جلوه هاى خدمتگزارى

خدمتگزارى با عناوین و تعبیرات گوناگون در منابع دینى مورد ترغیب و

تشویق قرار گرفته است که هر کدام به گونه اى مساله خدمت به مردم را درابعاد مختلف مطرح مى سازد که در مجموع همه جلوه هاى یک حقیقتند. دراین باره به ذکر چند عنوان اشاره مى کنیم و یادآور مى شویم که : ذکراین عناوین جداى از یکدیگر به معناى استقلال و عدم تداخل آنها نخواهد بود.

الف . سودمندى و نفع رسانى

در بسیارى از روایات خدمت به خلق و سودرسانى به آنان عامل ارزشمندى انسان به شمار آمده است . پیامبراکرم[ ص] در پاسخ این سوال که محبوبترین افراد پیش خداوند چه کسانى هستند؟ فرمود:

انفع الناس للناس 9 .

یا در وصف مومن مى فرماید:

مثل المومن مثل النخله مااخذت منها من شى نفعک 10 .

شخص باایمان همانند درخت خرمااست که هر چه از آن برگیزى سودمند و مورد استفاده است .

از آنجا که انسان باایمان براساس حق و حقیقت زندگى مى کند نمى تواند جز نفع رسانى روش دیگرى را پیش گیرد. نفع رسانى جزء مقومات ایمان او به شمار مى آیدازاین روى قرآن مجید[ حق] و طرفدارانش را از آن نظر که نافع و سودمندند براى دیگران جاوید و ماندگار خوانده است :

... واما ماینفع الناس فیمکث فى الارض 11 ...

بنابراین سراپاى زندگى انسان معتقد به خدا و روز واپسین رااین ویژگى تشکیل مى دهد که در هر موقعیتى قرار بگیردو به هر درجه اى که رسد براى مردم و در خدمت آنان است .امام صادق[ ع] در ذیل آیه شریفه [وجعلنى مبارکااینما کنت] 12 فرمود :[ اى نفاعا] 13 . !

بدینسان مى یابیم که مومن انسانى است مبارک پرخیر و پرسود براى دیگران و لازمه خصلت خدمتگزارى وى نسبت به همنوعان است .

ب : برآوردن نیازها

گرهگشایى حل مشکل دیگران و برطرف نمودن نیازهاى مادى و معنوى مردم جلوه هاى دیگرى از خدمتگزارى هستند که مورد سفارش اسلام مى باشند. برخوردارى ازاین ویژگى توفیقى است که خداوند نصیب بندگان نیکش مى سازد. در حقیقت نیازمندى که به انسان روى مى آورد رحمت و هدیه اى الهى است که بایداز آن استقبال گردد.امام حسین[ ع] مى فرماید:

ان حوائج الناس الیکم من نعم الله علیکم فلا تملواالنعم 14 .

نیازهاى مردم (که شما براى حل آنان اقدام مى کنید)از جمله نعمتهاى خداونداست براى شما.از مراجعه مردم به خودتان اظهار ملالت و دلتنگى نکنید.

انسان اگر بتواند حاجت و نیاز کسى را بر طرف کند ولى در آن کوتاهى بورزد گویا نعمتى را ناسپاسى کرده واز فیض و رحمت خداوند روى برتابیده و در نتیجه به خود ظلم و ستمى را روا داشته داست . امام کاظم(ع) مى فرماید:

من اتاه اخوه المومن فى حاجه فانما هى رحمه من الله ساقهاالیه فان فعل ذلک فقد وصله بولایتنا و هى موصوله بولایه الله عزوجل وان رده فقد ظلم نفسه واساءالیها 15 .

آن که برادر دینیش نیازى پیش او مى برد آن نیاز رحمتى است الهى که خداوند به سوى او فرستاده است .اگر آن نیاز را برآورد به ولایت ما رسیده و ولایت ما نیز به ولایت خداوند پیوسته است واگر آن نیاز را رد به خود ستم کرده و بدى رسانده است .

روشن است که : [ قضاء حوائج الناس] و برآوردن نیازهاى مردم هرگونه اقدام مثبت و خیرخواهانه در مسائل مادى و معنوى را شامل مى شود بنابراین همانگونه که چراغى را فرا راه مردم برافروختن نابینایى را دست گیرى کردن یتیمى را سرپرستى و نوازش نمودن خدمت و برآوردن نیاز به شمار مى آید همچنین گمراهى را هدایت کردن جاهلى راارشاد نمود و منحرفى را به راه آوردن نیز از مصادیق بارز خدمتگزارى است . دراین باره نمونه هاى فراوانى در کتب احادیث

به چشم مى خورد تا آنجا که براى این عنوان باب مستقلى گشوده است . 16

ج . یارى به دیگران

از جلوه هاى خدمتگزارى یارى به دیگران است . یارى در مسائل و مشکلات زندگى بویژه در بعد مالى واقتصادى که از آن در فرهنگ اسلامى تعبیر به[ مواسات] شده است .

در معناى واژه مواسات گفته اند:

[مواسات (با همزه ) با برادران دینى عبارت است از یارى رساندن به آنان با مال و جان و مانند آن در چیزهایى که به آن نیازمندند و مواسات (با واو) هم در لغت به همین معنى به کار رفته است] 17 .

دراهمیت این عملسخن فراوان است . پیامبر اکرم(ص) کمک رسانى به برادران دینى را (مواساه الاخ فى الله )از بهترین و سرآمدترین کارها (سیدالاعمال ) شمرده است 18 . در سیره و روش آن حضرت برترى و فضیلت از آن کسانى بود که داراى این صفت باشند.

... اعظمهم عنده منزله احسنهم مواساه و موازره 12 .

اگر جامعه اسلامى را مانند پیکر واحدى بدانیم اعضاى این پیکر ارتباطى حیاتى و سرنوشت ساز با یکدیگر دارنداختلال و کم کارى در یک عضو عامل به هم خوردن تعادل بدن خواهد شد. دراین هنگام بقیه اعضا باید به کمک آن عضو بشتابند و به او یارى دهند تا نظم و تعادل به بدن برگردد و حیات و زندگى ممکن شود.این حقیقت در سطح جامعه اسلامى نیز باید پیاده شود.اگر نیازمندى به عللى نتوانند خود را همپاى دیگران قرار دهد شایسته است دیگران به او یارى دهند تا عدالت و تعادل اجتماعى در جامعه محقق گردد.امام صادق[ ع] ایجاد مواسات را به عنوان حق افراد جامعه اسلامى بر یکدیگر بیان فرموده است :

یحق على المسلمین الاجتهاد فى التواصل والتعاون والتعاطف و المواساه لاهل الحاجه و تعاطف بعضهم على بعض 20 .

مسلمانان موظفند در راه پیوستگى و کمک نسبت به نیازمندان کوشا و جدى باشند

از عواطف اخلاقى و کمکهاى مالى مضایقه نکنند به هنگام گرفتارى و نیاز یار و یاور هم باشند.

بر واحسان

بر به معناى گستردگى انجام کار نیک است . هرگونه اقدامى که به گونه اى در راستاى خدمت مردم و جامعه قرار بگیردامعه و مردم را به سوى خیر و نیکى فرا خواند از مصادیق[ بر]است .