ب - کسانى که از غسل دادن استثناء شده اند

احادیث شریف:

1 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"الشهید إذا کان به رمق غسّل وکفّن وحنّط وصلّی علیه، وإن لم یکن به رمق کفّن فی أثوابه"(91).

"شهید اگر رمق حیات داشته باشد، غسل و کفن و حنوط داده شده و سپس بر او نماز خوانده مى شود و اما اگر رمق حیات نداشته باشد، در جامه خودش کفن میگردد."

2 - زید بن على از پدرانش نقل مى کند:

"قال أمیر المؤمنین علیه السلام: ینزع عن الشهید الفرو والخفّ والقلنسوةوالعمامة والمنطقة والسراویل إلّا أن یکون أصابه دم، فإن أصابه دم ترک ولا یترک علیه شی ء معقود إلّا حلّ"(92).

"حضرت على علیه السلام فرمود: اشیاى ذیل باید از پیکر شهید بیرون شود: پوستین، کفش، کلاه، عمامه، کمربند و شلوار مگر اینکه به خون آلوده باشند که در این صورت در بدن باقى گذاشته خواهد شد.و هر چیزى که در بدن او گره خورده باشد باید باز شود."

3 - علا بن سیاّبه میگوید:

"سئل أبو عبداللَّه علیه السلام وأنا حاضر عن رجل قتل فقطع رأسه فی معصیةاللَّه أیغسّل أم یفعل به ما یفعل بالشهید؟ فقال: إذا قتل فی معصیته یغسّل أولاً منه الدم ثمّ یصبّ علیه الماء صبّاً، ولا یدلک جسده ویبدء بالیدین والدبر ویربط جراحاته بالقطن والخیوط، وإذا وضع علیه القطن عصب، وکذلک موضع الرأس یعنی الرقبة ویجعل له من القطن شی ءکثیر ویذرّ علیه الحنوط، ثمّ یوضع القطن فوق الرقبة، وإن استطعت أن تعصّبه فافعل. قلت: فإن کان الرأس قد بان من الجسد وهو معه کیف یغسل؟ فقال: یغسّل الرأس إذا غسل الیدین والسفلة بدء بالرأس ثمّ بالجسد ثمّ یوضع القطن فوق الرقبة ویضمّ إلیه الرأس ویجعل فی الکفن وکذلک إذا صرت إلى القبر تناولته مع الجسد وأدخلته اللحد ووجّهته القبلة"(93).

"از امام صادق علیه السلام سؤال شد در حالیکه من حاضر بودم - درباره مردى که کشته شده و در معصیت خدا سرش از تن قطع گردیده است آیا او غسل داده مى شود یا مانند شهید با او عمل مى گردد؟ امام علیه السلام فرمود: اگر در راه معصیت کشته شده باشد، در ابتدا باید خونهاى اوشسته شود سپس آب بر او ریخته شود و بدنش مالیده نشود. شستن او از دستان و دُبر )مقعد( آغاز گردد و زخم هایش با پنبه و نخ بسته شود و وقتى که پنبه بر او گذاشته شد با نخ پیچانده شود و همچنین است محلّ سر یعنى گردن و پنبه زیاد بگذارند و حنوط )کافور( بر اوبپاشند. سپس پنبه روى گردن گذاشته شود و اگر توانستى آن را با نخ بپیچ. گفتم: اگر سر بکلى از بدن جدا باشد چگونه غسل داده شود؟فرمود: وقتى دستان و اعضاى پایین بدن شسته شد، سر شسته شودوبعد هم بدن و سپس پنبه روى گردن گذاشته شود و سر هم ضمیمه آن گردد و در کفن گذاشته شود و همچنین وقتى بدن را به سوى قبربردى سر را هم، همراه آن ببر و وارد قبر کن و رو به قبله بگذار."

4 - از على به حسین یا از امام باقرعلیه السلام نقل شده است:

"المجدور والکسیر والذی به القروح یصبّ علیه الماء صبّاً"(94).

"میت مبتلا به آبله و شکستگى و زخم، فقط بر او آب ریخته مى شود."

