معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4577678
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
او با فکری جمع و جور شده شروع به نوشتن می‌کند: «من ماریا باخ صاحب ثروتی افسانه‌ای از اهالی بورکینا فاسو هستم، اما نمی‌توانم ثروتم را از کشور خارج کنم. اگر شما وکیل من بشوید، صاحب نیمی از ثروتم خواهید بود.» پیام خیلی کوتاه و شفاف است و شکی باقی نمی‌گذارد.
انگار پس از سال‌ها بدشانسی، مرغ اقبال این بار روی شانه‌هایش نشسته است. فقط کافی است دل به دریا بزند و با این زن رابطه برقرار کند. البته او آن سر دنیاست ولی اگر بخواهد حتما می‌تواند. پس او هم شروع به تایپ کردن در ایمیلش می‌کند: «من... حاضرم هزینه‌های انتقال ثروت شما را به عهده بگیرم. پس در پیام بعدی شماره حسابتان را برایم بفرستید.»
وقتی این واژه‌ها میان ماریای قلابی و مرد ایرانی از همه جا بی‌خبر رد و بدل می‌شد، شاید هیچ‌کس حتی خود مرد هم خبر نداشت چه کلاهبرداری بزرگی در حال وقوع است. نخستین پرونده کلاهبرداری در ایران به چند سال پیش برمی‌گردد که در آن یک مرد ایرانی وقتی ایمیل خود را باز کرد به پیغام شادی‌آوری برخورد. دختری که خود را ماریا باخ معرفی کرده بود با ادعای این که دختر نخست‌وزیر سابق بورکینا فاسوست، از گنجی گفته بود که مرد ایرانی می‌توانست نیمی از آن را در اختیار داشته باشد.
ماریا در پیغام اینترنتی‌اش اعلام کرده بود، دختری تنها و مجرد است و با مرگ پدرش شرایطی پیدا کرده که نمی‌تواند به کشورش برود و می‌خواهد مرد ایرانی به عنوان وکیل وی به کشورشان برود و ثروت افسانه‌ای به جا مانده از پدر را از بورکینا فاسو خارج کند. به این ترتیب وقتی با درخواست‌های به ظاهر قانونی ماریا مرد ایرانی پول میلیونی را به حساب او در بانک‌های خارجی واریز کرد تا او بتواند با پرداخت مالیات گنج خود در بورکینا فاسو شرایط انتقال آن را به ایران فراهم کند، تماس میان ماریا و مرد ایرانی به طور ناگهانی قطع شد تا پرده از راز کلاهبرداری اینترنتی برداشته شود.
ماجرای این کلاهبرداری اینترنتی در اداره جرایم رایانه‌ای پلیس آگاهی تهران تحت بررسی قرار گرفت و تیم تحقیق با بیشتر شدن پرونده‌های مشابه پی برد که گروه سازمان‌یافته‌ای در سطح گسترده به ارسال پیغام‌های اینترنتی به مشترکان پست الکترونیک سایت یاهو اقدام می‌کنند و با پیشنهاد‌های میلیونی به اغفال طعمه‌های خود می‌پردازند.
البته این پایان ماجرا نبود چرا که در اقدامی مشابه یک تاجر خراسانی نیز 70 میلیون تومان از دارایی‌اش را از دست داد. او نیز وقتی ایمیلش را باز کرد از 3 کمپانی و سایت جداگانه پیام‌هایی را دریافت کرد که در آن برنده خوشبخت معرفی شده بود. یکی از این کمپانی‌ها اعلام کرده بود که محمدرضا برنده یک میلیون یورویی است و همراه 9مشترک اینترنتی دیگر به این جایزه دست یافته است. این در حالی است که 2 کمپانی دیگر نیز این مرد را برنده 450 هزار دلاری معرفی کردند و از او اطلاعاتی درخواست کردند.
آنها از محمدرضا خواستند به منظور جابه‌جایی پول به ایران مبالغی به این منظور و همچنین مبالغی از بابت پرداخت بیمه و مالیات ویژه درآمدهای اتفاقی نیز به شماره حساب داده شده واریز کند. البته او سعی می‌کرد تا این پول را پرداخت نکند ولی با وجود تلاش‌های بسیار وقتی می‌بیند برای دریافت جایزه‌اش چاره‌ای جز تسلیم در برابر درخواست کمپانی‌های خارجی ندارد حدود 65 هزار یورو به حساب آنان واریز کرد به امید این‌که به ثروت بادآورده‌ای دست خواهد یافت.
اما پس از گذشت مدتی طولانی وقتی تاجر خراسانی متوجه شد دیگر تماسی با وی گرفته نمی‌شود و به تماس‌های او نیز پاسخی داده نمی‌شود پی برد که در دام کلاهبرداران اینترنتی گرفتار شده است.
شاید خیلی از افراد در سرتاسر دنیا باشند که به خاطر زودباوری خود در دام چنین کلاهبردارانی گرفتار شده‌اند. در واقع داستان اغفال این آدم‌ها با یک پیام ساده و کوتاه شروع می‌شود، اما به خاطر وعده‌هایی که برای پولدار شدن به آنان داده می‌شود دل از کفشان می‌رود و با کلاهبرداران همراه می‌شوند، اما خاصیت این قبیل پیغام‌ها وسوسه‌انگیز بودن آنهاست، طوری که دیگر فرد دریافت‌کننده نمی‌تواند به درستی پیام‌های دریافت شده فکر کند، زیرا تصورش بر این است هرگونه تعلل می‌تواند همای بخت را بر شانه دیگری بنشاند.
