موضوع بررسی ماهیت و اهمیت نهادهای انقلاب اسلامی یکی از مهمترین و یا به عبارتی شاه کلید جریان انقلاب اسلامی است که اولین و اصلی ترین نهاد انقلاب اسلامی مباحث اعتقادی اسلام به خصوص شیعه بوده و هست و با اهتمام علما بخصوص حضرت امام راحل به صحنه سیاسی و حکومتی توسعه یافت و با اقبال عموم مردم روبه رو شد.
این نهاد در موضوع «ولایت فقیه» تجلی یافت که جریان انقلاب اسلامی براساس آن پایه ریزی شد و تمامی نهادهای دیگر از متن این نهاد ارزشمند جوشیده شدند که در واقع برای ادای حق آن می بایست بحث مستقلی ارائه می شد اما آنچه در این مختصر اشاره می گردد براساس روند اوج گیری انقلاب و بنا به ضرورت های انقلاب با تدابیر امام راحل نهادهایی تأسیس گردید که دو موضوع مهم را در دستور کار خود داشت؛ یکی حفظ دستاوردها و دیگری تداوم انقلاب اسلامی. اکنون که در آستانه سی امین سالگرد انقلاب اسلامی قرار داریم برخی از نهادها عمر سی سالگی را پشت سر می گذارند و در حفظ دستاوردها و ایفای نقش در تداوم انقلاب اسلامی بسیار خوش درخشیده اند.
تعدادی از نهادهای انقلاب وظیفه خود را به درستی انجام داده و با کمال افتخار به عمر موقت خود پایان دادند و تبدیل به نهادهای بنیادین و پایدار گردیدند نظیر شورای انقلاب که در دو شاخه یکی در داخل و دیگری در خارج از کشور سازماندهی و برنامه ریزی حفظ دستاوردها و تداوم انقلاب را عهده دار شده بود و از بطن آن نهاد اجرایی خود را به جود آورد که به نام کمیته استقبال از امام شناخته شد. با برنامه ریزی های این کمیته جشن ورود امام برگزار شد و در مدرسه علوی به عنوان پایتخت رهبری انقلاب مشخص گردید. کمتر از یک هفته پس از استقرار امام در تهران ایشان نهاد دیگری به نام دولت موقت با پیشنهاد شورای انقلاب را معرفی کرد که پست نخست وزیری انقلاب اسلامی را در اختیار بگیرد و نخست وزیر و دولت غیرقانونی باقی مانده از دوره شاه را ساقط کند.
پس از آن نهادهای دیگر به تدریج و به اقتضای نیاز یکی پس از دیگری ایجاد گردید که در ذیل به اختصار به آنها اشاره می شود:
1- نهادهای امنیتی : دفاعی انقلاب اسلامی اولین نهاد آن کمیته های انقلاب اسلامی بود که با استفاده از رهنمودهای امام در پیام روز 23 بهمن 57 به طور خودجوش در هر محله و خیابان و در اماکن دولتی و مساجد محل شکل گرفت، همه جوانان کم سن و سال مدرسه ای، افراد میان سال مبارز و انقلابی آزاد شده از بند اسارت زندان های رژیم پهلوی، افراد دارای سن بالا که دارای آموزه های دینی از هیئت های مذهبی و مساجد و تجربیات تاریخ سیاسی اسلامی بودند، جملگی با یکدگیر پیوند خوردند و مرکزیت اصلی را در مساجد مهم در هر محله ای قرار دادند که فرماندهی آن با روحانیت و ائمه جماعت بود. وظیفه واحد آنها حراست و حفاظت از دستاوردها و کنترل و نظارت رفت و آمدها و دستگیری عناصر ضد انقلاب بود. از میان نیروهای کمیته و جوانان مومن ومعتقد با روحیه انقلابی نهاد نظامی دیگری به نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شکل گرفت که ماموریت آن مقابله با گروهک های ضد انقلاب در استان های مرزی با خط مشی مسلحانه بود. این نهاد تازه تأسیس پس از سرکوب تحرکات گروهک های مسلح ضد انقلاب با تهاجم ارتش حزب بعث به ایران مواجه شد که به مدت هشت سال در کنار سایر نیروهای رزمنده در مقابل ارتش حزب بعث جنگیدند و سرانجام آن را به زانو درآوردند. این نهاد گرانقدر بعد از جنگ نیز درخدمت بازسازی کشور قرار گرفت. یکی دیگر از نهادهایی که در راستای حفظ امنیت کشور تشکیل شد و زیر مجموعه سپاه قرار گرفت، نهاد بسیج مستضعفین بود که اکنون به نام نیروی مقاومت شناخته می شود این نهاد نیز جانانه در تمامی عرصه های پس از انقلاب با جدیت و قدرت تمام حضور داشته و دارد .
