ب- دکترین های عملیاتی صحنه

در زمستان ۱۳۸۰ جورج بوش سه کشور کره شمالی، ایران و عراق را «محور شرارت» لقب داد. تاکنون که «پنجاه» ماه از آن زمان می گذرد، آمریکا پنج دکترین عملیاتی علیه جمهوری اسلامی اتخاذ نموده است _ یعنی به طور متوسط هر «ده» ماه یک دکترین.
اهمیت مسأله زمانی هویدا می شود که بدانیم آمریکا در مواجهه با شوروی در طول جنگ سرد، از سال ۱۹۴۵ تا ،۱۹۹۰ به مدت ۴۵ سال، تنها سه دکترین عملیاتی اخذ نمود: دکترین تلافی بزرگ Massive Retaliation، دکترین واکنش قابل انعطاف Flexible Response و دکترین انهدام قطعی (ضد نیرو، یا انهدام حتمی متقابل) Mutual Assured Distribution (MAD).یعنی به طور متوسط، هر ۱۵ سال یک دکترین.

۱- دکترین هویج و چماق Carrot and Stick : با طرح محور شرارت از سوی رئیس جمهور آمریکا، دکترین هویج و چماق، همزمان علیه عراق و ایران مطرح شد. مبتنی بر این دکترین، کشور هدف، همچون اسب «وحشی» است که باید «رام» شود. به هنگام گرسنگی اسب وحشی در بند، او را تطمیع نموده و به او «هویج» می دهند. اما با هربار که آن اسب، بخشی از هویج را می خورد، یک ضربه شلاق یا چماق بر سر او فرود می آید. تکرار این روند تطمیع با هویج و تهدید با چماق، تا زمان «رام» شدن آن اسب ادامه می یابد: تا زمانی که «زین» را بر پشت خود بپذیرد و «سواری» بدهد. این دکترین در مورد عراق صدام حسین در کمتر از چهارده ماه به نتیجه نشست، اما در مورد ایران مؤثر واقع نشد: چماق در دست آمریکا و اسرائیل و هویج در کف اتحادیه اروپا خشکید.

۲- دکترین پلیس خوب، پلیس بد:Good Cop Bad Cop با شکست دکترین هویج و چماق، رویکرد غرب تلطیف شد و لعاب قانون به خود گرفت: یک قانون جهانی وجود دارد که ضابط آن «واحد پلیس جهانی» است که اتفاقاً همه اعضای آن کشورهای غربی هستند.
این «کلانتری» جهانی، دو نوع پلیس دارد؛ پلیس خوب و پلیس بد. انگلیس، فرانسه و آلمان، به عنوان پلیس های خوب، در سر «گردنه» گذرگاه جهانی، جلوی اتومبیل ایران را گرفته و تقاضای نامشروع «تعلیق» بدون مدت تحقیقات و فعالیت های تکنولوژیک هسته ای ایران را ارائه نمودند. هشدار آنها این بود: توصیه ما این است که به خواسته های ما تن دهید، در غیر این صورت دو پلیس بد _ آمریکا و اسرائیل _ تا لحظاتی دیگر آژیرکشان سر می رسند و این «خواسته ها» را به زور به شما تحمیل می کنند. البته شکست این دکترین نیز قابل پیش بینی بود.

۳- دکترین مکانیسم ماشه:Trigger Mechanism -با شکست نمایش پلیس خوب، پلیس بد، چهار کشور معارض یعنی آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان، خط قرمزی را تعیین نموده و مبتنی بر آن «مکانیسم ماشه» را تعریف کردند: اگر به خواسته های ما تن ندهید، به طور اتوماتیک «ماشه» اسلحه ضابطین قانون جهانی چکانده شده و پرونده شما به شورای امنیت رفته و ... . این دکترین نیز، در ابتدای پائیز ۱۳۸۳ به شکست انجامید.

