آینده حرفه حسابرسی

مجید محلاتی*

تب و تاب انتخابات شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی ایران این روزها فروکش کرده است. پس از گذشت هفته‌ها فعالیت تبلیغاتی و انتخاباتی که در بسیاری از موارد فاقد نشانی از فعالیت‌های منتسب به یک جامعه حرفه‌ای بود، اعضای شورای عالی انتخاب شده که به زودی هدایت امور جامعه حسابداران رسمی را به عهده خواهند گرفت.

حرفه حسابداری به‌رغم گذشت بیش از نیم قرن از شروع تشکل‌های اولیه آن در ایران هنوز یک حرفه نوپا و بیگانه با تجربیات جوامع حرفه‌ای و پیشرفته دنیا است. حرفه‌ای که در آن نظارت کافی بر نحوه انجام فعالیت‌های حرفه‌ای اعضا آن اعمال نشده و منجر به شرایطی می‌شود که از یک طرف موسساتی با سه یا چهار شریک مسوولیت انجام حسابرسی تعداد شرکت‌هایی را به‌عهده می‌گیرند که طبق ضوابط مدون جامعه حسابداران رسمی ایران و عرف حرفه‌ای از عهده حداقل 15 شریک می‌تواند برآید. از طرف دیگر با اعمال محدودیت‌هایی غیر منطقی افرادی را از ادامه فعالیت حرفه‌ای باز می‌دارند.

در کشوری همچون ایران با جمعیت 70میلیون نفر، تنها یک‌هزار و 400 حسابدار رسمی عضو جامعه وجود دارد که فقط 800 نفر آنها در حرفه حسابرسی فعال هستند، در شرایطی که تعداد شرکت‌هایی که طبق ضوابط و قوانین جاری باید از طرف این افراد حسابرسی شوند، به عدد 30هزار نیز می‌رسد، جامعه حسابداران رسمی ایران با طرح مسائلی نظیر طبقه‌بندیی‌های که در هیچ نقطه از این دنیای 6میلیارد نفری وجود ندارد، از فعالیت‌های حرفه‌ای تعدادی از این اعضا جلوگیری می‌کند، قطعا باید منتظر فساد در این حرفه بود.طرح الزامات قانونی برای انجام حسابرسی شرکت‌هایی با فروش 800میلیون تومان و دارایی یک‌میلیارد و 600میلیون تومان که مسلما شامل بسیاری از فروشگاه‌های سطح شهر نیز علاوه بر شرکت‌های ثبت شده رسمی خواهد شد، انتظار انجام حسابرسی‌ها از سوی عده‌ای محدود (800 نفر) نمی‌تواند جدی تلقی شده و با اهداف یک جامعه اقتصادی پویا هماهنگ باشد. بنابراین اولین حرکت از سوی یک شورای عالی مسوول و دلسوز رسیدگی به این مورد خاص است. این الزام قانونی ‌باید با واقعیات منطبق شود و حد فروش 800میلیون تومان و دارایی یک میلیارد و 600میلیون تومان که دیگر قابل دفاع نیست، به ارقام حداقل 3 یا 10میلیارد تومان افزایش یافته و این سقف تابع نرخ تورم سالانه باشد.

معضل دیگر این حرفه با توجه به تقاضای ارائه خدمات حرفه‌ای در این کشور محدودیت‌های غیر قابل توجیه اعمال شده بر فعالیت حسابداران رسمی است. برداشت شورای عالی قبلی از تبصره 1 ماده 4 آئین‌نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی دال بر غیر شاغل شناخته شدن شرکا موسسات حسابرسی کمتر از سه شریک با هیچ منطقی منطبق نیست و در هیچ‌یک از جوامع حرفه‌ای پیشرفته دنیا به آن عمل نمی‌شود. در کشوری همانند انگلستان که بیش از 200هزار حسابدار رسمی عضو جوامع حرفه‌ای پذیرفته شده خود را دارد، این محدودیت اعمال نمی‌شود. چگونه است که در کشوری که عرضه تخصص‌های حرفه‌ای در حدی بسیار پایین بوده و تنها 800 نفر به عنوان حسابدار رسمی فعال در حرفه حسابرسی شناسایی شده‌اند و احتمال می‌رود که این رقم هر سال به میزان خالص یکصد نفر اضافه شود، این محدودیت اعمال می‌شود؟ هدف چیست؟ آیا در این مورد رسیدگی کارشناسی بی‌طرفانه صورت گرفته است؟ بیایید دور از خصومت‌ها و منیت‌ها، اجازه فعالیت به نیروهای موجود حرفه را جذاب‌تر کرده و افراد جوان، توانا و با استعداد را به این حرفه جذب کنیم.

خطرناک‌ترین عاقبت برای حرفه حسابداری در ایران این است که ده سال دیگر زمانی که حداقل 500 نفر از فعالترین افراد فعلی جامعه بازنشسته شوند، تنها به خاطر نحوه برخورد انحصارطلبانه خود جانشینان مناسبی برای حرفه تدارک ندیده باشند و جوانان حرفه‌ای بعد از این تجربیات گذشتگان را با خود به همراه نداشته باشند.

با توجه به رشد اقتصادی در ایران و نیاز به تخصص در کلیه زمینه‌ها و قبول اینکه در ایران تخصص کافی برای تامین نیازهای فعلی وجود نداشته و بخصوص در آینده این کاستی محسوس‌تر خواهد شد، مسلما موسسات مالی، حسابرسی و مشاوره بین‌المللی جهت ارائه خدمات مورد نیاز دعوت خواهند شد و در آن شرایط به وجود یک حرفه هماهنگ و آماده، به‌مراتب بیشتر از حال حاضر نیاز خواهد بود تا انجام یک همکاری سازنده عملی شود. در آن زمان الزام به حسابدهی و شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی در حدی به مراتب بیشتر از حال حاضر خواهد بود و حرفه پریشان ما باید با این واقعیت دیر یا زود روبه‌رو شود. مطمئنا این نحوه برخورد با مسائل و مشکلات و نبود توجه به نیازهای واقعی فعلی و بی‌تفاوتی نسبت به آنچه در آینده نزدیک با آن روبه‌رو خواهیم شد، نه تنها برای حرفه حسابداری در ایران بلکه برای اقتصاد مملکت فاجعه‌ای خواهد بود. حرفه حسابداری باید به‌عنوان یک ابزار موثر در اختیار جامعه باشد و در موقعیتی باشد که فعالیت‌های اقتصادی را به سوی شفاف‌سازی و فارغ از سوء جریانات سوق دهد. تنها حرفه‌ای که به تخصص و استقلال خود متکی باشد می‌تواند از عهده چنین آزمایش بزرگی برآید. نگاهی به اطراف خود بیاندازیم آینده را با دیدی دیگر ببینیم و سعی کنیم حرفه حسابداری خود را از تجربیات انباشته خود محروم نکنیم. جوانان ما حق پیشرفت دارند و باید شرایط را برای ایشان فراهم نمود سعی در ایجاد انحصار و جلوگیری ناخودآگاه از دخالت افراد جوان در تصمیم‌گیری و شکل‌دهی حرفه، نسل فعلی حاکم بر حرفه به‌عنوان نسلی سوخته و بی‌نقش در تاریخ حرفه معرفی خواهد شد.

*عضو پیوسته انجمن حسابداران انگلستان و ولز

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد