گفتگو با دبیرکل جامعه حسابداران رسمی ایران

گفتگو با دبیرکل جامعه حسابداران رسمی ایران

 

پس از استعفای دبیرکل جامعه حسابداران رسمی ایران، شورایعالی جامعه آقای محمدجواد صفار را به‌عنوان دبیرکل جدید انتخاب و معرفی کرد. با توجه به اهمیت این رویداد، ریه‌های حسابدار و حسابرس در نشست مشترکی با دبیرکل جدید به گفتگو پرداختند تا خوانندگان ارجمند را با دیدگاههای ایشان آشنا سازند.


انتخاب جنابعالی را به سمت دبیر کل جامعه حسابداران رسمی ایران تبریک می‌گوییم و برایتان آرزوی موفقیت و بهروزی در اجرای اهداف جامعه را داریم. لطفلاً مختصری پیرامون فرایند این انتخاب توضیح دهید

ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار بنده گذاشته‌اید ابتدا اشاره کنم که جناب آقای دکتر ثقفی استاد بنده و بعضاً‌ استاد استادان بنده هستند. ایشان موضوع استعفای خود را رسماً در اواخر آذرماه به شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران تسلیم کردند. شورای عالی 3 جلسه تقریباً 4 ساعتی تلاش کرد ایشان را منصرف کند، اما این کار عملاً موفقیتی در بر نداشت و شورای عالی تنها به‌دلیل اصرار ایشان با استعفایشان موافقت کرد. پس از آن موضوع جانشین مطرح شد. به‌دلیل ویژگیهای منحصر به‌فرد جناب آقای دکتر ثقفی، موضوع جایگزین عملاً منتفی و بالاخره پس از طرح نامزدهایی برای تصدی این مسئولیت مهم‌ـ که اقرار می‌کنم عبارت جایگزینی به‌هیچ وجه مناسب نیست‌ـ قرعه فال بنام من … زدند.

 

لطفاً خلاصه‌ای از پیشینه تحصیلی و سوابق تجربی خودتان را بازگو بفرمایید

من در سال 1333 در مشهد مقدس متولد شدم، در سال 1352 (مشهد) دیپلم ریاضی، در سال 1356 لیسانس حسابداری و در سال 1366 فوق‌لیسانس حسابداری از دانشکده حسابداری و امور مالی شرکت ملی نفت ایران و سپس دانشگاه علامه طباطبایی دریافت کردم. از همان سال 1352 شروع به کار کردم و سابقه کاری بیش از 29 ساله‌ام عمدتاً (بیش از 24 سال) حسابرسی بوده است.
در سه مقطع به کار حسابرسی پرداخته‌ام. اول بار سالهای 53-1354 در خدمت استاد پیشکسوت با اخلاق، جناب آقای وقتی بودم، سپس طی سالهای 56-1358 در حسابرسی کوپرزاند لیبراند (بعداً‌ آگاهان) مشغول به‌کار شدم و از سال 1360 در موسسه حسابرسی بنیاد مستضعفان و سپس سازمان حسابرسی (تا بهمن 1381) اشتغال داشته‌ام.
سابقه‌ام در سازمان حسابرسی به 4 دوره برمی‌گردد. دوره اول قبل از عضویت اینجانب در هیئت‌عامل سازمان بود که عمدتاً‌ به‌عنوان مدیر بررسیهای فنی، سمت دبیری کمیته فنی را عهده‌دار بودم. یادگار بسیار ارزنده این دوره، دستورالعمل حسابرسی است که با کمک تنی چند از دوستان ارجمند تدوین شده و در داخل و خارج سازمان حسابرسی مورد استفاده قرار گرفته است. سپس حدود 4 سال به‌عنوان عضو هیئت‌عامل و مسئول اداری مالی، تقریباً درگیر بخش عمده‌ای از کارهای غیرحسابرسی سازمان بودم که نتیجه‌اش کسب و تکمیل مهارتهای مدیریت اجرایی بود. پس از آن 2 سال در ساختمان شاهد مشغول بودم که نتیجه آن با همکاری تعدادی از همکاران ارجمند، تدوین رهنمودهای حسابرسی بود که بعداً با تعدیل و تصویب کمیته فنی به استانداردهای حسابرسی تبدیل شد. طی این مدت عضو چندین کمیته از جمله کمیته فنی و آموزش بودم و در دوره آخر که 4-5 سالی به‌طول انجامید با پذیرش ریاست کمیته فنی، کم و بیش از فعالیتهای اجرایی حسابرسی فاصله گرفتم. این چند سال، به‌نتیجة نهایی رساندنِ استانداردهای حسابداری و حسابرسی و آیین رفتار حرفه‌ای با همت بیش از 50 نفر همکاران داخل و خارج سازمان را به‌دنبال داشت که همراه با برخی فعالیتهای جنبی از قبیل کمک در انتشار کتب و نشریاتی در کنار مرکز آموزش و تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی‌ـ که براستی حق بزرگی بر گردن حرفه داردـ راه‌اندازی فصلنامه حسابرس و تدوین دستورعمل تجدیدنظر شده حسابرسی (با کمک تنی چند از مدیران علاقه‌مند داخل و خارج سازمان)، پر افتخارترین دوره کاری بنده را شکل داد.
اگر خواستید مرا به جرم ارتباط با سازمان حسابرسی و به اصطلاح سازمانی بودن و نیز علاقه قلبی به این سازمان متهم کنید، بدانید که تأکید من عمدتاً به این دوره خاص برمی‌گردد.

