2 . رشد و کمال
اسلام آیین دوستى و برادرى است. هنگامى این ویژگى به دست مى آید که همه نسبت به یکدیگر احساس مسؤولیت کنند و به شخصیت یکدیگر احترام بگذارند و در مقابل خدا قانون و مقررات الهى متواضع و تسلیم باشند و از فخر و تکبر دورى گزینند.
در جامعه اى که غرور و خود بزرگ بینى رواج داشته باشد و در خانه مدرسه محیط کار و... هرکسى خود را بزرگتر و بالاتر از دیگرى بداند و دیگران را حقیر و ناچیز بشمارد جوّ بى اعتمادى دروغ گویى تملق و چاپلوسى ریاکارى فریبکارى مراعات نکردن قانون و مقررات ظلم و تعدى و تجاوز به حقوق دیگران رواج خواهد یافت. بى شک آثار سوءِ چنین حالتى عرصه را بر همه فعالیتهاى سازنده تنگ کرده و عملاً چرخ تلاش و سازندگى کند مى شود.
آنان با پندارهاى موهوم و القاب و عناوین خود را برتر و بالاتر از دیگران مى دانند زمینه شکوفایى استعداد و بالندگى را در جامعه خویش نابود مى سازند و زمینه اصلاح و پیشرفت و رشد اجتماعى را ازبین مى برند. زیرا متکبر نقایص و عیوب خود را نمى بیند و خود را مافوق همه مى داند و از شنیدن هرمطلبى به
جز مدح و تملق مداحان سرباز مى زند. چنین جامعه اى غیر ممکن است که راه صلاح و سداد در پیش گیرد.
به گفته سعدى:
-
یکى را که پندار در سر بود زعلمش ملال آید از وعظ ننگ گرت در دریاى فضلست خیز نبینى که از خاک افتاده خوار مریزاى حکیم آستینهاى در به چشم کسان در نیاید کسى که از خود بزرگى نماید بسى8
-
مپندار هرگز که حق بشنود شقایق به باران نــروید زسنـگ بتذکیر در پاى درویش ریز بروید گل و بشکفد نو بهار چو مى بینى از خویشتن خواجه پر که از خود بزرگى نماید بسى8 که از خود بزرگى نماید بسى8
دلى که با تکبر و نخوت سخت گردد با باران علم و معرفت شقایق و گلهاى عطرآگین نمى رویاند و رشد و تعالى فرهنگى نمى یابد.
امام کاظم(ع) خطاب به هشام بن حکم مى فرماید:
(یاهشام! انّ الزرع ینبت فی السهل ولاینبت فی الصفا فکذلک الحکمة تعمر فی قلب المتواضع ولاتعمر فی قلب المتکبر الجبّار لأنّ اللّه جعل التواضع آلة العقل وجعل التکبر من آلة الجهل.9)
زراعت در زمینهاى نرم و افتاده مى روید نه بر سنگلاخها. همچنین حکمت و دانش در دل انسان فروتن به شکوفایى و رشد مى نشیند و در دل متکبر ستمگر جاى نمى گیرد; زیرا فروتنى نشانه خردمندى و گردن فرازى علامت نادانى است.