ج - با بیمار چگونه رفتار کنیم؟

احادیث شریف:

1 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"أی مؤمن عاد مؤمناً فی اللَّه عزّ وجلّ فی مرضه وکّل اللَّه به ملکاً من العوّاد یعوده فی قبره ویستغفر له إلى یوم القیامة"(39).

"هر مؤمنى که مؤمن بیمارى را براى خدا عیادت کند، خداوندفرشته اى را موظف مى سازد که او را در قبرش عیادت کند و تا روزقیامت براى او آمرزش بطلبد."

2 - امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:

"ضمنت لستّة الجنة منهم رجل خرج یعود مریضاً فمات فله الجنة"(40).

"براى شش کس بهشت تضمین شده است، از جمله آنها مردى است که به منظور عیادت بیمارى از منزل خارج شده و در راه مرده است. این مرد وارد بهشت مى شود."

3 - امام موسى بن جعفر از پدرانش علیه السلام از پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نقل فرمود:

"یعیّر اللَّه عزّوجلّ عبداً من عباده یوم القیامة فیقول: عبدی ما منعک إذا مرضت أن تعودنی؟ فیقول: سبحانک سبحانک أنت ربّ العباد، لاتمرض و لا تألم، فیقول: مرض اخوک المؤمن فلم تعده، وعزّتی وجلالی ولو عدته لوجدتنی عنده ثمّ لتکفّلت بحوائجک فقضیتها لک وذلک من کرامة عبدی المؤمن وأنا الرحمن الرحیم"(41).

"خداوند در روز قیامت، بنده اى از بندگانش را نکوهش مى کندومى گوید: بنده من! چه مانع شد از اینکه مرا عیادت کنى وقتى که بیمار شدم؟ آن بنده در پاسخ عرض مى کند: خداوندا! تو پاک و منزه هستى، تو پروردگار بندگان هستى، بیمار نمى شوى، درد و مرض ندارى. خداوند مى فرماید: برادر مؤمن تو بیمار شد و تو از آن عیادت نکردى. سوگند به عزت و جلالم اگر او را عیادت مى کردى، مرا هم در نزد او مى یافتى و سپس من هم نیازمندیهاى تو را برآورده مى ساختم و این از کرامتهاى بنده مؤمن من است و من خداى بخشاینده و مهربان هستم."

4 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"أیّما مؤمن عاد مؤمناً مریضاً حین یصبح، شیّعه سبعون ألف ملک،فإذا قعد غمرته الرحمة واستغفروا له حتى یمسی، وإن عاده مساءً کان له مثل ذلک حتى یصبح"(42).

"هر مؤمنى اگر مؤمن بیمارى را در اوّل صبح عیادت کند، هفتادهزار فرشته او را مشایعت مى کنند و زمانى که در نزد او نشست،رحمت الهى وجود او را فرا مى گیرد و فرشتگان الهى براى او آمرزش مى طلبند تا شب فرا رسد و اگر در شب عیادت کند باز هم همین حالت براى او خواهد بود تا صبح شود."

5 - عیسى بن عبداللَّه قمى در حدیثى مى گوید؛ از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى گفت:

"ثلاثة دعوتهم مستجابة: الحاج، والغازی، والمریض فلا تغیظوه ولا تضجروه"(43).

"دعاى سه نفر اجابت مى شود: حاجى، جنگجو )مجاهد(وبیمار، پس بیمار را خشمگین نسازید و خسته و رنجیده نگردانید."

6 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"لا عیادة فی وجع العین، ولا تکون عیادة فی أقل من ثلاثة أیام،فإذا وجبت فیوم ویوم لا، فإذا طالت العلّة ترک المریض وعیاله"(44).

"چشم دردى عیادت ندارد، و در بیمارى کمتر از سه روز هم عیادت لازم نیست و زمانى که عیادت لازم باشد باید یکروز در میان انجام شود و اگر بیمارى طول کشید، بیمار به خانواده اش واگذاشته شود."

7 - ابو حمزه ثمالى از امام باقرعلیه السلام نقل مى کند:

"قال أمیر المؤمنین علیه السلام: من أصابه ألم فی جسده فلیعوّذ نفسه ولیقل: "أعوذ بعزّة اللَّه من قدرته على الأشیاء، اُعیذ نفسی بجبّارالسماء، اُعیذ نفسی بمن لا یضرّ مع اسمه سمّ ولا داء، اُعیذ نفسی بالذی اسمه برکة و شفاء.." فإذا قال ذلک لم یضرّه ألم ولا داء"(45).

"حضرت على علیه السلام فرمود: کسى که به بدنش دردى برسد بایدخود را تعویذ )در پناه خدا( کند و بگوید: "اعوذ بعزةّ اللَّه من قدرته على الاشیاء، اُعیذ نفسى بجبار السماء، اُعیذ نفسى بمن لا یضر مع اسمه سم و لاداء، اُعیذ نفسى بالذى اسمه برکة و شفاء" وقتى این دعا را بخواند، هیچ درد و المى به او آسیب نمى رساند."

8 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"ما اشتکى أحد من المؤمنین شکایة قطّ فقال بإخلاص نیّة ومسح موضع العلّه ویقول: )وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَاراً( إلّا عوفی من تلک العلّة أیّة علّة کانت،ومصداق ذلک فی الآیة حیث یقول: )شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ("(46).

"هیچ مؤمنى نیست که از بیمارى و درد در رنج باشد، و موضع درد را با دست مسح کرده و با اخلاص نیت این آیه را بخواند:)وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّاخَسَاراً(47)) مگر اینکه از آن بیمارى، شفا مى یابد، هر بیمارى اى که باشد، زیرا در این آیه خداوند مى فرماید: )شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ(."

9 - امام صادق علیه السلام فرمود:

"تمام العیادة للمریض أن تضع یدک على ذراعه، وتعجّل القیام من عنده، فإنّ عیادة النوکى أشدّ على المریض من وجعه"(48).

"عیادت کامل بیمار این است که دست روى بازوى او بگذارى وهرچه زودتر از نزد او بلند شوى زیرا عیادت افراد احمق، براى بیمار از دردش، سخت تر و غیر قابل تحمل تر است."

10 - أبو زید از یکى از دوستان جعفر بن محمدعلیه السلام نقل مى کند:

"مرض بعض موالیه فخرجنا إلیه نعوده ونحن عدّة من موالی جعفر،فاستقبلنا جعفر فى بعض الطریق فقال لنا: أین تریدون؟ فقلنا: نریدفلاناً نعوده، فقال لنا: قفوا، فوقفنا. فقال: مع أحدکم تفاحة أو سفرجلةأو أترجة أو ملعقة من طیب أو قطعة من عود بخور؟ فقلنا: ما معنا شی ءمن هذا؟ فقال: أما تعلمون أن المریض یستریح إلى کلّ ما اُدخل به علیه"(49).

"یکى از دوستان امام صادق علیه السلام بیمار شده بود و ما که با عده اى از دوستان آن حضرت بودیم و به منظور عیادت آن شخص بیمار ازمنزل خارج شدیم و در مسیر راه با امام صادق علیه السلام برخوردیم. او به ماگفت کجا مى روید؟ گفتیم: نزد فلانى براى عیادت او مى رویم.فرمود: بایستید پس ما ایستادیم گفت: آیا یکى از شما با خود سیبى یاگلابى یا بالنگى یا یک قاشق عطر یا قطعه اى از عود بخور به همراه دارید؟ گفتیم: چیزى نداریم. فرمود: آیا نمى دانید که شخص مریض از هر چیزى که براى او برده شود خوشحال مى شود؟"

