گروه نخست

1. محمد بن یعقوب, عن على بن ابراهیم, عن ابیه,عن ابن محبوب, عن عنبسة عن ابى عبداللّه(ع) قال: (استماع اللهو والغناء ینبت النفاق کما ینبت الماء الزّرع.)23 امام صادق(ع) فرمود: شنیدن لهوو آواز, نفاق را رشد مى دهد, همان گونه که آب زراعت را.

2 . حدثنا ابى (رض) قال: حدثنا احمدبن ادریس, عن محمد بن احمد قال: روى الحسن بن على بن ابى عثمان, عن موسى المروزى عن ابى الحسن الاول(ع) قال: و قال رسول اللّه(ص): (اربع یفسدن القلب و ینبتن النفاق فى القلب کما ینبت الماء الشجر: استماع اللهو والنداء, واتیان باب السلطان, وطلب الصید.)24 رسول خدا فرمود: چهار چیز دل را تباه مى سازد و نفاق را در دل رشد مى دهد, همان گونه که آب, درخت را: شنیدن لهو و آواز, رفتن به بارگاه پادشاه و جست وجوى صید.

3 . حدثنا ابوالحسن محمدبن على بن الشاه المروالروذى قال: حدثنا ابوحامد احمدبن محمدبن الحسین, قال حدثنا ابو یزید احمدبن خالد الخالدى, قال حدثنا محمدبن احمد بن صالح التمیمى, قال حدثنا ابى, قال حدثنا انس بن محمد ابومالک عن ابیه, عن جعفر بن محمد عن ابیه عن جده, عن على بن ابى طالب, عن النبى(ص), انه قال فى وصیته له:

(یاعلى, ثلاثة یقسین القلب, استماع اللهو و طلب الصید و اتیان باب السلطان.)25 رسول خدا(ص) در سفارشى به على(ع) فرمود: سه چیز, قساوت مى آورد: شنیدن لهو, در پى صید رفتن و ورود به بارگاه پادشاه.

4 . عن جعفربن محمد(ع) انه قال: (مرّبى ابى(رض) و انا غلام صغیر و قد وقفت على زمَّارین وطبَّالین و لعَّابین أستمع فاخذ بیدى وقال لى: مرّ لعلَّک ممن شَمِتَ بآدم.

فقلت و ماذاک یا ابت؟

فقال: هذا الذى تراه کله من اللَّهو واللَّعب والغناء, انَّما صنعه ابلیس شماتةً بآدم حین أُخرج من الجنّة.)26 امام باقر(ع) مى فرماید: در دوران خردسالى, روزى ایستاده بودم به تماشاى گروهى که نى مى زدند و بر طبل مى نواختند و بازى مى کردند, پدرم از کنارم مى گذشت که روى کرد به من فرمود: بگذر. مگر از کسانى هستى که آدم(ع) را سرزنش مى کند.

گفتم: اى پدر! منظور شما چیست؟ فرمود: آنچه مى بینى از ساز و دهل, ساخت شیطان است که پس از بیرون رانده شدن آدم از بهشت, ساخت.

هیچ یک از این حدیثها, برابر معیارهاى رجال شناسى رجال شناسان پسین, اعتبار ندارند; زیرا بسیارى از این راویان, درکتابهاى رجالى توثیق نشده اند. مثلاً درحدیث اول, عنبسه, درحدیث دوم حسن بن على وموسى المروزى و درحدیث سوم احمد بن محمد, احمد بن خالد, محمد بن احمد بن صالح توثیق نشده اند. حدیث چهارم هم, مرسل است.

از جهت دلالت, چند نکته را یادآور مى شویم:

الف . استفاده حرام بودن لهو و ابزار لهو از این روایتها, دشوار مى نماد, زیرا تعبیرهایى چون: قساوت قلب, یافساد قلب, رشد نفاق و ابداع شیطان, گرچه از نظر شرع ناپسندند و شارع آنها را نمى پسندد, ولى ناپسند بودن آنها در شرع و روى خوش نشان ندادن شارع به آنها, به گونه اى نیست که بشود حرام بودن را از آن فهمید. از این روى, گروهى از فقیهان, این دسته از روایات را مؤید روایات دیگر گرفته اند و به روشنى بیان داشته اند که اینها به گونه روشن حرام بودن ابزار لهو را نمى رسانند.27 ب . سه حدیث نخست, اگر بر حرام بودن دلالت داشته باشند, دلالت التزامى خواهد بود; زیرا آنچه از آن منع شده, شنیدن لهو است و اگر شنیدن لهو حرام شد, انجام آن نیز, حرام خواهد بود.

ج . اگر حرام یا مکروه بودن لهو, از این روایتها استفاده شود, ابزار لهو نیز, همان حکم را خواهد داشت. البته در این جا, بر ابزار ویژه اى تأکید نشده, بلکه هر وسیله اى, چه نو, چه کهنه, در جهت لهو, به کار گرفته شود, را در بر مى گیرد