی درجهت رسیدن به مقصودی بالاتر و ساختن محیطی آرام و روح بخش برای توجه به معانی بلند و سیر الی الله است. حجاب به معنای برگشت به خویشتن و شناخت خدای خویشتن است.

حجاب نوعی جهاد ، یا ریاضت ، تهذیب ، حیاء و تسلیم است. حجاب عبارت است از احترام گذاردن و حرمت قائل شدن برای زن که نامحرمان او را از دید حیوانی ننگرند.

ح: معنا و برداشت ما از حجاب در آیات قرآن

از نتایج آیات مربوط به حجاب در سوره های مبارکه ی احزاب ،اعراف ، شوری، فصلت ،صاد ، مریم و اسراء استنباط می شود که حجاب به معنای پرده و حائل است که حتّی در بعضی آیات وجود این پرده نامرئی و معنای مجازی دارد. اینک برای روشن شدن مطلب آیات مربوطه را مورد بحث قرار می دهیم.

اعراف آیه 46 : وَبَیْنَهُمَا حِجَابٌ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیمَاهُمْ

«میان آن دو دسته( بهشتیها و جهنمیها) پرده ای خواهد بود و بر اعراف مردانی هستند که هر یک از آن دو دسته را از چهره هایشان می شناسند.»

در این آیه حجاب همان اعراف است، همان مکان مرتفعی که میان دو گروه بهشتیان و دوزخیان کشیده می شود.

سوره شوری آیه 51 : وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ

« وبرای هیچ بشری این چنین نخواهد بود که خدا با او تکلم کند مگر از طریق وحی یا از پس پرده»

در این آیه من وراء حجاب یا از پشت حجاب حرف زدن یا مانند حرف زدن خداوند د رکوه طور با حضرت موسی علیه السلام است و یا من وراء حجاب تعبیری از رویای صادقه است.

« می گویند دلهایمان درباره ی آن چه که تو مارا به آن دعوت می کنی در پرده هایی است و درگوشهای ما سنگینی است و بین ما و تو فاصله است تو کار خود راانجام بده ، حتماً ما هم کار خود را انجام می دهیم.

حجاب در این آیه به معنای پوشش است

البته پوششهای جهل و تعصب و لجاجت و عناد و تقلیدهای کورکورانه که باعث شده فاصله های مانند پرده ای ضخیم بین آنها و پیامبر بوجود آید.

سوره اسراء آیه 45 : وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجَابًا مَسْتُورًا

« و وقتی که قران را میخوانی بین تو و بین کسانی که به آخرت ایمان نمی آورند حجاب، سترکننده ای قرار می دهیم »

در این آیه حجاب به معنای پردهای است اما منظور پرده ی لجاجت و تعصب و خودخواهی و غرور و جهل ونادان یاست که حقایق قرآن را از دیدگاه فکر و عقل آنها پنهان می داشت و به آنها اجازه نمی داد حقایق روشنی هم چون توحید و معاد و صدق دعوت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم رادرک کنند.

سوره مریم آیه 17: فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا

« و درمقابل قومش پردهای انداخت پس ما روح خود را به سوی او فرستادیم که او در شکل انسانی بی عیب در مقابلش قرا رگیرد.

در این آیه منظور از حجاب ، پوشش و پرده است ولی شاید این پرده ، پرده ای نامرئی و مجازی بوده باشد.

سوره صاد آیه 32 : حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ

« تا آن که از دیدگانش پنهان شدم

در داستان سلیمان خداوند غروب خورشید را از طریق پشت پرده واقع شدن توصیف می کند و برای آن کلمه ی حجاب را می آورد. پی نوشتها:

?- کتاب حجاب شهید مطهری

?- نهج البلاغه نامه