آیات مربوط به بانوان عفت چشم ( 2)
آیات مربوط به بانوان عفت چشم ( 2 )
? آیات مربوط به بانوان عفت چشم ( 2)
? قرآن
? سرکار خانم فهمیه جعفری
بسم اللّه الرحمن الرحیم«السلام علیک یا بقیةاللّه فی ارضه روحی فداه»
پیام قرآنی: قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارهم...
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ...
توضیحات:
در بحث گذشته پیرامون فضای عفت و اهمیت آن در روایات مطالبی گفته شد در این مبحث و مباحث آینده سعی بر آن داریم که ابعاد عفت را مورد بررسی قرار داده و نتیجه گیری بنمائیم.
خداوند متعال در آیه 30 سوره ی نور نخست به مردان مسلمان و سپس در آیه بعد به زنان مسلمان سفارش نموده که چشمان خویش را از نگاه ناروا ببندند، دیدگان خود را فرو خوابانند، عفت پیشه ساخته که این کار برایشان پاکیزه تر است. غُضُّوا و یَغْضُضْنَ از ماده ی غض به معنای کم کردن و نقصان است و در بسیاری از موارد در کوتاه کردن صدا یا کم کردن نگاه گفته می شود و مفهوم آن ظاهراً نه این است که انسان چشمش را به طور کلی ببندند بلکه منظور این است که انسان از نگاه خود بکاهد و یا به عبارتی دیگر از منطقه ی دیدی خود آنچه را که ممنوع است حذف کند.
چشم و بینائی یکی از حواس پنج گانه ای است که شخص اگر موفّق به رعایت عفت آن نشود از طریق آن ممکن است به خطرات بسیاری بیفتد از جمله خطراتی که انسان توسط این عضو به آن مبتلا می شود آلوده شدن به نگاههای حرام و یا به اصطلاح چشم چرانی است زیرا که نظر کردن انگیزنده ی شهوت است این عمل به قدری ناپسند و دارای پیامدهای بسیار خطرناک است که در روایات متعدد به قباحت این کار صریحاً اشاره شده است از جمله در روایتی رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم می فرمایند: نظر کردن تیر زهرآلودی است از تیرهای شیطان هر که خود را به جهت خوف از خدا از آن نگاه دارد خدا او را عطا می فرماید ایمانی که حلاوت آن را در دل خود بیابد ( ?) همچنین از یحیی بن زکریا پرسیدند ابتدای زنا و منشأ آن چیست؟ گفت: نگاه کردن و آرزو نمودن! (2) در جایی دیگر پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم می فرمایند: برای هر عضوی از اعضاء آدمی بهره ای از زنا است چشم ها نیز زنا می کنند و زنای آنها نگریستن است. (3) امام صادق علیه السلام می فرمایند: هیچ کس هیچ نعمتی و غنیمتی را که فاضل تر باشد نزد خداوند بدست نیاورد مگر به پوشاندن چشم از حرام. (4) از این احادیث متوجه می شویم که منشأ بسیاری از هوسرانی ها و آرزوهای ناپسند نگاه کردن است به قول باباطاهر:ز دست دیده و دل هر دو فریاد که هر چه دیده ببیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش، ز فولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
انسانی که تحت تأثیر هوای نفس خویش و شیطان قرار گرفته و خود را به رعایت عفت چشم خویش عادت نداد. و دائماً مبتلا به نگاههای حرام می شود در حقیقت پرده ای روی دل خود گذاشته و به مرور زمان قدم به قدم از خداوند متعال دور می شود .
امیر مؤمنان علی علیه السلام در خطبه ای در نهج البلاغه در بیان ویژگی های متقین می فرمایند: غضّوا ابصارَهُم عَمّا حرّم اللّه: چشمان خود را از حرام های خداوند نگاه می دارند و عفت پیشه می سازند. آدمی باید که چشم خود را از هر چه لایق نیست و در دین اسلام روا نیست و عقل آن را منکر می داند نگاه دارد زیرا که حسن و قبح چیزها عقلی است و عقل سلیم حکم به قبح قبایح و حسن حسنات می کند مانند آنکه به حسب شرع ارتکاب قبایح قبیح است و به حسب عقل نیز منکر و مکروه است. حضرت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم می فرمایند: عفت چشمان خویش را حفظ نموده و بپوشانید آنها را از محرمات تا ببیند عجائب را، چرا که به قدر بستن چشم ظاهر از محرمات، می گشاید پروردگار چشمه نور و معرفت را در دل؛ و نور دیده و باطن زیاد می شود و علوم و معارف یقینیه در نفس حاصل می گردد. (5) و هیچ چشمی نیست که نظر بر محرمات کند مگر آنکه گِرهی از آرزو بر دل او منعقد می شود و آن گره باز نمی گردد مگر بر دو چیز: یا با ریختن اشک حسرت و ندامت از آن عمل قبیح و بازگشت واقعی از آن عمل منکر و یا به وصل و رسیدن به آن آرزو که اگر موافق با شرع باشد انجام می گردد و اگر نباشد و انجام گرفت سپس جای او جهنم است و اگر توبه کرد و اشک حسرت از دیده بریخت پس جای او بهشت است و مرجع و بازگشت او به رضای پروردگار خواهد بود. حضرت عیسی بن زکریا می فرماید: مردن دوستدارتر است نزد من از نگاه کردنی که واجب نباشد یعنی تا دیدن چیزی بر من واجب نشود نگاه به او نمی کنم به واسطه ی خوف افتادن نظرم بر حرام!فوائد عفت چشم:
از سیاق آیه شریفه 30 سوره ی نور و سیری در بعضی از روایات در می یابیم که یکی از فوائد عفت چشم پرهیز از گرفتار شدن در دامی است که بسیار خطرناکتر است. شخصی که کنترل چشم خود را از دست می دهد یقیناً برای ارضای خواسته دل خویش مبتلا به اعمالی مانند زنا می شود. امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند: اگر چشم را فرو گیری گرفتار زنا نمی شوی! (7) دیگر آنکه این آموزه نظافت و پاکی روح را به همراه دارد بر خلاف نظر اهل جاهلیت قدیم و جدید مانند برتراندراسل که این ممنوعیت را یک نوع محرومیت و اخلاق بی منطق و به اصطلاح تابو( ?) تحریم های ترس آور رایج در میان ملل وحشی می دانند بلکه نظافت و طهارت روح بشر را به همراه دارد. در کتاب غررالحکم آن امام همام می فرمایند: حفظ نگاه مایه آرامش دل و کاهش حزن و اندوه می گردد.روش پیشگیری از بی عفتی چشم:
از حضرت امیرمؤمنان علیه السلام سؤال کردند: که این صفت اغماض از محرمات را از چه راهی می توان به دست آورد فرمودند: حاصل نمی شود از برای کسی این صفت مگر به ملاحظه کردن سلطنت و بزرگواری خداوند و به خاطر آوردن اطلّاع آن بزرگ بر ظاهر و باطن همه کس! امام صادق علیه السلام می فرمایند: پوشاندن چشم از محرمات به عمل نمی آید مگر با یاد کردن خداوند و ملاحظه عظمت و جبروت حضرت باری تعالی تا به وسیله ی آن آتش شهوت کم شود. (9)
در پایان به این نتیجه می رسیم که انسان برای تقویت این صفت حمیده باید تا می تواند نگاهایش را کنترل کند در محافل و مجامع به موقع و به ضرورت نگاه کند نگاههای لغو و بیجا و چشم ما به هر سویی که دل بخواهد انداختن خود عاملی است که شخص به طور کلی عفت این عضو را بر باد داده و در هیچ کجا نمی تواند خود را کنترل نماید به فرموده ی حضرت عیسی بن زکریا علیه السلام سعی بر آن دارد که تا دیدن چیزی بر او واجب نشده است نگاه نکند در مواقعی هم که چشم او ناخوداگاه بر حرامی آلوده شد فوراً رو گرداند و عظمت خداوند را به یاد آورد و با استمداد از قوه ی باری تعالی موجبات خشنودی آن عزیز و حضرات معصومین علیهم السلام را فراهم آورد.
پی نوشتها:
? - ترجمه اخلاق ص 220? - علم اخلاق ج ? - ص 18
? - علم اخلاق ج ? - ص 18? - شرح مصباح الشریعه ص 281
? - شرح مصباح الشریعه ص 276? - غرر الحکم ج ?
? - غررالحکم ج ? ? - تابو به معنای تحریم های ترس آور رایج در میان ملل وحشی می باشد.
9-شرح مصباح الشریعه ص 275 و