احکام صله رحم‏

سید محمد مسعود معصومی

.1 واجب: مقدارى است که آن را از قطعِ رحمِ حرام خارج سازد.

.2 مستحب: زیادتر از مقدار واجب صله مستحب است.

.3 حرام: صله ارحامى که از نظر شرع رسیدگى و ارتباط با آنان ممنوع است. مانند کفّارِ حربى و ناصبى‏ها و...(1)

صله نسبت به ارحامى که با ما قطع رابطه مى‏کنند

کسى که با ما قطع رابطه کرده است، حقّ او به خاطر قطع رابطه از بین نمى‏رود و ما وظیفه قطع رابطه نداریم؛ زیرا اگرکسى به وظیفه‏اش رفتار نکرد وظیفه دیگرى ساقط نمى‏شود.(2) (و از روایات استفاده مى‏شود که این نوع صله رحم پاداش و کمالش بیشتر است.)

بعضى از آثار صله رحم‏

قالَ اَبُوجَعْفَرٍ(ع): صِلَه‏الرّحِمِ تُزَکّى الْأَعْمالَ، وَ تُنْمِى الأَمْوالَ، وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى‏، وَ تُیَسّرُ الْحِسابَ، وَ تُنْسِئُ فِى الأَجَلِ.(3)

حضرت باقر(ع) مى‏فرماید: صله رحم سبب مى‏شود:

.1 کارهاى انسان از نقص به دور و موردِ قبول واقع شود و یا این که پاداش اعمالش زیاد گردد. .2 اموال شخص زیاد گردد. .3 بلاها و گرفتارى‏ها از او دور گردد .4 حساب اموال و اعمالش آسان گردد .5 عمرش طولانى شود.

چند استفتا

سؤال: آیا صله رحم با خویشاوندى که کافر یا مرتد محسوب مى‏شود نیز واجب است؟

جواب: صله رحم مطلقاً واجب است.(4)

سؤال: آیا انسان مى‏تواند از نظر شرعى با خویشاوندانى که بى تقوا و بى‏نماز و ضد انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر و غیره قطع رحم نماید؟

جواب: قطع رحم جایز نیست؛ ولى باید آنها را با مراعات موازین، امر به معروف و نهى از منکر نمایند.(5)

سؤال: اگر ارحامِ انسان مرتکبِ فسق علنى شوند به طورى که معاشرت با آنها انسان را نیز در معرض گناه قرار دهد، آیا بازهم معاشرت با آنان واجب است؟

جواب: باید سعى کند در گناه واقع نشود؛ بلکه آنان را ارشاد نماید.(6)

سؤال: این‏جانب پدرى دارم که خوش اخلاق نیست و مغرور و خودپرور مى‏باشد و درحقّ خانواده خود ظلم روا مى‏دارد و من از وقتى که به تکلیف رسیده‏ام درحال مبارزه با پدرم هستم، اگر جوابش را همان موقع در حضور دیگران بدهم که کار نادرست و ناشایست انجام داده‏ام و اگر تنها با پدرم صحبت نمایم حرفم را قبول نمى‏کند و مى‏گوید در مقابل پدرت درشتى نکن، خلاصه نمى‏دانم چه کنم؟ آیا شما صلاح مى‏دانید که من این صحبت‏ها را بنمایم یا نه؟

جواب: حفظ احترام والدین و مراعات ادب در صحبت با آنان لازم است و درموارد لزوم امر به معروف و نهى از منکر، اگر مأیوس از تأثیر باشید، تکلیف ساقط است.(7)

سؤال: آیا قطع رابطه با ارحامى که تجاهر به گناهان مى‏کنند جایز است یا نه؟

جواب: اگر قطع مراوده، موجب تنبّه و ارتداعِ آنها از معصیت باشد، لازم است قطع مراوده شود.(8)

سؤال: شخصى یکى از اقوامش علاوه بر تارک الصّلاه بودن، به بعضى از مقدسات بى احترامى مى‏کند و او براى احترام پدر و مادر حرفى به او نمى‏زند؛ ولى قلباً از او ناراضى و ناراحت است آیا همین مقدار در نهى از منکر کافى است؟

جواب: اگر مى‏توانید او را نصیحت کنید و امر به معروف و نهى از منکر نمایید، ناراحت شدن پدر و مادر مُسقِطِ تکلیف نمى‏شود، و اگر رفت و آمد با چنین افرادى تأیید آنان باشد ترک کنید.(9)

سؤال: رفت و آمد با اقوامى که مقید به قوانین اسلامى نیستند (براى مثال بى حجاب در جلو ما ظاهر مى‏شوند) با توجه به واجب بودن صله رحم چه حکمى دارد؟

جواب: اگر این رفت و آمد مایه نهى از منکر مى‏شود مانعى ندارد و در غیر این صورت ترک کنید.(10)

سؤال: هرگاه کسى در صله رحم نسبت به بعضى از ارحامش به این نتیجه برسد که او نه تنها از دیدنش خوشحال نشده، بلکه ناراحت هم مى‏شود آیا با این شرایط بازهم صله رحم واجب است، با این‏که ممکن است به تحقیرشدن انسان بینجامد؟

جواب: با چنین شرایطى صله رحم واجب نیست.البته در صورتى که راه دیگرى براى صله رحم وجود نداشته باشد.(11)

سؤال: با وجود این که احسان به والدین واجب است، اگر شوهر اجازه رفتن به منزل آنها را ندهد آیا مى‏شود بدون اذن او به منزل والدین رفت؟

جواب: شوهر مى‏تواند زن را از خارج شدن از خانه منع کند؛ اما نمى‏تواند از احسان به والدین منع نماید، چون احسان اعم از رفتن به خانه آنهاست.(12)

سؤال: چنان‏چه در امور عادى و مباح نظر پدر دختر و شوهر متفاوت باشد، ترجیح با کدام است؟

جواب: در فرض مسأله، اطاعت هیچ‏کدام لازم نیست؛ مگر این که مایه اذیت و آزار پدر گردد، که در این صورت اطاعت او واجب است.(13)

پى‏نوشت‏ها:

بازگشت

سید مسعود معصومی / احکام روابط زن ومرد