11 - امام صادق علیه السلام از پدارنش علیه السلام از پیامبر خداصلى الله علیه وآله در حدیث مناهى نقل فرمود:

"ومن کفى ضریراً حاجته من حوائج الدنیا ومشى له فیها حتى یقضی اللَّه له حاجته أعطاه اللَّه براءة من النفاق وبراءة من النار وقضى له سبعین حاجة من حوائج الدنیا، ولا یزال یخوض فی رحمة اللَّه حتى یرجع، ومن سعى لمریض فی حاجة قضاها أو لم یقضها خرج من ذنوبه کیوم ولدته اُمّه. فقال رجل من الأنصار: بأبی أنت واُمّی یا رسول اللَّه،فإن کان المریض من أهل بیته أوَلیس أعظم أجراً إذا سعى فی حاجة أهل بیته؟ قال: نعم"(50).

"کسى که حاجتى از حوائج شخص نابینا )یازیان دیده اى( رابرآورده کند و براى رفع حاجت او تلاش کند خداوند هم نیاز او رابرآورده سازد، خدا براى او برائتى از نفاق و برائتى از آتش جهنم رامى بخشد و هفتاد حاجت دنیایى او را برآورده مى گرداند و همچنان در رحمت الهى غوطه ور خواهد شد تا اینکه برگردد. و کسى که براى رفع نیاز بیمارى کوشش و تلاش کند چه برآورده گردد و یا نتواند، ازگناهان خود مانند روزى که از مادر متولد شده، پاک خواهد شد.مردى از انصار پرسید، اى رسول خدا پدر و مادرم به فدایت اگرمریض از اهل بیت آن شخص باشد آیا پاداش او بیشتر خواهد بود؟فرمود: بلى."

12 - على بن جعفر در کتابش از برادرش امام موسى علیه السلام نقل مى کند:

"سألته عن الوباء یقع فی الأرض هل یصلح للرجل أن یهرب منه؟قال: یهرب منه ما لم یقع فی مسجده الذی یصلّى فیه، فإذا وقع فی أهل مسجده الذی یصلّى فیه فلا یصلح له الهرب منه"(51).

"از او درباره وبا پرسیدم که آیا براى مرد شایسته است که از آن فرار کند؟ فرمود: فرار کند تا زمانى که در مسجدى که در آن نمازمى خواند، سرایت نکرده باشد. پس اگر در میان اهالى مسجدى که اودر آن نماز مى خواند سرایت کرده باشد، شایسته نیست که فرارکند."

13 - على بن ابوحمزه از امام ابوابراهیم علیه السلام نقل مى کند:

"قلت له: جعلنا فداک، ما وجدتم عندکم للحمى دواء؟ قال: ماوجدنا لها عندنا دواء إلّا الدعاء والماء البارد"(52).

"به حضرت گفتم: فدایت شوم آیا براى تب، دوایى نیافته اید؟فرمود: ما براى تب، دوایى جز دعا و آب سرد نیافتیم."

14 - ابو اسامه شحام مى گوید؛ از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى گفت:

"ما اختار جدّنا رسول اللَّه صلى الله علیه وآله للحمى إلّا وزن عشرة دراهم سکر بماءبارد على الریق"(53).

"جدّ ما پیامبر خداصلى الله علیه وآله براى درمان تب، تنها به وزن ده درهم شکربا آب سرد، بصورت ناشتا میل مى فرمود."

15 - امام موسى بن جعفرعلیه السلام درباره مردى که به آن حضرت شکایت کرد و گفت: من ده نفر عیال دارم که همه آنها بیمار هستند چه کار کنم؟ فرمود:

"داوهم بالصدقة فلیس شی ء أسرع إجابة من الصدقة ولا أجدى منفعة للمریض من الصدقة"(54).

" آنان را با صدقه مداوا کن، زیرا هیچ چیز از صدقه زودتر اجابت نمى شود و سودمندتر از صدقه براى بیمار چیزى نیست."