البته نکته قابل توجه در این گونه پیام‌ها، ناشناس ماندن تولیدکنندگان پیام است، حتی آن زمان که در دادسراهای دنیا پرونده‌های شکایت تشکیل می‌شود نیز کسی نمی‌داند واقعا با چه افرادی طرف هستند هرچند که اطلاعات مختصر موجود بیان می‌کند که عمده این کلاهبرداران ملیت آفریقایی و اروپایی دارند. اما آنچه جای سوال دارد این است که به چه دلیلی دریافت‌کنندگان پیام‌های وسوسه‌کننده به محتوای این پیام‌ها شک نمی‌کنند و از خود نمی‌پرسند که مثلا چه دلیلی دارد یک شرکت اروپایی آنها را در قرعه‌کشی شرکت بدهد و قصد اعطای جوایز چند میلیونی به آنها را داشته باشد و یا این‌که این شرکت‌ها به چه طریقی با این کاربران آشنا شده‌اند و با چه مکانیزمی آنان را در قرعه‌کشی شرکت داده‌اند.
با این پیام‌ها آشنا شوید
پس اگر یک روز ایمیل خود را باز کردید و با پیام‌های اینچنینی روبه‌رو شدید آگاه باشید که بدون شک کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه وجود دارد:
خوشبخت هستم که به اطلاع برسانم شما برنده جایزه 19 میلیون و 700 هزار دلاری قرعه‌کشی شرکت ما شده‌اید. با توجه به این که از میان هزاران نفر در سراسر جهان این جایزه به شما اختصاص یافته است، خواهشمندیم مشخصات کامل خود را برای ما ارسال فرمایید. در ضمن وکیل ما آقای... کارهای مربوط به انتقال این مبلغ به حساب شما را انجام خواهد داد.
- دوست گرامی سلام. من فرزند ارشد فرماندار سابق ایالت کاتو موتو از توابع داکار پایتخت سنگال هستم. پدرم پس از مخالفت با دولت به طور مرموزی کشته شد و از آنجا که طبق قوانین مالی کشور متبوعم امکان برداشت پول از حساب او در اینجا را ندارم، از شما خواهش می‌کنم برای انتقال موجودی حساب پدرم که 18 میلیون دلار است کمکم کنید. در ضمن 25 درصد از این مبلغ به پاس قدردانی به شما تعلق خواهد گرفت.
- دوست عزیز شما وارث خوش‌‌شانس 5 میلیون دلار حساب موجودی خانمی هستید که همراه تمامی اعضای خانواده‌اش در سانحه هواپیمایی پان‌آمریکن در ایالت آلاسکا جان سپرده است. ما از سال 2000 که این اتفاق هولناک که برای خانم جویس رخ داد تاکنون به دنبال شما بودیم تا این که توانستیم نشانی شما را پیدا کنیم. خواهشمندیم مشخصات حساب بانکی، نام و نام خانوادگی و شغل خود را برای ما بفرستید تا نسبت به انتقال موجودی به شما اقدام شود.
البته اگر فردی که این پیام‌ها را دریافت می‌کند کمی باهوش و محتاط باشد هرگز به این قبیل کلاهبرداری‌ها توجهی نمی‌کند، اما بر اساس آمارهای موجود هر هفته تعداد قابل توجهی از کاربران اینترنتی با دیدن این نامه‌ها که با لحن بسیار مودبانه‌ای نوشته می‌شود در دام فریبکاری فرستنده‌های آنها گرفتار می‌شوند و برای رسیدن به ثروتی افسانه‌ای، قربانی دام‌های عنکبوتی آنان شده و میلیون‌ها تومان پول خود را از دست می‌دهند.
کلاهبرداری اینترنتی چیست
کلاهبرداری اینترنتی که این روزها از کلاهبرداری‌های سنتی پیشی گرفته، به یک معضل بزرگ و پیچیده برای جوامع بشری تبدیل شده است به حدی که نمی‌توان با قوانین سنتی جوابگوی برخورد با مجرمانی بود که به صورت شبح و ناشناخته اقدام به کلاهبرداری می‌کنند. جالب‌تر این‌که برای مجرمان اینترنتی نمی‌توان حد و مرزی تعریف کرد ضمن این‌که قوانین هر کشور در قلمرو آن کشور قابل اجراست و برای خارج از کشور مشکلاتی را در پی دارد.
در این میان قوانین موجود نیز باعث شده است تا کلاهبرداران اینترنتی عرصه را برای خود بازتر ببینند و با سوء‌استفاده از این وضعیت بیشتر مرتکب کلاهبرداری و جرم‌های اینترنتی شوند. برای همین است که امروزه دنیا به فکر چاره افتاده و با توسل به اجماع، قوانینی را برای این معضل پیش‌بینی کرده است، اما فناوری اطلاعات در زندگی بشر چنان بسرعت گسترده شده که تمام جنبه‌های آن را تحت‌تاثیر قرار داده است.
تجارت نوین و پیشرفت فناوری اطلاعات این امکان را به تاجران، شرکت‌ها و بخش صنعت می‌دهد که جریان امور خود را تسهیل کنند و بر توانایی‌ها و مهارت‌هایشان بیفزایند. ولی با وجود این همه مزایا، فناوری اطلاعات عرصه را برای بزهکاران باز کرده و با ناشناس ماندن و صرف هزینه و وقت کمتر اعمال مجرمانه خود را انجام می‌دهند.
