آثار ذکر در سازندگى روحى و اخلاقى
ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانى) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنهاست.
یکى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسىترین راههاى سیر و سلوک، ذکر است؛ یعنى مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یا دحق.
ذکر خدا، از یادبردن هستى محدود خویش در رهگذر یاد اسماى الهى است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روى دل مىزداید؛ زیرا غفلت و فراموشى حق تعالى، ساحت دل را مکدر مىکند. از اینجاست که یکى از رسالتهاى اولیاى الهى و کتابهاى آسمانى، برطرف نمودن این کدورت و تاریکى است و به همین علت «ذکر» را از اوصاف پیامبر و از نامهاى قرآن شمردهاند؛ چنانکه قرآن مجید به ذکر بودن پیامبر(ص) چنین اشاره مىکند:
«...قد انزل الله الیکم ذکرا رسولا یتلوا علیکم آیات الله...». [1]
«خداوند ذکرى (رسولى) را به سوى شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت کند». همچنین از نامهاى قرآن مجید ذکر مىباشد: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون». [2] «ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم و آن را حفظ خواهیم کرد».
وجه نامگذارى پیامبر(ص) و قرآن به ذکر این است که موجب یادآورى خداوند متعال مى باشند؛ زیرا یادآورى منوط به دانش قبلى است و این پیامبران و کتابهاى آسمانى مى باشند که پرده غفلت و فراموشى را از روى دل کنار زده و نور الهى را بدان مىتابانند. بنابراین یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت مى رساند و امید را در انسان زنده مىکند و یإس و ناامیدى را که از تنگناهاى زندگى مادى و معادلات بشرى ناشى مىگردد، برطرف مىکند.
ذکر خدا ارتباط معنوى عبد سالک با رب مالک است و این انسان است که نباید خود را وقف زندگى مادى کند و مقصد را در خود و دنیاى خود محدود سازد، بلکه باید خود را براى سفر پر فراز و نشیب ابدیت آماده و مهیا کند.
ذکر خداوند آثار و ثمرات اعجابآور و با شکوهى دارد که هریک از آنها در سازندگى روحى و اخلاقى انسان تإثیر به سزایى دارد. عمدهترین این آثار و ثمرات به شرح زیر است: