خاتمه
و سرانجام اینکه آزادی در یک جامعه در شرایطی محقق میشود که همه گروهها و احزاب و جریانها به لوازم آن ملتزم بوده و سعی در قانونمندی و نهادینهساختن آن داشته باشند. آزادی به هیچ روی با زورمداری و هرج و مرج همسفره نخواهد شد. حوادث سالهای آغازین پس از پیروزی انقلاب و تأسیس نظام جمهوری اسلامیایران نشان داد که میتوان به نحو حداکثری از آزادی برخوردار بود. انتشار انبوه نشریات با سلایق گوناگون و نیز انجام دادن مناظراتی با حضور یک مقام برجسته نظام، در کنار سایر احزاب و به صورت آزاد و برابر، خود، نشان از وجود فضای مساعد و مطلوب آزادی در جامعه و به ویژه رسانههای جمعی دارد. اما در این میان گروههای افزونخواه با سوءاستفاده از شرایط موجود و ایجاد ناامنی و جنجال و آشوب، وضعیت هرج و مرج گونهای را به وجود آوردند که با اهداف انقلاب اسلامی ناسازگار بود و به نوعی تهدید آزادی نیز به شمار میرفت. از عنوان اثر برمیآید که «آزادی» در فضای فارغ از استبداد و زورمداری و هرج و مرج به بار نشسته و محقق میشود.