2- دومین نهاد تاثیرگذار که توسط انقلابیون شکل گرفت، دادسرا و دادگاه های انقلاب اسلامی بود که ماموریت قضایی و محاکمه متهمین عوامل رژیم شاه را عهده دار بود. عناصر فاسد و ستمکار و آدمکشان رژیم شاه که توسط کمیته های انقلاب شناسایی و دستگیر و توسط این نهاد محاکمه و مجازات می شدند شاخص ترین چهره این نهاد مرحوم آیت الله خلخالی بود که تعداد زیادی از کسانی که دستشان به خون مردم آلوده بود را محاکمه و به مرگ محکوم کرد.
در واقع پیوند و همکاری عناصر کمیته های انقلاب و دادگاه های انقلاب که هر دو با حکم امام پایه ریزی شده بود مانع فرار جنایتکاران از محاکمه انقلابی و سپرده شدن به دست قانون می شد.
3- نهادهای دیگری که مهم ترین نقش را در راستای تحقق آرمان های انقلاب اسلامی ایفا نمودند مجموعه هایی بودند که ماموریت سیاسی : فکری انقلاب را به اجرا در آوردند که البته اسم و نام مشخصی از آنها نیست اما در پوشش دولت موقت دو ماموریت اساسی سیاسی و فکری را به انجام رساندند که با حمایت جدی امام اجرایی شد؛ یکی برگزاری رفراندوم در روز 12 فروردین 58 که تأسیس نظام جمهوری اسلامی با رای مردم به ظهور رسید و دیگر اینکه اقدام به تدوین پیش نویس قانون اساسی کردند که در ادامه یک نهاد جدید ایجاد گردید به نام مجلس خبرگان که در بررسی نهایی پیش نویس و تدوین قانون اساسی که از هر جهت در راستای حفظ دستاوردها و تداوم انقلاب اسلامی مهم بود و در آینده انقلاب نقش سرنوشت سازی داشت را عهده دار شد.
4- نهاد دیگری که به فرمان امام تأسیس شد و ماهیت اقتصادی داشت، بنیاد مستضعفان بود. این نهاد ماموریت داشت که اموال شاه و همدستانش که از دسترنج های مردم کاخ ها ساخته بودند و شرکت ها و کارخانجات و مراکز تجاری - توریستی، تفریحی و کشاورزی را به وجود آورده بود و در انحصار خود داشتند و درآمدهای حاصله از آن را صرف عیاشی ها می کردند و مازاد آن را در بانک های اروپایی و آمریکا به حساب های خود می ریختند با پشتیبانی دادگاه های انقلاب در اختیار انقلاب قرار می گرفت و تمام هتل ها، بنیادها، سینماها و باغ ها و مزرعه ها و شرکت ها و روزنامه ها و غیره را شامل می شد در اختیار بگیرد، تا درآمد حاصله از آنها را به نفع قشر مستضعف و محروم جامعه به مصرف برساند و به عبارتی بنیاد مستضعفان موظف شد تا اموال مستکبرین را گرفته و در اختیار مستضعفین قرار دهد و درآمدهای حاصله از این اموال را در جهت رفاه و رشد فرهنگ طبقات پایین جامعه هزینه کند و یاری کننده اقشار محروم باشد.
5- ارائه خدمات به قشر محروم جامعه بعد از پیروزی انقلاب در اولویت قرار گرفت که یکی از مهمترین اهداف انقلاب پس از پیروزی کمک و امداد به افراد ناتوان و افراد بی بضاعت و بی سرپرست بود که با فرمان امام دو نهاد امدادی تأسیس شد. یکی به نام کمیته امداد و دیگری تأسیس بنیاد مسکن که هر دو مأموریت داشتند که برای آنها امکانات اولیه و مورد نیاز زندگی را فراهم آورند.
درآمد پولی و مالی آن از طرف مردم خیر تامین می شد. البته بودجه اولیه هر دو را حضرت امام دادند و مردم هم از پیشنهاد حضرت امام به گرمی استقبال کردند و مبالغ زیادی به حسابی که افتتاح شده بود ریختند و زمینه را برای مساعدت به مردم ضعیف و محروم فراهم آوردند که این موضوع در سالهای اولیه در احیا و حفظ ارزش های دینی و اسلامی و انقلابی بسیار موثر واقع شد و امید به تداوم انقلاب را تقویت کرد و آثار آنها هنوز جاری است.
6- تأسیس نهاد چند منظوره جهاد سازندگی از دیگر اقدامات ارزنده نهادسازی انقلاب بود که به لحاظ توجه دقیق امام به محرومین و احساس وظیفه در محرومیت زدایی تأسیس شد که آثار و برکات زیادی را در خدمت به محرومین از خود بر جای گذاشت. این نهاد سراپا تلاش و اخلاص در تاریخ 27 خرداد 1358 یعنی چهار ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شد. مرکزیت آن در تهران و شعبات آن در سراسر کشور مشغول فعالیت های عمرانی به نفع روستائیان و محرومان شدند. این نهاد موفق شد نیروهای فراوانی را که شامل جوانان تحصیل کرده و متخصصین رشته های گوناگون فنی و راه و ساختمان و همچنین رشته های پزشکی و فرهنگی بود را جذب کند و به نقاط دور افتاده ایران جهت خدمات رسانی اعزام کند.