۴- دکترین شوک و بهتShock & Awe : -در پائیز ،۱۳۸۳ آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان، به دکترین قدیمی شوک و بهت علیه ایران روی آوردند: وقتی به یک موجود زنده شوک _ به ویژه شوک روانی _ وارد شود، آن موجود، دوره ای از بهت را سپری خواهد نمود. هرقدر شوک قوی تر، طبیعتاً دوره بهت طولانی تر خواهد بود. بخش اول این دکترین را چگونگی وارد آوردن شوک دربرمی گیرد. آمریکا و هم پیمانانش، به شوک از درون ایران، بیش از شوک از بیرون تمایل نشان دادند.
به طور مشخص، در بحث شوک از درون، دو گزینه را مورد نظر داشتند: شوک انقلابی، ناشی از یک اغتشاش گسترده در سطح کشور ایران، و دیگری شوک دموکراتیک، ناشی از تحقق یک انقلاب مخملین، مانند آنچه در گرجستان و اوکراین رخ داد. گزینه اغتشاش گسترده داخلی محتمل و قریب الوقوع نبود، اما از آنجا که تا انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری ایران چند ماه بیشتر نمانده بود، فرض سران کاخ سفید بر تحقق «انقلاب صورتی» در روزهای انتخابات مزبور بود. تبلیغات گسترده و فضاسازی برای کشاندن مردم ایران به خیابان ها، توأم با تحصن و تحریم انتخابات، خط مشی غرب بود.

سرمایه گذاری بر شبکه های NGO داخلی مبتنی بر الگوی عمل «جورج سوروس» در اکراین، غرب را به این باور رسانده بود که انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری، تبدیل به یک «شوک» برای ایران می شود. اما این برآورد غرب به شکست انجامید و در واقع روند و نتیجه انتخابات و بی اعتنایی مردم ایران به تبلیغات غرب، نوعی «شوک» برای آمریکا محسوب گردید.

بخش دوم این دکترین را ارزیابی ابعاد «بهت» پس از شوک و برآورد دوره ماندگاری آن بهت و چگونگی بهره برداری بهینه از آن، دربرمی گیرد.
از آنجا که آمریکا، موفق به وارد آوردن شوک _ از درون یا بیرون _ به ایران نشد، لذا «بهتی» پدید نیامد که بتواند از آن بهره برداری کند. سرنوشت محتوم این دکترین نیز شکست بود.

۵- دکترین قورباغه آب پز Frog Doctrine: -نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایران در سوم تیرماه ۱۳۸۴ نه تنها شکست دکترین شوک و بهت_ به ویژه در تحقق انقلاب صورتی_ را در پی داشت، بلکه با روی کار آمدن دولت نهم، رویکرد اقتدارگرا از سوی ایران، جایگزین رویکرد انفعالی پیشین شد: ایران، چیکن استراتژی Chicken Strategy را پذیرفت.

این اولین بار بود که آمریکا متوجه احاطه حریف، به قواعد بازی های دو و چندطرفه استراتژیک گردید: در مقابل دکترین های توهین آمیز و مبتنی بر نگاه از بالا _ هویج و چماق، پلیس خوب و بد، مکانیسم ماشه، شوک و بهت_ اکنون آمریکا خود را با حریف در «توازن استراتژی ها- نه توازن استراتژیکی-» می دید، زیرا «چیکن استراتژی» یک دکترین از موضع «هم طرازی» است که در آن هیچ یک از طرفین نمی تواند نگاه از بالا داشته باشد.

این روند، آمریکا و متحدین اروپایی اش را مجبور به اتخاذ دکترین کلاسیک «قورباغه آب پز» در ابتدای بهمن ماه ۱۳۸۴ در مورد ایران نمود.
مبتنی بر این استراتژی، همان گونه که فرانسویان، قورباغه را زنده در درون دیگ آب سرد قرار داده و سپس آن را روی اجاق نهاده و به طور زنده آن را «آب پز» می کنند، فرض کشورهای «محور خباثت» این است که باید محیط جهانی را چون آب درون دیگ، به نقطه جوش رساند تا ایران به مرور در آن آب پز شود. باز هم یک استراتژی تحقیرآمیز دیگر. اما آیا این دکترین، می تواند چیکن استراتژی را خنثی کند!؟
شکست پنج دکترین آمریکا، در پنجاه ماه، تنها یک پیام دارد: بی ثباتی در تصمیم سازی و تصمیم گیری آمریکایی ها، به دلیل روند پرشتاب ابطال استراتژی های آنان.

تهدید شناسی

تهدید آمریکا و هم پیمانانش علیه جمهوری اسلامی ایران، به سه بخش تهدید نرم، نیمه سخت و سخت تفکیک می شود.

