درآمدی بر کارآفرینی

در سالهای اخیر رشد کارآفرینی بر اساس تکنولوژی اطلاعات به حدی بوده که عصر ما را به عصر کارآفرینی موسوم کرده است. کارآفرینی، فرزند ایده های تجاری جدید است و همواره در سیمای کسب وکارهای نو تجلی میکند. اما شکفتن ایده های نو، اغلب نیازمند استفاده از تکنولوژیهای جدید است و اصطلاحاً به "کارآفرینی تکنولوژیک" منجر میشود. مقاله کوتاه حاضر دریچه زیبایی به سوی کارآفرینی باز میکند.

وقتی انسانهای اولیه "ابزارسازی" را کشف کردند، اولین کارآفرینان تکنولوژیک ظهور نمودند. آنها ابزارهایی را برای دیگران می ساختند و آن ابزارها را با غذا و سایر مایحتاج خود معاوضه میکردند. قدمت واژه کارآفرین به سال ۱۷۰۹ میلادی برمیگردد. "سی" ، اقتصاددان قرن هجدهم، کارآفرین را فردی تعریف کرد که "منابع اقتصادی را از حوزه های با بهره وری پایینتر بیرون میکشد و آنها را به حوزه های با بهره وری و سود بیشتر منتقل میکند". در نیمه اول قرن بیستم، "شومپیتر" ، اقتصاددان و نظریه پرداز اجتماعی، مطالب گستردهای پیرامون کارآفرینی و تأثیر آن بر اقتصاد نوشت. تز شومپیتر این بود که کارآفرینانِ نوآور موجب نوعی "عدم تعادل پویا" در اقتصاد میشوند.

وی، فرد کارآفرین را یک "تخریب گر خلاق" قلمداد میکرد که با تجاری سازی نوآوری و جا انداختن آن در محیطی که قبلاً فاقد آن بوده، تعادل اقتصادی را بر هم میزند. بعد از شومپیتر، محققان زیادی مباحث کارآفرینی را دنبال کردند. پیتر دراکر، پیر مدیریت، در سال ۱۹۸۵ کتابی پیرامون اصول نوآوری و کارآفرینی نوشت. صاحبنظران در مباحث استراتژیک، همچون مینتزبرگ نیز مباحث کارآفرینی را در آثار خود مطرح کردند. هم اکنون ادبیات گسترده ای در این زمینه در سطح بین المللی وجود دارد که مقوله  کارآفرینی را به طور اعم و مقوله کارآفرینی تکنولوژیک را به طور اخص مورد بحث قرار میدهد. در طول تاریخ، کارآفرینان از تبار نخبگان بوده اند. نخبگان کارآفرین سنتی که به دوران اولین انقلاب صنعتی تعلق داشتند و با صنایع سنگین آن زمان در ارتباط بودند، از سیاستهای حمایت از صنایع داخلی جانبداری می کردند. آنان با ایجاد نوعی روابط "کارتل گونه" تلاش میکردند قیمتها را در سطح ملی بالا ببرند.

با ورق خوردن تاریخ، نسل دیگری از کارآفرینان ظهور کرده اند که با "صنایع مبتنی بر دانش" ارتباط دارند. این نخبگانِ کارآفرین در ابتدا از حوزه هایی چون شیمی، برق و خودرو سر برآوردند. در آخرین دهه های قرن بیستم، با رونق تکنولوژی اطلاعات، سر فصل دیگری در مبحث کارآفرینی تکنولوژیک پدید آمد. کارآفرینانی چون بیل گیتس، مفهوم تخریب خلاقانه شومپیتر را با تکیه بر تکنولوژی اطلاعات به تصویر کشیدند. در سالهای اخیر، رشد کارآفرینی تکنولوژیک بر مینای تکنولوژی اطلاعات به حدی بوده است که برخی صاحبنظران، اطلاق "عصر کارآفرینی" به عصر حاضر را ناشی از همین رویداد میدانند. در یک نگاه تاریخی به کارآفرینی تکنولوژیک، دو الگوی عمده را تشخیص میدهیم.

در دویست سال گذشته، کارآفرینی از الگوی "مخترع کارآفرین" به سمت الگوی "نوآورـکارآفرین" متمایل شده است. الگوی "مخترع کارآفرین" با افرادی مثل آلفرد نوبل (مخترع دینامیت)، گراهام بل (مخترع تلفن) و توماس ادیسون (مخترع چراغ برق) و غیره مشخص میشود. الگوی "نوآورـکارآفرین" نیز با افرادی مثل بیل گیتس (پدیدآورنده سیستمهای عامل کامپیوتر) و گوردن مور (پدیدآورنده ریزپردازنده ها) مشخص میگردد. هر چند مخترعان هنوز هم بنگاههای کارآفرینی تکنولوژیک تأسیس میکنند، عمده تازه واردان به بازار را نوآوران کارآفرین تشکیل میدهند.