به این ترتیب در محیط وب و اینترنت، بزهکاران با حجابی افسونگر و به صورت ناشناس وارد این فضای مجازی می‌شوند که در نتیجه نه تنها به مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران ضرر می‌رسانند بلکه اعتماد مصرف‌کنندگان را به تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات تضعیف می‌کنند.
اما کلاهبرداری اینترنتی یکی از جرایم یقه سفید‌هاست که با توسعه اینترنت و ارتباطات اینترنتی گسترش یافته است و منظور از آن هرگونه کلاهبرداری است که به وسیله برنامه‌های رایانه‌ای یا ارتباطات شبکه اینترنتی صورت می‌گیرد. در واقع کلاهبرداری اینترنتی به هر نوع طرح متقلبانه‌ای گفته می‌شود که یک یا چند بخش از اینترنت را به کار می‌گیرد تا درخواست‌های خود را به منظور انجام معاملات جعلی و بردن اموال قربانیان احتمالی مطرح می‌کند.
ضعف قانون و جسارت کلاهبرداران
اما با وجود تمامی این مشکلات، معضل اصلی در برخورد با کلاهبرداران اینترنتی، نبود قانونی کامل و جامع است؛ وضعیتی که برخورد با این متقلبان عرصه وب را با دشواری روبه‌رو کرده است. البته چندی پیش کلیات لایحه جرایم اینترنتی به تصویب نمایندگان مجلس رسید که رسیدگی به جرایم اینترنتی نیز در قالب این لایحه قرار گرفته است، هرچند به نظر می‌رسد این جرایم به صورت کمرنگی نمایان شده‌اند.
نگارش لایحه جرایم رایانه‌ای از دولت هشتم آغاز شد، ولی سرانجام کلیات آن در دولت نهم به تصویب رسید، اما همان‌گونه که مطرح شد بخش مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی در آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اواخر شهریور 81 به دستور رئیس قوه قضاییه، کمیته مبارزه با جرایم رایانه‌ای برای تدوین قوانین لازم در زمینه سوء‌استفاده‌های IT تشکیل و به درخواست دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی، طرح فراهم کردن زیرساخت‌های حقوقی و قانونی امنیت اینترنت مطرح شد، درست زمانی که بیش از 10 سال از ورود اینترنت به کشور می‌گذشت و جرایم حائز اهمیت در این زمینه رخ داده بود، پیش‌نویس قانون مجازات جرایم رایانه‌ای از سوی کمیته مبارزه با جرایم رایانه‌ای تحت نظارت شورای عالی توسعه قضایی تدوین شد و در خرداد 84 در قالب لایحه‌ای به تصویب هیات وزیران رسید.
فناوری اطلاعات عرصه را برای بزهکاران باز کرده و با ناشناس ماندن و صرف هزینه و وقت کمتر اعمال مجرمانه خود را انجام می‌دهند
این لایحه در همان سال برای طی مراحل قانونی با امضای رئیس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد، اما هنگام ارائه این لایحه به مجلس قید فوریت در آن ذکر نشد که با توجه به لوایح و طرح‌هایی که با فوریت در حال پیگیری بودند، بررسی این لایحه در سال گذشته دور از انتظار به‌نظر می‌رسید، اما به دلیل آن‌که نمودار جرایم رایانه‌ای سیر صعودی به خود گرفته بود، قوه قضاییه اولویت قرار‌دادن این لایحه را از مجلس خواستار شد که با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی، لایحه جرایم رایانه‌ای طبق اصل 85 قانون اساسی در دستور کار کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس قرار گرفت.
البته تصویب نهایی این قانون از وعده‌های مجلس هفتم بود که در طول عمر 4 ساله خود، وفایی به این عهد نکرد و اکنون مجلس هشتم رسالت پرداخت به این مهم را به عهده دارد که هنوز زمزمه ای از آن به گوش نمی‌رسد.
اما این‌که در حال حاضر کلاهبرداران اینترنتی طبق کدام قانون مجازات می‌شوند موضوع گفتگوی ما با دکتر بهرام بهرامی، قاضی دیوان عالی کشور است. او می‌گوید: در قوانین موجود بزه کلاهبرداری اینترنتی حوزه و بحث خاصی ندارد برای همین در صورت تشکیل دادگاه برای چنین جرایمی عموما از قانون مجازات اسلامی می‌توان استفاده کرد؛ به طوری که فصل 11 این قانون و مواد 588 به بعد که در ارتباط با ارتشا، ربا و کلاهبرداری است، می‌تواند راهگشا باشد.
بهرامی در همین خصوص به ماده 596 قانون مجازات اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید: مطابق این ماده هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی‌و‌‌هوس او یا حوائج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیر تجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاسا حساب یا هرگونه نوشته‌ای که موجب التزام وی یا پرداخت ذمه‌گیرنده سند یا هر شخص دیگری می‌شود، به هر نحو تحصیل کند، علاوه بر جبران خسارت مالی به حبس از 6 ماه تا 2 سال و از یک تا 10 میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود. البته در این ماده، سخنی از کلاهبرداری اینترنتی به میان نیامده است اما از جمله «به هر نحو تحصیل کند» می‌توان این قبیل کلاهبرداری‌ها را نیز استنباط کرد.
این قاضی دیوان عالی کشور در عین حال بر لزوم اجرایی شدن لایحه جرایم رایانه‌ای و الکترونیکی تاکید می‌کند و می‌گوید: در شرایط فعلی که مبحث رسانه‌های الکترونیکی گسترده شده و مسائل خاص خود را به وجود آورده، لازم است تا در ارتباط با ابزار‌های الکترونیک مقررات خاص آنها وضع شود تا بتوان در مورد نوع اقدام و محیطی که فرد مرتکب جرمی شده، اعمال مجازات کرد.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که ماده 596 قانون مجازات اسلامی نمی‌تواند خسارت مال از دست رفته افراد از سوی کلاهبرداران را جبران کند، ضمن آن‌که بر این موضوع صحه می‌گذارد، بار دیگر بر لزوم نهایی و اجرایی شدن لایحه جرایم رایانه‌ای و الکترونیکی تاکید می‌کند.
چند هشدار
بانک‌ها و موسسات اعتباری هیچ‌گاه از طریق نامه‌های الکترونیکی اطلاعات محرمانه شما را درخواست نمی‌کنند. بنابراین هرگاه در صندوق پستی خود نامه‌هایی از این دست را مشاهده کردید به سرعت آن را حذف کنید. همچنین کلاهبرداران اینترنتی ممکن است به شیوه‌های مختلف درصدد جلب اعتماد شما برآیند پس از ارائه اطلاعات حساب بانکی یا مشخصات خود با آنان خودداری کنید.
مطمئن باشید که کلاهبرداران اینترنتی با مراجعه به سایت‌های مختلف می‌توانند اطلاعات شخصی افراد را به دست آورند. پس اگر دیدید آنها در نامه خود مشخصات شما را به طور کامل و دقیق نوشته‌اند، سعی کنید حساب بانکی خود را تغییر دهید.
در صورت وارد شدن به بازی این کلاهبرداران، سعی کنید قبل از واریز کردن هرگونه وجهی به حساب آنها، مراتب را از طریق وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های مربوط به کشور فرستنده نامه پیگیری کنید.
با توجه به این‌که بیشتر کلاهبرداران درخواست واریز پول به حساب‌های خارجی را دارند، بنابراین اگر کاربر مبالغ هر مرحله را به بانک خارجی اعلام شده پرداخت کند، در مراحل بعدی نیز هزینه‌های بالاتری از او درخواست می‌شود. این فرایند تا جایی پیش می‌رود که مبالغ زیادی از کاربر قربانی اخاذی می‌شود. این در حالی است که پس از پیگیری مالباخته برای روشن شدن وضعیت خود، کلاهبرداران به بهانه‌های مختلف طفره می‌روند و یا ارتباط ایمیلی خود را قطع می‌کنند.
پس به تمامی کاربران هشدار داده می‌شود اگر نامه‌های الکترونیکی با عنوان برنده شدن جایزه، استخدام و... را دریافت کردید که در متن آن نامه‌ها به هر طریقی هزینه‌هایی را درخواست کرده‌اند، حتما هویت فرستنده را از طریق نمایندگی‌های معتبر خارجی بررسی کنید تا در دام کلاهبرداران اینترنتی گرفتار نشوید.
این قبیل کاربران متخلف معمولا حس طمع کاربران قربانی را تحریک می‌کنند و پس از تطمیع آنان، اهداف شوم خود را به مرحله اجرا می‌گذارند. بخش دیگری از کلاهبرداری‌ها نیز از طریق تماس با منازل و شرکت یا تلفن‌های همراه صورت می‌گیرد؛ به گونه‌ای که پس از تماس با شماره‌ای که به صورت تصادفی انتخاب شده است، اعلام می‌کنند که شما در قرعه‌کشی خاصی یک دستگاه ساعت یا ماشین حساب برنده شده‌اید.
در اینجا نیز با تطمیع افراد، نشانی محل سکونت آنها را دریافت کرده و پس از مراجعه به محل دریافتی، هدیه‌ای باارزش بسیار کم را تحویل می‌دهند و در کنار آن نیز ظاهرا یک کارت اینترنتی با مدت کارکرد زیاد و با قیمت ارزان‌تر از کارت‌های موجود در بازار را به قربانی می‌فروشند که مسلما در بیشتر موارد، کارت اینترنتی بی‌اعتبار است.
در مورد تلفن همراه نیز پیامی کوتاه از یک شماره نامشخص ارسال و اعلام می‌شود که شما برنده شارژ رایگان شده‌اید و با ارسال کد مندرج در پیام کوتاه به شما هزینه مکالمه رایگان هدیه داده می‌شود، اما در اصل کد مذکور باعث کم شدن مقدار هزینه مکالمه موجود در حساب قربانی شده و آن مقدار هزینه را به فرستنده پیام کوتاه انتقال می‌دهد. در این خصوص نیز هشدار داده می‌شود اگر کسی با شماره تلفن شهروندی تماس گرفت، ممکن است قصد اخاذی یا کلاهبرداری داشته باشد یا حداقل مشخصات هویتی و سکونت مخاطب را به دست بیاورد که ممکن است مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کند. بنابراین شهروندان برای پیشگیری از بروز مشکلات مالی و امنیتی لازم است قبل از هر پاسخی به مخاطبان تلفنی یا اینترنتی ابتدا از هویت واقعی آنان اطمینان حاصل کنند و پس از آن پاسخ دهند و موارد درخواستی آنان را ارائه کنند.
مریم خباز
انگار پس از سال‌ها بدشانسی، مرغ اقبال این بار روی شانه‌هایش نشسته است. فقط کافی است دل به دریا بزند و با این زن رابطه برقرار کند. البته او آن سر دنیاست ولی اگر بخواهد حتما می‌تواند. پس او هم شروع به تایپ کردن در ایمیلش می‌کند: «من... حاضرم هزینه‌های انتقال ثروت شما را به عهده بگیرم. پس در پیام بعدی شماره حسابتان را برایم بفرستید.»
وقتی این واژه‌ها میان ماریای قلابی و مرد ایرانی از همه جا بی‌خبر رد و بدل می‌شد، شاید هیچ‌کس حتی خود مرد هم خبر نداشت چه کلاهبرداری بزرگی در حال وقوع است. نخستین پرونده کلاهبرداری در ایران به چند سال پیش برمی‌گردد که در آن یک مرد ایرانی وقتی ایمیل خود را باز کرد به پیغام شادی‌آوری برخورد. دختری که خود را ماریا باخ معرفی کرده بود با ادعای این که دختر نخست‌وزیر سابق بورکینا فاسوست، از گنجی گفته بود که مرد ایرانی می‌توانست نیمی از آن را در اختیار داشته باشد.
ماریا در پیغام اینترنتی‌اش اعلام کرده بود، دختری تنها و مجرد است و با مرگ پدرش شرایطی پیدا کرده که نمی‌تواند به کشورش برود و می‌خواهد مرد ایرانی به عنوان وکیل وی به کشورشان برود و ثروت افسانه‌ای به جا مانده از پدر را از بورکینا فاسو خارج کند. به این ترتیب وقتی با درخواست‌های به ظاهر قانونی ماریا مرد ایرانی پول میلیونی را به حساب او در بانک‌های خارجی واریز کرد تا او بتواند با پرداخت مالیات گنج خود در بورکینا فاسو شرایط انتقال آن را به ایران فراهم کند، تماس میان ماریا و مرد ایرانی به طور ناگهانی قطع شد تا پرده از راز کلاهبرداری اینترنتی برداشته شود.
ماجرای این کلاهبرداری اینترنتی در اداره جرایم رایانه‌ای پلیس آگاهی تهران تحت بررسی قرار گرفت و تیم تحقیق با بیشتر شدن پرونده‌های مشابه پی برد که گروه سازمان‌یافته‌ای در سطح گسترده به ارسال پیغام‌های اینترنتی به مشترکان پست الکترونیک سایت یاهو اقدام می‌کنند و با پیشنهاد‌های میلیونی به اغفال طعمه‌های خود می‌پردازند.
البته این پایان ماجرا نبود چرا که در اقدامی مشابه یک تاجر خراسانی نیز 70 میلیون تومان از دارایی‌اش را از دست داد. او نیز وقتی ایمیلش را باز کرد از 3 کمپانی و سایت جداگانه پیام‌هایی را دریافت کرد که در آن برنده خوشبخت معرفی شده بود. یکی از این کمپانی‌ها اعلام کرده بود که محمدرضا برنده یک میلیون یورویی است و همراه 9مشترک اینترنتی دیگر به این جایزه دست یافته است. این در حالی است که 2 کمپانی دیگر نیز این مرد را برنده 450 هزار دلاری معرفی کردند و از او اطلاعاتی درخواست کردند.
آنها از محمدرضا خواستند به منظور جابه‌جایی پول به ایران مبالغی به این منظور و همچنین مبالغی از بابت پرداخت بیمه و مالیات ویژه درآمدهای اتفاقی نیز به شماره حساب داده شده واریز کند. البته او سعی می‌کرد تا این پول را پرداخت نکند ولی با وجود تلاش‌های بسیار وقتی می‌بیند برای دریافت جایزه‌اش چاره‌ای جز تسلیم در برابر درخواست کمپانی‌های خارجی ندارد حدود 65 هزار یورو به حساب آنان واریز کرد به امید این‌که به ثروت بادآورده‌ای دست خواهد یافت.
اما پس از گذشت مدتی طولانی وقتی تاجر خراسانی متوجه شد دیگر تماسی با وی گرفته نمی‌شود و به تماس‌های او نیز پاسخی داده نمی‌شود پی برد که در دام کلاهبرداران اینترنتی گرفتار شده است.
شاید خیلی از افراد در سرتاسر دنیا باشند که به خاطر زودباوری خود در دام چنین کلاهبردارانی گرفتار شده‌اند. در واقع داستان اغفال این آدم‌ها با یک پیام ساده و کوتاه شروع می‌شود، اما به خاطر وعده‌هایی که برای پولدار شدن به آنان داده می‌شود دل از کفشان می‌رود و با کلاهبرداران همراه می‌شوند، اما خاصیت این قبیل پیغام‌ها وسوسه‌انگیز بودن آنهاست، طوری که دیگر فرد دریافت‌کننده نمی‌تواند به درستی پیام‌های دریافت شده فکر کند، زیرا تصورش بر این است هرگونه تعلل می‌تواند همای بخت را بر شانه دیگری بنشاند.