 

جنابعالی از مدیران فعال سازمان حسابرسی بودید، چه شد که به فکر ترک سازمان افتادید؟

اخیراً و طی مراسمی مختصر، آغاز شانزدهمین سال فعالیت سازمان حسابرسی را گرامی داشتیم. 15 سال عمر برای یک سازمان تخصصی به‌مفهوم بالغ شدن است و از ویژگیهای بلوغ در اشخاص حقوقی اولاً قدرتِ زایش و جایگزینی افراد و ثانیاً‌ کاسته شدن نقش فرد در آن است. از طرفی جامعه حسابداران رسمی ایران نوزادی است که برخلاف سازمانِ بالغ شده، کاملاً‌ نیازمند مراقبت و حمایت است. ویژگی این دو و اعتقاد بیش از دهساله بنده (از زمانی‌که اولین عبارات ماده واحده پیشنهادی تشکیل جامعه در ساختمان شماره 30 خیابان زرتشت غربی شکل گرفت و هنوز واژه‌پردازی زیبا و قوی استاد ارجمند آقای مصطفی علی‌مدد در آن مشهود است) که تشکیل چنین جامعه‌ای اعتلای سازمان را در پی خواهد داشت، موجب شد که با این سمت در خدمت شما باشم.

 

گفته می‌شود آقای دکتر ثقفی در پی بروز مشکلات در ایفای وظایف استعفا دادند، در ارتباط با این‌گونه مشکلات چه برنامه‌های راهبردی را در دست دارید؟

عرض کردم جناب آقای دکتر ثقفی استاد و عنصری یگانه است. ایشان بخوبی آگاه است که کجا می‌توان کار کرد و مفید بود و کجا نمی‌توان. بی‌شک ایشان انتقادهایی جدی به برخی ضوابط داشتند و با توجه به ترکیب ارکان جامعه، بویژه شورای عالی، تعدیل این ضوابط را در جهت نقطه‌نظرهای خود در کوتاهمدت و میانمدت عملی نیافته بودند. بنابراین ضمن تاکید برعملکرد عالی ایشان، طی عمر حدود 5/1 سالة جامعه، در واقع تشخیص ایشان در این استعفا نقشی اساسی داشت.
برنامه‌ای که برای دو سال آینده مطرح شده و احتمالاً با نظرات جناب آقای دکتر ثقفی نیز هماهنگی دارد بدین قرار است:
• 
تدوین راهبرد (استراتژی) جامعه و پیشنهاد اولیه اصلاح اساسنامه،
• 
معرفی حسابدار رسمی، حسابداری عمومی، مفهوم پاسخگویی مالی و نقش حسابداران عمومی (اعم از حسابداران و حسابرسان واجد شرایط) در زنجیره فعالیتهای اقتصادی جامعه از طریق فعال کردن روابط عمومی جامعه،
• 
تقویت روابط بین‌المللی در زمینه‌هایی چون عضویت جامعه حسابداران رسمی ایران در فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) و سایر مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای مربوط،
• 
تلاش در جهت پیاده کردن دیدگاههای جامعه در زمینه سوق‌دادن حسابداران شاغل انفرادی به فعالیت در قالب موسسه‌های حسابرسی عضو جامعه و موسسه‌های حسابرسی کوچک به موسسه‌های حسابرسی بزرگتر و قویتر،
• 
متمرکز کردن برخی نیازهای مشترک حسابداران شاغل انفرادی و موسسه‌های حسابرسی کوچک و تلاش در جهت رفع نیازهای حرفه‌ای و آموزشی آنان،
• 
تلاش در جهت ارتقای کیفیت کار اعضای جامعه از طریق تقویت فعالیتهای کارگروه کنترل کیفیت و استقرار نظام آموزش حرفه‌ای مستمر در جامعه.
کاملاً آگاهید که اعلام این برنامه‌ها تعهدی جدی ایجاد می‌کند که بنده هم با علم به ایجاد این تعهد، موارد پیشگفته را اعلام داشتم. انشاءالله با کمک یکایک اعضای محترم جامعه این برنامه‌ها بتواند جامه عمل به‌خود بپوشاند.

