کردارهاى نیک به بهترین صورتها در برزخ

به برهانهاى عقلى و نقلى ثابت و مسلم است که آدمى به مرگ نیست نمى شود بلکه روحش پس از رهایى از بدن مادى و خاکى به قالبى در نهایت لطافت ملحق مىگردد و با اوست تمام ادراکاتى که در دنیا داشت از شنیدن و دیدن و شادى و اندوه و غیره بلکه شدیدتر و قوى تر از عالم دنیا.

و چون بدن مثالى در کمال صفا و لطافت است، چشمهاى مادى آن را نمى بیند؛ یعنى کمى از چشم مادى است که مثل هوا را با اینکه جسم مرکب است ولى چون لطیف مىباشد نمى تواند ببیند.

این حالت روح آدمى پس از مرگ تا قیامت را عالم مثال و برزخ نامند چنانچه در قرآن مجید مىفرماید: «و از پس ایشان برزخ است تا روزى که برانگیخته مىشوند»(73). و شرح و تفصیل عالم برزخ در بحث معاد گفته شده (74) چیزى که اینجا لازم است یادآورى شود آن است که کسانى که خوشبخت از این عالم رفته اند، در برزخ تمام کردارهاى شایسته و اخلاق فاضله خود را به بهترین و زیباترین صورتها مشاهده مىکنند و از آنها بهره برده شادمانند چنانکه نفوس بدبخت، کردارهاى نارواى خود و خیانتها و جنایتها و اخلاق رذیله و صفات پست خود را به بدترین و وحشتناکترین صورتها مىبینند و آرزو مىکنند که از آنها فاصله بگیرند ولى نخواهد شد.

چنانچه در پاسخ آن میت بزرگوار، تشبیه به گرگى که حمله ور است و شخص راهى براى فرار ندارد، شده است.

در این آیه شریفه دقت شود: «روزى که مىیابد هر نفسى آنچه بجا آورده از کارهاى نیک نزدش حاضر شده و کارهاى بدش را آرزو مىکند که کاش بین او و آن (کردارهاى زشت) فاصله دورى بود و خداوند برحذر مىدارد شما را از عقابش و خداوند به بندگانش مهربان است»(75)

و از مهر اوست که در دنیا اعلان خطر فرموده تا بندگان در سراى دیگر گرفتار سختیها و فشارها نشوند.