7- تأسیس نهادهای تبلیغی هنری در عرصه توسعه فرهنگ انقلاب اسلامی در راستای حفظ دستاوردها و تداوم انقلاب یکی از مهمترین مطالبات حضرت امام بود. با توجه به اینکه مجموعه های تبلیغی : فرهنگی از سالهای قبل از پیروزی انقلاب به صورت خودجوش شکل گرفته بود و به طور فعال عمل می کرد که بخشی از آن در برپایی راهپیمایی ها و مراسم استقبال از امام (ره) مشاهده شد. پس از پیروزی انقلاب فعالیت ها در راستای نیازهای تبلیغی و هنری توسعه بیشتری یافته بود و در قالب سازمان تبلیغات اسلامی تجلی یافت. امام راحل در پیامی در (25/11/59) در پاسخ به نامه آیت الله امامی کاشانی مرقوم فرمودند که «تبلیغات اسلامی را با همه ابعادش هر چه بهتر و بیشتر گسترش دهند و اشخاصی که برای این امر تعیین می شوند اشخاصی ارزشمند مورد اعتماد باشند.»
8- نهادهای دیگری که در راستای حفظ دستاوردها و تداوم انقلاب توسط حضرت امام ایجاد گردید، نهاد نهضت سوادآموزی با ماهیت و ماموریت آموزش و تربیت بی سوادان بود. امام راحل با صدور فرمانی در تاریخ (7/10/58) یک بسیج عمومی برای مبارزه با بی سوادی به راه انداختند و مرقوم داشتند که «ما باید در برنامه درازمدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بی سوادی به طور ضربتی و بسیج عمومی قیام کنیم تا ان شاءالله در آینده نزدیک هر کس نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشد. برای این امر، لازم است تمام بی سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران باسواد برای یاد دادن بپاخیزند...»
این فرمان منجر به تأسیس نهادی شد به نام نهضت سوادآموزی که در طول مدت خدمت خود اقدامات بی نظیری در امر تعلیم و تربیت و آموزش انجام داده که درخور تحسین و تقدیر جوامع علمی و فرهنگی بوده است.
9- امام راحل برای خانواده شهدا دستورالعمل ویژه ای تدوین کردند که تبدیل به بنیاد شهید شد. در فرمان امام در تاریخ (25/12/58) در ده بند با موضوعات فرهنگی، اقتصادی، استخدام، کارت مجانی برای استفاده از وسائل نقلیه عمومی داخل، کارت نیم بها برای استفاده از وسائل نقلیه بین شهری، تشکیل دفترچه مخصوص برای خرید از تعاونی های دولتی، بیمه درمانی، قرار دادن حقوق رسمی برای جانبازان و خانواده شهدا، ایجاد برنامه رادیویی و تحت علاج قرار دادن آسیب دیدگانی که احتیاج به معالجه دارند، اولویت بندی نمودند و در این رابطه شیخ مهدی کروبی را مأمور رسیدگی به این امور نمودند. منظور و مقصود امام در این رابطه حل مشکل خانواده شهدا و جانبازان و سرپرستی فرزندان خانواده شهدا بود که فرمان ده ماده ای امام در همان سالهای اول اجرایی شد. اما اهتمام به مسائل فرهنگی مورد نظر حضرت امام در رابطه با خانواده شهدا در رسیدگی به امور جانبازان همچنان نیاز به اهتمام بیشتری دارد.
10- امام راحل در دوران یک دهه آخر عمرشان برای حفظ و تداوم انقلاب اسلامی با صدور احکام جداگانه اقدام به تشکیل نهادهای مختلف دیگری نمودند که از جمله آنها از بنیاد 15 خرداد، تأسیس نهادهای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی مانند مرکز اسناد شورایعالی انقلاب فرهنگی، ستاد پیگیری فرمان هشت ماده ای، ستاد رسیدگی به امور مناطق جنگی، هیات رسیدگی به اوضاع شرکت ملی نفت، ایجاد نمایندگی ها در استان و شهرستان ها، نیروهای مسلح، اوقاف و امورخیریه، در امور سیاسی و قضایی، در امور فرهنگی، در امور خارج از کشور و در امور حج فرامین و رهنمودهایی دادند و برای هر یک نماینده ای تعیین کردند که جملگی آنها حفظ جریان انقلاب اسلامی و تداوم آن را تضمین می کرد و اکنون سی سال از پیروزی انقلاب می گذرد و نسبت به گذشته بیشتر باید به پیام ها و رهنمودهای امام در راستای تحقق ارزش های انقلاب توجه و تمرکز کنیم. در واقع راه نجات و عبور به سلامت از مسیرهای پرپیچ و خم و طوفانی توجه به رهنمودهای پیر جماران می باشد.
روحش شاد و یادش گرامی باد.
چهارشنبه 1387/11/23 13:20