بیماری‌های مزمن انسداد ریوی ، چهارمین علت عمده مرگ و میر در جهان‌اند که معمولا از دهه 4 و 5 عمر علایم خود را نشان می‌دهند و ارتباط بسیار شدیدی با مصرف سیگار دارند و طی تحقیقات به عمل آمده در سال 1964 این موضوع به اثبات رسیده است.

دکتر کیوان گوهری مقدم، فوق تخصص بیماری‌های ریوی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران  در این باره اظهار می‌کند: این بیماری پیش‌رونده است و با تنگ شدن مجاری تنفسی ، تحریک ‌پذیری و التهاب مجاری تنفسی رخ می‌دهد که طی آن بدن برای کاهش التهاب عضو صدمه دیده شروع به کار می‌کند که گاهی با واکنش‌های تخریبی همراه است.

گفتنی است بیماری انسداد ریوی مزمن اصطلاحی است که برای انسداد مزمن مجاری هوایی ناشی از آمفیزم، برونشیت مزمن و یا ترکیبی از این اختلالات به کار می‌رود که بروز آن مرتبا در حال افزایش است و مردان بیشتر از زنان دچار آن می‌شوند. این پزشک فوق‌تخصص برونشیت را نوعی التهاب جداره مجاری تنفسی نایژک‌ها ذکر می‌کند که قطر آنها کمتر از 2 میلی‌متر است.

وی همچنین جنبه دیگر این بیماری را «آمفیزم» دانسته و یادآور می‌شود: در این عارضه نیز جدار حبابچه‌های تنفسی از بین می‌روند که بر اثر آن مجموعه‌ای از حفرات در ریه ایجاد می‌شود که به شکل پارچه‌ای بید خورده خود را نشان می‌دهد.

دکتر گوهری مقدم در ادامه درخصوص برونشیت مزمن عنوان می‌کند: در این حالت از بیماری فرد در 2 سال پیاپی سه ماه از سال را خلط دارد و صبح‌ها ترشحات بلغمی در ریه‌اش جمع می‌شود که مجبور است با سرفه آنها را خالی کند.

عمده‌ترین فاکتوری که این بیماری را ایجاد می‌کند سیگار است ولی در برخی از مشاغل همانند کارگران معدن، کارگران زغال‌سنگ، ریسندگی و بافندگی، صنایع نفتی، آتشنشانان و زنانی که با سوخت‌‌های فسیلی (چوب  فضولات حیوانی)‌ سر و کار دارند، مشهود است.

علایم بالینی

ممکن است این بیماری تا سنین میانسالی ظاهر نشود، ولی می‌توان «سرفه» را یکی از علایم برونشیت مزمن دانست که با رفع خلط و بلغم همراه است و گاه فرد با شروع سرماخوردگی دچار خس‌خس سینه می‌شود و گاها با «آسم» اشتباه گرفته می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به این مطلب می‌افزاید: ولی بیماری آسم پیش‌رونده نیست و در دهه‌های اول و دوم عمر رخ می‌دهد.

دکتر گوهری مقدم، یکی از عمده مشکلات این بیماران در فصول سرد را «برانگیختگی بیماری» ذکر کرده و می‌گوید: این عارضه با سرماخوردگی، آنفلوآنزا و آلودگی هوا تشدید می‌شود و بدترین خصوصیت این برانگیختگی این است که بیمار تا 6 ماه به حالت قبل از برانگیخته شدن بازنمی‌گردد و مدت‌ها با بیماری دست به گریبان است.

به گفته وی در هر برانگیختگی شیب رزرو تنفسی تندتر خواهد شد یعنی اگر قرار است فرد در 10 سال آینده یک لیتر از ظرفیت تنفسی خود را از دست بدهد، با این عارضه 5/1 لیتر از ظرفیت تنفسی‌اش را از دست خواهد داد.

در برونشیت مزمن بیمار پف‌آلود و دارای صورتی کبود مایل به بنفش است که برای کاهش سرعت بازدم، لب‌های خود را جمع و به آهستگی این عمل را انجام می‌دهد که به بازدم لب غنچه‌ای معروف است ولی بالعکس آن در بیماران آمفیزمی است و حالت کبودی و چاقی بیماران برونشیت مزمن در آنها دیده نمی‌شود و قطر قفسه سینه این افراد از جلو به عقب زیاد می‌شود که به آن قفسه سینه بشکه‌ای گفته می‌شود، چراکه هوا به داخل ریه نفوذ کرده ولی خارج نمی‌شود.

دکتر گوهری‌مقدم مشخصه بارز این گروه را عدم تمایل به فعالیت‌های بدنی بخصوص حرکات دست ذکر کرد و می‌افزاید: از آنجایی که این دسته از بیماران برای بالا بردن دست خود، شستن سر خود، بستن لامپ چراغ و ... از عضلات فرعی تنفسی خود استفاده می‌کنند از انجام این‌گونه کارها عاجز و ناتوان هستند.

به همین دلیل است که به آنها توصیه می‌شود برای رفاه رفتن از «واکر» استفاده کنند تا با خم شدن به سمت جلو، از عضلات فرعی تنفسی‌شان بهتر استفاده کنند.

درمان

«قطع کامل سیگار» و «استفاده از اکسیژن» که با رعایت این دو، به توانایی فرد در تحمل راه رفتن کمک می‌کند و از فشار خون شریان ریوی آنها کاسته می‌شود.

دکتر گوهری‌مقدم اذعان می‌کند؛ بهتر است این دسته از بیماران همه ساله در ماه‌های آبان و آذر واکسن آنفلوانزا را تزریق کنند و واکسن پنومو واکس را هر 5 تا 7 سال یکبار از یاد نبرند.

وی در پایان می‌افزاید: مساله‌ای که درباره این بیماری در کشور ما خلا آن احساس می‌شود انجام اعمال بازتوانی و نوتوانی است که می‌توان برای راهنمایی بیشتر این دسته از بیماران، همانند سایر کشورهای جهان در امر آن کوشا بود.