اجتهاد در مرحله ى عمل

این مرحله براى طلبه ى علم معنایى فراتر از انجام نماز و روزه و دورى از محرمات و مکروهات دارد.

عملى که طلبه با آن روبروست و اجتهاد در آن تأثیر به سزا دارد، پاسخ به پرسش هایى است که دین دایماً با آنها روبروست.

عالم دینى در نگاه ما کسى است که در مقام شناخت دین به قله هاى بلند سلوک رسیده و آفاق جدیدى در هستى بر او روشن گردیده است و در این صورت پرواضح است که عمل وى آیینه ى اسلام ناب است.

عمل او تنها اهتمام به طهارت و نجاست نیست، بلکه پاسخگویى به پرسش هاى بى شمارى است که نسل معاصر وى در ذهن دارد.

اجتهاد، ابزار و وسیله اى است که با کمک آن مى توان پاسخ دین به پرسش هاى گوناگون را یافت و به طالبان تشنه ى آن عرضه کرد.

یکى از حکمت هاى مسئله اجتهاد و شاید بالاترین آن این است که دین دایم مورد مطالعه، تحقیق و بازنگرى قرار گیرد و همیشه تازه، و باطراوت باشد.

همین عامل باعث باقى ماندن دین و پایدارى شریعت است.

همچنین یکى از عناصرى که در خاتمیت اسلام مؤثر است، قابلیتى است که در اجتهاد اسلامى وجود دارد و مکتب اهل بیت علیهم السلام سرلوحه ى این ارزش است.

در این مکتب اساس فهم، بر فهم اجتهادى نهاده شده است.

در چنین تفکرى دین همیشه آماده براى پاسخگویى به نیازهاى زمان خویش است.

واقعاً چرا ائمه علیهم السلام و به خصوص امام صادق علیه السلام خودشان اقدام به تدوین یک دوره کامل فقه نکردند تا شیعیان گرفتار فتاواى متفاوت و دستورات متغیر در یک مسئله نشوند؟!! مگر ایشان نمى دانستند که در دوره ى غیبت این مشکلات براى شیعه به وجود خواهد آمد و آنها در همه ى مسایل و احکام دچار اختلاف و نگرانى خواهند شد و دانشمندان دین شناس به زحمت و رنج خواهند افتاد تا حکمى را استخراج کنند و در نهایت هم اعتراف کنند که احکام ما احکام ظاهرى است و نه احکام واقعى؟!!! جواب امام خمینى قدس سره به چنین سئوالاتى اشاره به همین اصل مترقى اسلامى دارد.

امام فرموده اند: اگر امام صادق علیه السلام چنین کارى کرده بود، باب اجتهاد بسته مى شد! و دیگر کسى به دنبال فهم جدید و مطابق نیاز زمانش از دین نمى رفت.

همه به رساله ى ایشان عمل مى کردند و حمله هاى مخالفین بى جواب و بى دفاع مى ماند.

چرا که دین شناسى که اهل مقابله با انحراف و استقامت در دین باشد، یافت نمى شد.

ائمه علیهم السلام رساله ى عملیه تدوین نکردند تا همیشه افراد و گروه هایى باشند که خود را مسلح و آماده براى پاسخگویى به پرسش هاى زمان خویش نمایند و در مقابل جریانات مخالف دین ایستادگى کنند و این افراد، کسانى جز مجتهدان و ره پویان خستگى ناپذیر راه اجتهاد نیستند(10).