به خودت تکیه کن

اعتماد به نفس دینی(2)

در شماره پیش با نقش تعیین کننده اعتماد به نفس و آثار و فواید آن آشنا شدیم. از آن جا که اعتماد به نفس در انسان به صورت یک نظام و یا سیستم عمل مى کند, مطلب را با نشانه های افراد فاقد اعتماد به نفس ادامه می دهیم.

 به طور کلى کسانى که فاقد اعتماد به نفس اند, علائم و نشانه هایى دارند که عبارت اند از:

1ـ  تردید و دو دلى: کسانى که فاقد اعتماد به نفس اند, با وجود استعدادهاى ذاتى و قابلیت هاى فردى, قدرت بالا رفتن از نردبان ترقى را ندارند و همواره منتظرند دیگران براى آنها تصمیم بگیرند.  از این رو زود تحت تأثیر قضاوت دیگران قرار   مى گیرند تردید و ضعف آنان در تصمیم گیرى باعث مى شود هیچ کارى را تا اخذ نتیجه نهایى دنبال نکنند و در میانه راه تغییر جهت دهند.

2ـ منفى بافى: از خصوصیات روشن افراد فاقد اعتماد به نفس, منفى بافى و منفى نگرى است. این افراد تحت تأثیر افکار منفى بافان قرار دارند و همواره در جست وجوى عیوب و نقایص دیگران اند و از هیچ برنامه اى راضى نیستند. در حقیقت، این افراد, براى جبران ضعف درونى خود, عیوب دیگران را منتشر مى کنند.

3ـ خیال بافى: کسانى که اعتماد به نفس دارند رؤیایى فکر نمى کنند و به عمل و فعالیت خود اتکا دارند. تکیه کردن به آرزوهاى ناممکن و تخیلات فریبنده و روى آوردن به دنیاى رؤیا, از نشانه ها و ویژگى هاى کسانى است که از واقعیات    مى گریزند و از مواجهه با مشکلات هراس دارند.

4ـ ترس و عدم اطمینان: یکى دیگر از نشانه هاى بى اعتمادى به خود, ترس از خود است. ترس از خود, نوعى طرد شخصیت خویش مى باشد; و منشأ ترس هاى دیگر مانند ترس از قضاوت دیگران و ترس از معاشرت با مردم نیز مى شود. عبارت متداول این دسته آن است که (من استعداد انجام فلان کار را دارم اما از ترس شکست احتمالى, جرأت نمى کنم دست به آن بزنم). کسى که فاقد اعتماد به نفس است نمى تواند با قدرت حرف بزند و از حق خویش دفاع کند در مقابل, انسان با اعتماد به نفس, از گذشته تجربه مى اندوزد و از آینده, امید و آرمان و برنامه مى گیرد و در زمان حال به فعالیت و انجام وظایف و مسئولیت هایش مى پردازد.

5 ـ آسیب پذیرى: کسى که اعتماد به نفس دارد ، مشکلات و سختى ها را درک مى کند و براى حل آن قدم برمى دارد, در حالى که انسان فاقد اعتماد به نفس, آسیب پذیر, حساس و شکننده است. این افراد به جاى این که عوامل شکست خود را بررسى کنند و در پى جبران آن باشند, براى جبران شکست خود دیگران را متهم مى کنند .

6 ـ خودفریبى: بهانه تراشى و خودفریبى, حربه کسانى است که فاقد اعتماد به نفس اند. این افراد در مواردى براى تسکین وجدان خود به عوامل موهوم مانند: بخت و اقبال معتقد مى شوند وهمه نارسایى ها و خطاها را به گردن کوکب و طالع مى افکند و به این شعر استناد مى کند که:

        کوکب بخت مرا هیچ منجم نشناخت                                 یارب از مادر گیتى به چه طالع زادم

7ـ ظاهرسازى:

افرادى که از اعتماد به نفس برخوردارند بر عمل خویش تکیه دارند و نیازى به خودنمایى و تظاهر در خود احساس نخواهند کرد. خودنمایى, روش کسانى است که فاقد عمل و اعتمادند. بدون تردید خودنمایى و تظاهر به منظور پرده پوشى بر ضعف ها صورت مى گیرد.

8 ـ خود کم بینى: یکى دیگر از نشانه هاى فقدان اعتماد به نفس, خود کم بینى یا عقده حقارت است. برمبنای موازین روان شناسى, هر واقعه و خاطره اى که عزت نفس و غرور ذاتى شخص را ضعیف و معدوم مى کند, عاملى است براى توسعه و تقویت عقده حقارت (2). این افراد معمولاً خود را کوچک تر از آن چه که هستند مى دانند و و یا خیال مى کنند دیگران از آن ها نفرت دارند و او نمى تواند با آن ها کنار بیاید.چنین کسى از ابتکار و خلاقیت و نوآورى به دور است و  براى جبران حقارت درونى, خود را به شکل دیگران درمى آورند. ذکر این نکته ضرورى است که اسلام, تقلید آگاهانه را که به معناى استفاده از تجربه دیگران است, تأیید مى کند چرا که  این کاربراساس نیاز فطرى و تعامل اجتماعى است.

ادامه دارد...

قسمت اول مقاله 

پی نوشت ها:

2 ـ غررالحکم و دررالکلم, ج4, ص38.

3 ـ على قائمى, خانواده و مسائل نوجوان و جوان, ص161.

منبع : طوبی: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، نوشته محمد سبحانی نیا