البته نکته قابل توجه در این گونه پیام‌ها، ناشناس ماندن تولیدکنندگان پیام است، حتی آن زمان که در دادسراهای دنیا پرونده‌های شکایت تشکیل می‌شود نیز کسی نمی‌داند واقعا با چه افرادی طرف هستند هرچند که اطلاعات مختصر موجود بیان می‌کند که عمده این کلاهبرداران ملیت آفریقایی و اروپایی دارند. اما آنچه جای سوال دارد این است که به چه دلیلی دریافت‌کنندگان پیام‌های وسوسه‌کننده به محتوای این پیام‌ها شک نمی‌کنند و از خود نمی‌پرسند که مثلا چه دلیلی دارد یک شرکت اروپایی آنها را در قرعه‌کشی شرکت بدهد و قصد اعطای جوایز چند میلیونی به آنها را داشته باشد و یا این‌که این شرکت‌ها به چه طریقی با این کاربران آشنا شده‌اند و با چه مکانیزمی آنان را در قرعه‌کشی شرکت داده‌اند.
با این پیام‌ها آشنا شوید
پس اگر یک روز ایمیل خود را باز کردید و با پیام‌های اینچنینی روبه‌رو شدید آگاه باشید که بدون شک کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه وجود دارد:
خوشبخت هستم که به اطلاع برسانم شما برنده جایزه 19 میلیون و 700 هزار دلاری قرعه‌کشی شرکت ما شده‌اید. با توجه به این که از میان هزاران نفر در سراسر جهان این جایزه به شما اختصاص یافته است، خواهشمندیم مشخصات کامل خود را برای ما ارسال فرمایید. در ضمن وکیل ما آقای... کارهای مربوط به انتقال این مبلغ به حساب شما را انجام خواهد داد.
- دوست گرامی سلام. من فرزند ارشد فرماندار سابق ایالت کاتو موتو از توابع داکار پایتخت سنگال هستم. پدرم پس از مخالفت با دولت به طور مرموزی کشته شد و از آنجا که طبق قوانین مالی کشور متبوعم امکان برداشت پول از حساب او در اینجا را ندارم، از شما خواهش می‌کنم برای انتقال موجودی حساب پدرم که 18 میلیون دلار است کمکم کنید. در ضمن 25 درصد از این مبلغ به پاس قدردانی به شما تعلق خواهد گرفت.
- دوست عزیز شما وارث خوش‌‌شانس 5 میلیون دلار حساب موجودی خانمی هستید که همراه تمامی اعضای خانواده‌اش در سانحه هواپیمایی پان‌آمریکن در ایالت آلاسکا جان سپرده است. ما از سال 2000 که این اتفاق هولناک که برای خانم جویس رخ داد تاکنون به دنبال شما بودیم تا این که توانستیم نشانی شما را پیدا کنیم. خواهشمندیم مشخصات حساب بانکی، نام و نام خانوادگی و شغل خود را برای ما بفرستید تا نسبت به انتقال موجودی به شما اقدام شود.
البته اگر فردی که این پیام‌ها را دریافت می‌کند کمی باهوش و محتاط باشد هرگز به این قبیل کلاهبرداری‌ها توجهی نمی‌کند، اما بر اساس آمارهای موجود هر هفته تعداد قابل توجهی از کاربران اینترنتی با دیدن این نامه‌ها که با لحن بسیار مودبانه‌ای نوشته می‌شود در دام فریبکاری فرستنده‌های آنها گرفتار می‌شوند و برای رسیدن به ثروتی افسانه‌ای، قربانی دام‌های عنکبوتی آنان شده و میلیون‌ها تومان پول خود را از دست می‌دهند.
کلاهبرداری اینترنتی چیست
کلاهبرداری اینترنتی که این روزها از کلاهبرداری‌های سنتی پیشی گرفته، به یک معضل بزرگ و پیچیده برای جوامع بشری تبدیل شده است به حدی که نمی‌توان با قوانین سنتی جوابگوی برخورد با مجرمانی بود که به صورت شبح و ناشناخته اقدام به کلاهبرداری می‌کنند. جالب‌تر این‌که برای مجرمان اینترنتی نمی‌توان حد و مرزی تعریف کرد ضمن این‌که قوانین هر کشور در قلمرو آن کشور قابل اجراست و برای خارج از کشور مشکلاتی را در پی دارد.
در این میان قوانین موجود نیز باعث شده است تا کلاهبرداران اینترنتی عرصه را برای خود بازتر ببینند و با سوء‌استفاده از این وضعیت بیشتر مرتکب کلاهبرداری و جرم‌های اینترنتی شوند. برای همین است که امروزه دنیا به فکر چاره افتاده و با توسل به اجماع، قوانینی را برای این معضل پیش‌بینی کرده است، اما فناوری اطلاعات در زندگی بشر چنان بسرعت گسترده شده که تمام جنبه‌های آن را تحت‌تاثیر قرار داده است.
تجارت نوین و پیشرفت فناوری اطلاعات این امکان را به تاجران، شرکت‌ها و بخش صنعت می‌دهد که جریان امور خود را تسهیل کنند و بر توانایی‌ها و مهارت‌هایشان بیفزایند. ولی با وجود این همه مزایا، فناوری اطلاعات عرصه را برای بزهکاران باز کرده و با ناشناس ماندن و صرف هزینه و وقت کمتر اعمال مجرمانه خود را انجام می‌دهند.
به این ترتیب در محیط وب و اینترنت، بزهکاران با حجابی افسونگر و به صورت ناشناس وارد این فضای مجازی می‌شوند که در نتیجه نه تنها به مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران ضرر می‌رسانند بلکه اعتماد مصرف‌کنندگان را به تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات تضعیف می‌کنند.
اما کلاهبرداری اینترنتی یکی از جرایم یقه سفید‌هاست که با توسعه اینترنت و ارتباطات اینترنتی گسترش یافته است و منظور از آن هرگونه کلاهبرداری است که به وسیله برنامه‌های رایانه‌ای یا ارتباطات شبکه اینترنتی صورت می‌گیرد. در واقع کلاهبرداری اینترنتی به هر نوع طرح متقلبانه‌ای گفته می‌شود که یک یا چند بخش از اینترنت را به کار می‌گیرد تا درخواست‌های خود را به منظور انجام معاملات جعلی و بردن اموال قربانیان احتمالی مطرح می‌کند.
ضعف قانون و جسارت کلاهبرداران
اما با وجود تمامی این مشکلات، معضل اصلی در برخورد با کلاهبرداران اینترنتی، نبود قانونی کامل و جامع است؛ وضعیتی که برخورد با این متقلبان عرصه وب را با دشواری روبه‌رو کرده است. البته چندی پیش کلیات لایحه جرایم اینترنتی به تصویب نمایندگان مجلس رسید که رسیدگی به جرایم اینترنتی نیز در قالب این لایحه قرار گرفته است، هرچند به نظر می‌رسد این جرایم به صورت کمرنگی نمایان شده‌اند.
نگارش لایحه جرایم رایانه‌ای از دولت هشتم آغاز شد، ولی سرانجام کلیات آن در دولت نهم به تصویب رسید، اما همان‌گونه که مطرح شد بخش مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی در آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اواخر شهریور 81 به دستور رئیس قوه قضاییه، کمیته مبارزه با جرایم رایانه‌ای برای تدوین قوانین لازم در زمینه سوء‌استفاده‌های IT تشکیل و به درخواست دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی، طرح فراهم کردن زیرساخت‌های حقوقی و قانونی امنیت اینترنت مطرح شد، درست زمانی که بیش از 10 سال از ورود اینترنت به کشور می‌گذشت و جرایم حائز اهمیت در این زمینه رخ داده بود، پیش‌نویس قانون مجازات جرایم رایانه‌ای از سوی کمیته مبارزه با جرایم رایانه‌ای تحت نظارت شورای عالی توسعه قضایی تدوین شد و در خرداد 84 در قالب لایحه‌ای به تصویب هیات وزیران رسید.
فناوری اطلاعات عرصه را برای بزهکاران باز کرده و با ناشناس ماندن و صرف هزینه و وقت کمتر اعمال مجرمانه خود را انجام می‌دهند
این لایحه در همان سال برای طی مراحل قانونی با امضای رئیس‌جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد، اما هنگام ارائه این لایحه به مجلس قید فوریت در آن ذکر نشد که با توجه به لوایح و طرح‌هایی که با فوریت در حال پیگیری بودند، بررسی این لایحه در سال گذشته دور از انتظار به‌نظر می‌رسید، اما به دلیل آن‌که نمودار جرایم رایانه‌ای سیر صعودی به خود گرفته بود، قوه قضاییه اولویت قرار‌دادن این لایحه را از مجلس خواستار شد که با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی، لایحه جرایم رایانه‌ای طبق اصل 85 قانون اساسی در دستور کار کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس قرار گرفت.
البته تصویب نهایی این قانون از وعده‌های مجلس هفتم بود که در طول عمر 4 ساله خود، وفایی به این عهد نکرد و اکنون مجلس هشتم رسالت پرداخت به این مهم را به عهده دارد که هنوز زمزمه ای از آن به گوش نمی‌رسد.
اما این‌که در حال حاضر کلاهبرداران اینترنتی طبق کدام قانون مجازات می‌شوند موضوع گفتگوی ما با دکتر بهرام بهرامی، قاضی دیوان عالی کشور است. او می‌گوید: در قوانین موجود بزه کلاهبرداری اینترنتی حوزه و بحث خاصی ندارد برای همین در صورت تشکیل دادگاه برای چنین جرایمی عموما از قانون مجازات اسلامی می‌توان استفاده کرد؛ به طوری که فصل 11 این قانون و مواد 588 به بعد که در ارتباط با ارتشا، ربا و کلاهبرداری است، می‌تواند راهگشا باشد.
بهرامی در همین خصوص به ماده 596 قانون مجازات اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید: مطابق این ماده هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی‌و‌‌هوس او یا حوائج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیر تجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاسا حساب یا هرگونه نوشته‌ای که موجب التزام وی یا پرداخت ذمه‌گیرنده سند یا هر شخص دیگری می‌شود، به هر نحو تحصیل کند، علاوه بر جبران خسارت مالی به حبس از 6 ماه تا 2 سال و از یک تا 10 میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود. البته در این ماده، سخنی از کلاهبرداری اینترنتی به میان نیامده است اما از جمله «به هر نحو تحصیل کند» می‌توان این قبیل کلاهبرداری‌ها را نیز استنباط کرد.
این قاضی دیوان عالی کشور در عین حال بر لزوم اجرایی شدن لایحه جرایم رایانه‌ای و الکترونیکی تاکید می‌کند و می‌گوید: در شرایط فعلی که مبحث رسانه‌های الکترونیکی گسترده شده و مسائل خاص خود را به وجود آورده، لازم است تا در ارتباط با ابزار‌های الکترونیک مقررات خاص آنها وضع شود تا بتوان در مورد نوع اقدام و محیطی که فرد مرتکب جرمی شده، اعمال مجازات کرد.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که ماده 596 قانون مجازات اسلامی نمی‌تواند خسارت مال از دست رفته افراد از سوی کلاهبرداران را جبران کند، ضمن آن‌که بر این موضوع صحه می‌گذارد، بار دیگر بر لزوم نهایی و اجرایی شدن لایحه جرایم رایانه‌ای و الکترونیکی تاکید می‌کند.
چند هشدار
بانک‌ها و موسسات اعتباری هیچ‌گاه از طریق نامه‌های الکترونیکی اطلاعات محرمانه شما را درخواست نمی‌کنند. بنابراین هرگاه در صندوق پستی خود نامه‌هایی از این دست را مشاهده کردید به سرعت آن را حذف کنید. همچنین کلاهبرداران اینترنتی ممکن است به شیوه‌های مختلف درصدد جلب اعتماد شما برآیند پس از ارائه اطلاعات حساب بانکی یا مشخصات خود با آنان خودداری کنید.
مطمئن باشید که کلاهبرداران اینترنتی با مراجعه به سایت‌های مختلف می‌توانند اطلاعات شخصی افراد را به دست آورند. پس اگر دیدید آنها در نامه خود مشخصات شما را به طور کامل و دقیق نوشته‌اند، سعی کنید حساب بانکی خود را تغییر دهید.
در صورت وارد شدن به بازی این کلاهبرداران، سعی کنید قبل از واریز کردن هرگونه وجهی به حساب آنها، مراتب را از طریق وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های مربوط به کشور فرستنده نامه پیگیری کنید.
با توجه به این‌که بیشتر کلاهبرداران درخواست واریز پول به حساب‌های خارجی را دارند، بنابراین اگر کاربر مبالغ هر مرحله را به بانک خارجی اعلام شده پرداخت کند، در مراحل بعدی نیز هزینه‌های بالاتری از او درخواست می‌شود. این فرایند تا جایی پیش می‌رود که مبالغ زیادی از کاربر قربانی اخاذی می‌شود. این در حالی است که پس از پیگیری مالباخته برای روشن شدن وضعیت خود، کلاهبرداران به بهانه‌های مختلف طفره می‌روند و یا ارتباط ایمیلی خود را قطع می‌کنند.
پس به تمامی کاربران هشدار داده می‌شود اگر نامه‌های الکترونیکی با عنوان برنده شدن جایزه، استخدام و... را دریافت کردید که در متن آن نامه‌ها به هر طریقی هزینه‌هایی را درخواست کرده‌اند، حتما هویت فرستنده را از طریق نمایندگی‌های معتبر خارجی بررسی کنید تا در دام کلاهبرداران اینترنتی گرفتار نشوید.
این قبیل کاربران متخلف معمولا حس طمع کاربران قربانی را تحریک می‌کنند و پس از تطمیع آنان، اهداف شوم خود را به مرحله اجرا می‌گذارند. بخش دیگری از کلاهبرداری‌ها نیز از طریق تماس با منازل و شرکت یا تلفن‌های همراه صورت می‌گیرد؛ به گونه‌ای که پس از تماس با شماره‌ای که به صورت تصادفی انتخاب شده است، اعلام می‌کنند که شما در قرعه‌کشی خاصی یک دستگاه ساعت یا ماشین حساب برنده شده‌اید.
در اینجا نیز با تطمیع افراد، نشانی محل سکونت آنها را دریافت کرده و پس از مراجعه به محل دریافتی، هدیه‌ای باارزش بسیار کم را تحویل می‌دهند و در کنار آن نیز ظاهرا یک کارت اینترنتی با مدت کارکرد زیاد و با قیمت ارزان‌تر از کارت‌های موجود در بازار را به قربانی می‌فروشند که مسلما در بیشتر موارد، کارت اینترنتی بی‌اعتبار است.
در مورد تلفن همراه نیز پیامی کوتاه از یک شماره نامشخص ارسال و اعلام می‌شود که شما برنده شارژ رایگان شده‌اید و با ارسال کد مندرج در پیام کوتاه به شما هزینه مکالمه رایگان هدیه داده می‌شود، اما در اصل کد مذکور باعث کم شدن مقدار هزینه مکالمه موجود در حساب قربانی شده و آن مقدار هزینه را به فرستنده پیام کوتاه انتقال می‌دهد. در این خصوص نیز هشدار داده می‌شود اگر کسی با شماره تلفن شهروندی تماس گرفت، ممکن است قصد اخاذی یا کلاهبرداری داشته باشد یا حداقل مشخصات هویتی و سکونت مخاطب را به دست بیاورد که ممکن است مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد کند. بنابراین شهروندان برای پیشگیری از بروز مشکلات مالی و امنیتی لازم است قبل از هر پاسخی به مخاطبان تلفنی یا اینترنتی ابتدا از هویت واقعی آنان اطمینان حاصل کنند و پس از آن پاسخ دهند و موارد درخواستی آنان را ارائه کنند.
مریم خباز