نتیجه به آفت کبر و غرور

پیامر اکرم اسلام(ص) تا آن حدّ به فروتنى اهمیت مى داد که هرگز اجازه نمى داد به هنگامى که بر مرکب سوار بود فردى در رکاب او پیاده راه برود بلکه وى را سوار مى کرد و اگر امتناع مى کرد مى فرمود:

(تقدم امامى وأدرکنى فی المکان الذی تُرید17)

راه بیفت و در جایى که مى خواهى منتظر باش من مى آیم و در آن جا به هم مى رسیم.

در سیره عملى حضرت على(ع) مى خوانیم:آن حضرت مقدارى خرما از بازار شهر کوفه خریده و بر دوش گرفته بود و به طرف منزل حرکت مى کرد. مردم وقتى این صحنه را دیدند از حضرت ایشان خواستند که بار خرما را به آنان بدهد تا به منزل ببرند. حضرت تقاضاى آنان را نپذیرفت و فرمود:

(ربّ العیال احقّ18)

سرپرست خانواده از هرکس بدان سزاوارتر است.

امامان ما افزون بر آن که خود نمونه هاى عالى تواضع بوده اند همواره از هرحرکت و اقدامى که شائبه ایجاد روحیه تکبر داشته دورى مى جسته اند و راه را بر وسوسه هاى شیطان و توجیه هایى که نفس در پى آن زمزمه مى کند مى بسته اند.

در سیره حضرت على(ع) مى خوانیم: روزى براى رفتن نزد أصحاب خود سوار بر مرکب شد و حرکت کرد. در بین راه عده اى از یاران در پى وى به راه افتادند. حضرت متوجه آنان شد و فرمود:

حاجتى دارید؟

عرض کردند:نه اى امیرمؤمنان بلکه دوست داریم که همراه شما باشیم. حضرت فرمود:

(انصرفوا فانّ مشی الماشی مع الراکب مفسدة للراکب ومذلة للماشی19)

پى کار خود. روید چه اگر پیاده اى همراه سواره رود اسباب تکبر سواره و ذلت پیاده مى گردد.

امام هشتم على بن موسى الرضا(ع) با جلالت قدر و بزرگى شأنى که داشت در تابستانها روى حصیر مى نشست و در زمستانها روى پلاس جلوس مى فرمود و جامه هاى خشن مى پوشید20. در سیره آن بزرگوار نوشته اند که در سفر خراسان روزى دستورداد سفره گستردند و همه خادمان را که از سیاهان و غیر آنان بودند کنار سفره نشاند و خود در کنار آنان برزمین نشست که غذا تناول کند. یکى از یاران امام که احساس الهى و فروتنى امام(ع) را درست باز نیافته بود نشستن این بینوایان سیاه ژنده پوش در کنار آن حضرت برایش گران

و ناخوشایند آمد; لذا عرض کرد: اگر سفره أى جدا از سفره خویش براى اینان تمهید مى کردید بهتر به نظر مى رسید! حضرت فرمود:

(مه انّ الربّ تبارک وتعالى واحد والأم واحدة والأب واحد والجزاء بالأعمال.21)

ساکت باش! پروردگار ما یکى است. همه از یک پدر و مادر آفریده شده ایم. ارزش و احترام افراد در گرو اعمال آنهاست.

بى شک رفتار و سیره عملى پیشوایان معصوم بر همگان حجّت ست و در همه حرکات آنان درسى و حکمتى براى ما نهفته است. پیشواى هشتم(ع) در همان زمانى که منصب ولایتعهدى را به عهده دارد براى استحمام به گرما به عمومى مى رود! آن هم تنها و بدون تشریفات و همراهى خدمتکاران و بدون قُرق ساختن حمام شخصاً به سان مردمان معمولى به شستن و تمیز کردن بدن خود مى پردازد و گاه طبق مرسوم و معمول حمامهاى عمومى به دیگران در این امر کمک مى کند.22

این گونه رفتار فروتنانه در ابعاد مختلف زندگى پیامبر و امامان(ع) فراوان به چشم مى خورد که مى تواند الگو و سرمشق خوبى براى تنظیم رفتار و اخلاق اهل علم و دیگران باشد.