5 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"المرجوم والمرجومة یغسّلان ویحنّطان ویلبسان الکفن قبل ذلک،ثمّ یرجمان ویصلّى علیهما، والمقتصّ منه بمنزلة ذلک یغسّل ویحنّطویلبس الکفن )ثم یقتاد( ویصلّى علیه"(95).

"زن و مردى که حدّ رجم )سنگسار( بر آنان جارى مى شود، قبل از اجراى رجم غسل داده مى شوند و حنوط و کفن مى گردند و سپس رجم مى شوند و بر آنان نماز گزارده مى شود و کسى که قصاص مى گردد، نیز همین حکم را دارد یعنى غسل و حنوط و کفن مى شودوسپس قصاص مى گردد و بر او نماز خوانده مى شود."

6 - بعضى از اصحاب ما روایت کرده اند:

"المقتول إذا قطع أعضاؤه یصلّى على العضو الذی فیه القلب"(96).

"کسى که کشته شده و اعضاى بدن او قطع گردیده است، بر آن عضوى نماز خوانده مى شود که قلب در آن قرار دارد."

7 - سماعه مى گوید:

"سألته عن المحرم یموت فقال: یغسّل ویکفّن بالثیاب کلّها ویغطّى وجهه ویصنع به کما یصنع بالمحلّ غیر أنّه لا یمسّ الطیب"(97).

"از امام درباره محرم پرسیدم که اگر بمیرد تکلیف چیست؟فرمود: غسل داده مى شود و با جامه هاى کفن، تکفین مى گرددوصورتش پوشانده مى شود و با او همچون مُحِلّ رفتار مى شود، ولى از طیب )بوى خوش( براى او استفاده نمى شود.

8 - زید به على، از پدرانش، از على علیه السلام نقل مى کند:

"إنّ قوماً أتوا رسول اللَّه صلى الله علیه وآله فقالوا: یا رسول اللَّه مات صاحب لنا وهومجدور فإن غسّلناه انسلخ، فقال: یمّموه"(98).

"گروهى نزد رسول خداصلى الله علیه وآله آمدند و گفتند: یا رسول اللَّه رفیق مامرده است در حالیکه مبتلا به آبله مى باشد، پس اگر او را غسل بدهیم، بدن او متلاشى مى شود. فرمود: او را تیمم بدهید.

تفصیل احکام:

1 - شهیدى که در راه خدا کشته مى شود، غسل ندارد، بلکه درلباسش کفن مى شود و سپس بر او نماز خوانده شده و به خاک سپرده مى شود و تنها در صورتى که لباس از تن او بیرون آورده شده باشد، کفن مى شود. جامه شهید از بدنش بیرون آورده نمى شود مگر کلاه، کفش و کمربند در صورتیکه از چرم باشند.

2 - از شرایط سقوط غسل از شهید این است که در میدان جنگ به شهادت رسیده باشد، اما اگر مسلمانان، پیکر او را وقتى تحویل گرفته باشند که رمق حیات داشته و بعد جان داده است، غسل ازاو ساقط نمى شود و حکم دیگران را دارد.

3 - کسى که با اجراى حدّ یا قصاص کشته مى شود، قبل از آن به اودستور داده میشود که غسل و کفن و حنوط انجام دهد و زمانى که کشته شد، بر او نماز خوانده میشود و سپس دفن مى گردد.

4 - کسى که جنازه شهید یا کسى را که غسل بر او قبل از کشته شدنش واجب است، مس کند یعنى جایى از بدنش با جایى از بدن اوتماس پیدا کند، غسل مس میت بر او واجب نیست.

5 - قسمتى از بدن میّت، اگر قلب جزء آن باشد، مانند میت حساب مى شود و غسل و کفن و نماز دارد و بعد هم به خاک سپرده مى شود و از کفن، پیراهن و سرتاسرى کفایت مى کند و احتیاط این است که لنگ هم اضافه شود.

6 - اگر در آن قسمت از بدن سینه )قلب( وجود نداشته باشد ولى استخوان داشته باشد، غسل داده مى شود و سپس در پارچه اى گذاشته شده و دفن میگردد، اما اگر استخوان هم نداشته باشد،بنابر احتیاط در پارچه اى پیچیده شده و سپس دفن میگردد.