 

نگرانیهایی درمورد نقش سازمان حسابرسی در جامعه حسابداران رسمی مطرح می‌شود. به‌نظر شما با این نگرانیها چه برخوردی باید داشت که تفکر دولتی بر جامعه سایه نیفکند

چه بخواهیم و چه نخواهیم جامعه حسابداران رسمی ایران و سازمان حسابرسی به‌شدت از هم تأثیرپذیرند. البته نظر من با کسانی‌که چنین نگرانیهایی دارند متفاوت است و این دو را در تعارض نمی‌بینم.
سازمان حسابرسی به‌عنوان نماینده بخش دولتی، و موسسه‌های حسابرسی عضو جامعه و دیگر حسابداران رسمی شاغل‌ـ به‌عنوان نمایندگان بخش خصوصی ـ‌دو بال پرواز جامعه حسابداران رسمی ایران هستند. تقویت یا تضعیف بی‌مورد هریک از دو بال، نهایتاً به زیان جامعه و حرکت رو به جلوی آن است. به‌نظرم باید در مورد به‌کارگیری چماق «دیدگاه دولتی» کمی احتیاط کنیم. به‌هر حال بنده امروزه نه کارمند دولتم نه کارمند بخش خصوصی؛ جامعه حسابداران رسمی ایران نه دولتی است و نه به مفهوم رایج، بخش خصوصی، بلکه مصداق کاملی از یک سازمان غیردولتی (NGO) است. جامعه، باید به‌عنوان ابزاری مهم در جامعه مدنی، بین بخش دولتی و خصوصی، تعادلی منطقی برقرار کند.

 

با توجه به نظر مساعدی که مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارایی پیرامون استفاده از خدمات مالیاتی حسابداران رسمی اظهار می‌دارند، وظایف جامعه در این ارتباط چگونه است؟

مسئله حسابرسی مالیاتی بحثی سهل و ممتنع است. این خدمت مهم از طرفی کاری ساده است، چرا که باید درامد مشمول مالیات را براساس قوانین و مقررات مشخصی تعیین کند. از طرف دیگر برخی ابهامات موجود در همین قوانین و مقررات، انتظارات سازمان مالیاتی و بویژه رده‌های میانی آن، و بالاخره ناکامی در جاانداختن فرهنگ مالیاتی، کار را عملاً بسیار مشکل می‌کند. هنوز فراموش نکرده‌ایم که یکی از بالاترین مقامات مالیاتی کشور بر این باور بوده است که تمام مالیات کشور پول چند روزه نفت است. باید با تمام وجود امیدوار بود. باور مسئولان ارشد وزارت امور اقتصادی و دارایی را ارج نهاد و ارتباط میان جامعه حسابداران و وزارت امور اقتصادی و دارایی را در این زمینه قانونمند کرد.
به‌هر حال می‌دانید در مورد عملکرد سال 1380، حدود 600 گزارش حسابرسی مالیاتی صادر شده است که تجربه بسیار گرانبهایی است. این پیشینه، از طرفی نشاندهنده توانایی جامعه در حسابرسی مالیاتی است و از طرف دیگر عکس‌العمل مقامات مالیاتی، بویژه رده‌های میانی را آزمون می‌کند.
در این زمینه توجه به دو نکته ضروری است.
• 
اول، عزم جدی مسئولان ارشد سازمان امور مالیاتی در پشتیبانی از ماده 272 قانون مالیاتهای مستقیم مبنی بر تشخیص درامد مشمول مالیات توسط حسابداران رسمی است. اما این باور باید به‌گونه‌ای عملی به رده‌های میانی نیز تسری یابد. این امر در شرف انجام شدن است و برخورد مناسب حسابداران رسمی این کار را تسریع می‌کند.
• 
دوم، ‌آنکه ضوابط مربوط به این امر، بویژه آئین‌نامه ماده 219 باید با مشارکت جامعه تدوین شود. بنابراین تعلل در این کار به هیچ وجه روا نیست و پشیمانی در پی دارد.

با وجود تحولاتی که در مورد حرفه بوقوع پیوسته (تشکیل جامعه، پذیرش گزارش مالیاتی حسابداران رسمی و …) شواهد موجود، حکایت از ضعف حسابداران رسمی دارد. به‌نظر جنابعالی چه راهکارهایی برای برون‌رفت از این چالش وجود دارد؟

حرفه حسابداری عمومی در ایران، همانند سایر کشورها با چالش زاده شده است. مشکلات ما از دو سو درخور بررسی است؛ استفاده‌کنندگان از خدمات حسابداران عمومی و دیگری ارائه‌کنندگان خدمات مزبور. جامعه باید نسبت به هر دو این موارد حساس باشد و همزمان در جهت رفع هر دو جنبه این مشکل تلاش کند. اتفاقاً مشکلات هر دوی این موارد با معرفی درست جامعه حسابداران و نقش آن در نظام اقتصادی کشور برطرف شدنی است. از یک سو استفاده‌کنندگان باید جامعه حرفه‌ای را بشناسند و از نقش آنها آگاه باشند و از سوی دیگر دست‌اندرکاران حرفه باید با آگاهی از اهمیت نقش خود، وظایف واگذار شده را درست و کامل انجام دهند.
به‌نظرم یکی از وظایف اصلی جامعه حسابداران رسمی ایران تبیین این موارد است که پس از آن راههای برون‌رفت بتدریج آشکار خواهد شد. به‌قول شاعر پارسی‌گویِ لاهوری، اقبال:
گر مرد رهی میان خون باید رفت
از پای فتاده سرنگون باید رفت
تو پای به راه درنه و هیچ مپرس
خود راه بگویدت که چون باید رفت
علاوه بر این مسائل عمومی اقتصادی کشور نیز در این خصوص حائز اهمیت بسیار است که اگر چه برخی از آنها بیرون از حیطه وظایف و اختیارات جامعه حرفه‌ای است، اما باید در این موارد نیز تلاش کرد و حساسیت به‌خرج داد تا در راستای رفع مشکلات ساختاری اقتصادی کشور، مشکلات جامعه حرفه‌ای نیز کاهش یابد.

 

آیا در جهت بهبود اثربخشی و کارایی جامعه پیشنهادهایی برای تغییر ارکان آن دارید؟

آنچه تا به حال بنده هم به آن رسیده‌ام‌ـ چرا که بیشتر به مسئولیت دبیرکل مربوط است‌ـ آن است که در حال حاضر او مجری مصوبات حداقل دو رکن است. از یک طرف شورای عالی و از طرف دیگر هیئت‌مدیره. در شورای عالی مطرح است که وظایف این دو رکن باید تبیین و تکلیف دبیرکل مشخصتر شود. انتظار می‌رود در فرایند اصلاح اساسنامه و سایر مقررات، این نارسایی نیز برطرف شود.

 

بازار خدمات حسابداران رسمی چه دامنه‌ای را دربر می‌گیرد و حسابداران رسمی در حال حاضر چه درصدی از آن را پوشش می‌دهند؟

می‌دانید که خدمات حسابداران رسمی شامل اعضای شاغل انفرادی، موسسه‌های عضو و سازمان حسابرسی، عمدتاً حسابرسی و بازرسی اشخاص حقوقی زیر را دربر می‌گیرد:
الف) شرکتهای پذیرفته‌شده یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار و شرکتهای تابع و وابسته به آنها،
ب) شرکتهای سهامی عام و شرکتهای تابع و وابسته به آنها،
ج) شرکتهای موضوع بندهای «الف» و «ب» ماده 7 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی با رعایت ترتیبات مقرر در تبصره یک ماده 132 قانون محاسبات عمومی،
هـ) شعب و دفترهای نمایندگی شرکتهای خارجی که در اجرای قانون اجازه ثبت شعبه و نمایندگی شرکتهای خارجی‌ـ مصوب 1376ـ در ایران ثبت شده‌اند،
و) مؤسسه‌ها و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکتها، سازمانها و مؤسسه‌های تابع و وابسته به آنها،
ز) سایر اشخاص حقوقی و حقیقی (شرکتهای سهامی خاص و سایر شرکتها و همچنین موسسه‌های انتفاعی غیرتجاری، شرکتها و موسسه‌های تعاونی و اتحادیه‌های آنها، اشخاص حقیقی که طبق مقررات قانونی مربوط، مکلف به نگهداری دفترهای قانونی هستند) که با درنظر گرفتن عواملی از قبیل درجه اهمیت، حساسیت و حجم فعالیت ‌آنها (میزان فروش محصولات یا خدمات، جمع داراییها، تعداد پرسنل و میزان سرمایه) و همچنین میزان ظرفیت کاری موسسه‌های حسابرسی و حسابداران رسمی، مشخصات یا فهرست آنها توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تا پایان دی ماه هر سال اعلام می‌شود.
گفتنی است نصاب بند «ز» مشخص شده است و شرکتهایی که طبق آخرین اظهارنامه تحویلی جمع فروش و درامد (یا مبالغ دریافتی در شرکتهای پیمانکاری) آنها بیش از 8 میلیارد ریال یا جمع داراییهای آنها بیش از 16 میلیارد ریال باشد مکلفند حسب مورد «حسابرس» یا «حسابرس و بازرس قانونی» خود را از بین حسابداران رسمی یا موسسه‌های حسابرسی عضو جامعه انتخاب کنند. جامعه در این زمینه کمتر کار کرده و در این مقطع زمانی یکی از مهمترین کارهای محول شده به بنده، فعال کردن این بخش است.

 

جامعه در طول یک‌سال گذشته تا چه حد در پاسخگویی به انتظارات اعضا موفق بوده است؟

به‌نظرم با توجه به زمان تاسیس عملی جامعه، انتظارات از این پس مطرح می‌شود و انشاءالله با کمک یکایک اعضا در براوردن انتظارات بحق اعضا پیروز باشیم. به‌نظر من جامعه موظف است با تمام وجود از اعضای خود پشتیبانی کند، اما این پشتیبانی زمانی موفقیت‌آمیز خواهد بود که اعضای جامعه نیز حمایتی همه جانبه از خود داشته باشند. به بیان دیگر با شناخت موقعیت خود در جامعه و نقش حسابدار عمومی در نظام اقتصادی کشور سعی کنند صلاحیت خود را به بالاترین سطح ممکن ارتقا دهند و آن را حفظ کنند. بی‌شک نارسایی احتمالی در انجام وظایف محول‌شده به یک یا چند حسابدار رسمی، به پای تمام جامعه نوشته می‌شود. بنابراین در این زمینه اعضای محترم از مسئولیتهای مضاعفی برخوردارند و باید نسبت به آن حساس باشند.

 

چه راهکاری برای بهبود استانداردها و ضوابط حسابداری و حسابرسی کشورمان دارید؟

خوب می‌دانید که تدوین استاندارد فرایندی درازمدت است. پیش‌شرط اساسی برای بهبود کیفیت استانداردهای حسابداری و حسابرسی، مشارکت اعضای جامعه همراه با نمایندگانی از استفاده‌کنندگان از صورتهای مالی حسابرسی شده است. در ضوابط و مقررات جامعه حسابداران نیز بر همکاری در زمینه تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی تاکید شده است.
در مورد مسئولیت تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی باید اشاره کرد در اغلب کشورها، استانداردهای حسابداری، که از گستردگی بیشتری در نظام اقتصادی جامعه برخوردار است با مسئولیت دولت یا همکاری نزدیک دولت انجام می‌پذیرد. در مورد سازمان حسابرسی نیز که در غیبت مجامع حرفه‌ای فراگیر، تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی را قانوناً عهده‌دار بوده است باید گفت اِشکال متصور این روشِ تدوین استاندارد، دولتی بودن آن نیست، بلکه چون سازمان حسابرسی خود یک مؤسسه حسابرسی است و خود عملیات حسابرسی را نیز برعهده دارد ممکن است مشارکت رسمی دیگران را طلب کند، وگرنه به نظرم نفس دولتی بودن آن مشکلی نیست.
به‌هر حال در آینده ممکن است تدوین استانداردها و یا بخشی از آن (مثلاً استانداردهای حسابرسی) به جامعه واگذار شود. اما باید توجه داشت که این انتقال به‌صورت طبیعی انجام پذیرد. به‌بیان دیگر زمانی‌که جامعه آمادگی خود را اعلام کرد و از نظر مقامات مربوط، این آمادگی، از جنبه برخورداری از صلاحیتهای مربوط تایید شد، انتقال آن به جامعه موضوعیت پیدا می‌کند. به‌نظر من در حال حاضر در این باره کمی افراط و تفریط وجود دارد که امیدوارم به‌زودی به نوعی تعادل در آرا و عقاید دست یابیم. سازمان حسابرسی هم وظیفه‌ای که داشت در حدود مقررات و امکانات خود انجام داده و در حال حاضر وظیفة ما بهبود و اعتلای کیفیت استانداردهای منتشر شده است. شما خوب می‌دانید خدماتی که سازمان حسابرسی در این زمینه انجام داده است برای قضاوت آیندگان در آینه تاریخ بروشنی باقی خواهد ماند.

 

چه پیامی برای جامعه حسابداران ایران دارید.

جامعه حسابداران رسمی ایران متعلق به تمامی حسابداران عمومی، اعم از حسابرسان و حسابداران است. این تعلق و به بیان دیگر این مالکیت نسبت به جامعه نوعی مشارکت و حساسیت نسبت به آینده آن را می‌طلبد. بنابراین من دست همکاری به‌سوی تمام اعضای محترم جامعه و حتی اعضای بالقوه‌ای که می‌توانند کمکی در این زمینه ارائه فرمایند دراز می‌کنم. انتظار از جامعه، انتظار از خودمان است و دبیرکل تنها مجری مصوبات رسمی و خواسته‌های تمامی اعضای جامعه است. جدیترین ابزار فکری جامعه کارگروه‌هاست و ارائه نقطه‌نظرهای کتبی و شفاهی همکاران به اعضای این کارگروهها باعث بهبود کیفی نظرات و آرای آنان خواهد شد. بنابراین در این زمینه جامعه را از پیشنهادهای خود محروم نفرمایید.
سعی خواهد شد با راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه ارتباط با اعضا و موسسه‌ها تسهیل شود. برنامه‌های گسترده‌ای در این خصوص تدارک شده است که نظرات همکاران ارجمند در این زمینه نیز راهگشا خواهد بود. تلاش می‌کنیم ارتباط خود را با رسانه‌های همگانی، بویژه نشریات اقتصادی و تخصصی گسترش دهیم و به‌عنوان اولین پیشنهاد از اعضای محترمی که دست به قلم دارند، درخواست می‌شود پس از درج نام خود در رسانه‌های گروهی عبارت «عضو جامعه حسابداران رسمی ایران» را بیفزایند، اما اگر جایی احساس کردند نظرات خیلی شخصی است این نکته را نیز به‌نحوی روشن، مشخص فرمایند.
باز هم از فرصتی که در اختیار اینجانب گذاشتید سپاسگزارم.

 

منبع : فصلنامه حسابرس

 


دسته ها :
پنج شنبه اول 6 1386
X