۱- تهدید نرم:
تهدید در هر بعد و شکل، یک هدف اساسی را دنبال می کند؛ «تحمیل اراده بر حریف» . خواسته بنیادی در تحمیل اراده بر حریف، انجام رفتار مطلوب و مورد نظر کشور تهدیدکننده است. اگر قرار است بر «رفتار» حریف تاثیرگذاری شود، بهترین راه، تاثیرگذاری بر «افکار» اوست. تهدید نرم، دو «پیکارگاه» دارد، یکی قلب و دیگری مغز. تصرف «قلب ها و مغزها» و تصرف دل ها و ذهن ها هدف منازعات نرم Conflict Soft است.

یک بخش تاثیرگذاری بر افکار از طریق «باورسازی» و «الگوپردازی» است و بخش دیگر آن را «باورسوزی» تشکیل می دهد. در منازعه نرم آمریکا با ایران _ که برخوردی فرهنگی، روانی، رسانه ای است _ در سال های اخیر، باورسوزی، باورسازی و الگوپردازی همزمان اجرا می شود. آمریکا برای «تحمیل اراده خود بر ایران» چهار مسأله را به ترتیب دنبال می کند: بر هم زدن انسجام روانی، تعادل روانی، ثبات روانی و بقاء روانی کشور ایران.

یک قهرمان سنگین وزن ورزش کشتی یا مشت زنی یا وزنه برداری، در مواجهه تن به تن و فیزیکی، به سادگی از پای درنمی آید. اما اگر به همین فرد، به طور ناگهانی خبر ناگواری داده شود _ فرضاً خبر مرگ مادر وی- ممکن است دچار شوک روانی شده و به زانو درآید. در واقع همین فرد که از توانمندی جسمی مطلوبی برخوردار است، در اثر شنیدن خبر یک واقعه غیرمنتظره، «انسجام روانی» خود را از دست داده، «تعادل روانی» وی بر هم خورده و نقش زمین می شود. در ادامه، می توان انتظار بر هم خوردن «ثبات روانی» او، یا حتی نفی «بقاء روانی» وی، با یک شوک روانی و سکته را داشت.

الف- در مرحله اول، آمریکا، برهم زدن انسجام روانی سیاسی، تعادل روانی سیاسی، ثبات روانی سیاسی و بقاء روانی سیاسی ایرانیان را دنبال می کند.
ب- در مرحله دوم، آمریکا، برهم زدن انسجام روانی اقتصادی، تعادل روانی اقتصادی، ثبات روانی اقتصادی و بقاء روانی اقتصادی ایرانیان را پی گیری می کند.
پ- در مرحله سوم، آمریکا، برهم زدن انسجام روانی نظامی، تعادل روانی نظامی، ثبات روانی نظامی و بقاء روانی نظامی ایرانیان را تعقیب می نماید.

اختصاص ۷۵ میلیون دلار از سوی دولت آمریکا در ماه های اخیر، به حوزه دیپلماسی عمومی و عملیات روانی برای تشدید منازعه نرم علیه جمهوری اسلامی در راستای تحقق مراحل سه گانه بالا و با هدف تصرف قلب ها و مغزها، از طریق رسانه ها، صورت گرفته است.

۲- تهدید نیمه سخت:
ت- در مرحله چهارم، آمریکا، منازعه نیمه سخت Semi-Hard Conflict سیاسی را با محاصره سیاسی ایران، از طریق اعمال نفوذ بر مجامع جهانی مانند آژانس جهانی انرژی اتمی و شورای امنیت دنبال می نماید.
ث- در مرحله پنجم، آمریکا، منازعه نیمه سخت اقتصادی را با محاصره اقتصادی ایران، از طریق اعمال فشار بر کشورها، اتحادیه ها و مجامع جهانی تعقیب می کند.

۳- تهدید سخت:
ج- در مرحله ششم، آمریکا، منازعه سخت Hard Conflict نظامی را با محاصره نظامی ایران، از طریق اشغال عراق و افغانستان و حضور در سایر کشورهای همسایه ایران پی گیری می نماید. آمریکا، امروز برای ایران یک دشمن همسایه است، نه یک حریف «فراقاره ای