معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4577647
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
کلمه: شهادت دکتر بهشتی و یاران با وفایش در هفتم تیر 1360 و کمی بعد شهادت محمدعلی رجایی و نخست وزیر او محمد جواد باهنر در هشت شهریور یکی از مهم ترین مقاطع تاریخی جمهوری اسلامی بود. برای ماهها جامعه ایران دچار این سردرگمی شده بود که آیا از این پس در فقدان قدرت مندترین و مومن ترین مردان انقلاب چه کسانی به یاری حضرت امام آمده و سکان کشور را به عهده خواهند گرفت. رای 16 میلیونی مردم به حضرت آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت موجی از امید و شعف را در بین دوستداران و حامیان انقلاب ایجاد کرد. کمتر از یک ماه رئیس جمهور مردمی نام سه تن را برای پست نخست وزیری برگزید که دکتر علی اکبر ولایتی و مهندس میرحسین موسوی ـ سردبیر روزنامه جمهوری اسلامی و عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی دوتن از آنان بودند. متن زیر دفاع منصفانه و اصولی سید محمد خاتمی در سرمقاله روزنامه کیهان پس از مخالفت ایشان با نخست وزیری دکتر علی اکبر ولایتی بود
سید محمد خاتمی نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی سومین سخنران پیش از دستور مجلس در 28 مهر با استناد به سخن علی (ع) گفت: نکته دوم در زمینه مسائل داخلی مهمترین مسأله ای که امروز مطرح است ما در آستانه معرفی نخست وزیر جدید از سوی رییس جمهور محبوب به مجلس هستیم. بدون شک اگر انقلاب ما انقلاب اسلامی است و اگر توده های انبوه مردم به انگیزه اسلام و برای تحقق اسلام قیام کرده اند شهید داده اند شرط اول در زمامدار و به خصوص نخست وزیر که نقش بسیار حساسی دارد شخصیت اصولی اوست و هنگامی که از شخصیت اصولی سخن می گویم تنها اصول اعتقادی مطرح نیست شرط مهم است ولی امروز جامعه ما در کار سازمان دادن به یک نظام اجتماعی است، اصول گرایی در آن اصولی که مورد نظر اسلام اصیل و انقلابیان است برای تحقق نظام اجتماعی نیز مطرح است یعنی اعتقاد به اسلام فقاهتی که به مبنای آن باید آن نظام استوار بشود. مسئله مهم برای مجلس و رسالتی که دارد جنبه های ثانوی شخصیت نخست وزیر است امروز جامعه ما نیازمند به یک نخست وزیر توانا و در عین حال برخوردار از منطق است نخست وزیری که بتواند تمرکز را در قوه اجرایی ایجاد کند و از نابسامانی و پراکندگی و عدم هماهنگی جلوگیری بکند. نخست وزیری که دارای بینش قوی سیاسی باشد و بتواند مسائل سیاسی جاری در دنیای امروز را تجزیه و تحلیل بکند و نخست وزیری که آشنا به مسائل اقتصادی باشد و مسائل حاد اقتصادی را بتواند حل بکند و برخوردار از قدرت ابتکار و بینش قوی برخوردار باشد تا بتواند کابینه ای هماهنگ و جهت دار را تحویل بدهد و بالاخره نخست وزیری که قدرت تمیز اصول گرایی را از سلیقه گرایی داشته باشد و بتواند با توانایی و قابلیت و بینش این جامعه را پیش ببرد و قوه اجرایی را شکل بدهد.
سید محمد خاتمی اما دو روز بعد با برشمردن فضایل و خصایل نخست وزیر آینده ایده ها و ویژگیهای آن را برای اداره جامعه ای که در شرایط بحرانی و جنگی قرار داشت در سرمقاله روز دوم آبان کیهان اینگونه توصیف کرد:
نگرشی پیرامون انتخابات نخست وزیر
سید محمد خاتمی
(مدیر مسئول کیهان و نماینده مردم اردکان در مجلس شورا اسلامی)
تصمیم روز پنجشنبه نمایندگان از اعتبار رییس جمهور که جلال شخصیت خود را در کوران جهادی مستمر برای اسلام و نیز در سایه اجتهادی خستگی ناپذیر برای کسب آگاهی های دینی، سیاسی و اجتماعی به دست آورده است، چیزی نکوست اما جلالت مجلس را به عنوان رکن نظام جمهوری و پایگاه مطمئن تصمیم گیریهای سنجیده و بی شتاب به نمایش گذاشت و نیز آنچه پیش آمد نباید به منزله توهین به برادر خوبمان دکتر ولایتی تلقی گردد، چرا که عدم تعلق رأی تمایل مجلس به نخست وزیری او به معنی شایستگی های دیگر وی است. نکته ای که قبلا گفته ایم و گفته اند که باز هم تذکر تکرار آن را در این لحظه حساس لازم می دانم. امروز در متن حاکمیت (به معنی وسیع کلمه) ابتکار در دست وفاداران به انقلاب اسلامی و پیروان خط مستقیم «امام» است. امروز بیم اینکه اساس به خطر بیافتد و مخوفان و کج اندیشان و صاحب ذهنیت های ناسازگار با تفکر اسلامی و کارگزاران سیاست های بیگانه از درون حاکمیت جمهوری اسلامی انقلاب را به نابودی بکشند وجود ندارد. امروز ملت بیدار و مسلمان با ایثارگری و صلابت پلشتی ها را از دامن حاکمیت زدوده است و امروز اختلاف نظر در محتوای مکتب و اصول و پایه های فکری و عملی مایه انقلاب یعنی اسلام نیست و در نتیجه رویارویی میان اجزا حاکم وجود ندارد بلکه آنچه هست تأثیر مفید و سازنده میان اجزا طبیعی یک ترکیب است که ملاط آن را اسلام و عشق به انقلاب اسلامی و مسئولیت در برابر دردها و رنج های مادی و معنوی مردم مقاوم و پاکباز این مملکت و نیاز همه مسلمانان و مستضعفان تشکیل می دهد. امروز ایران انقلابی با هماهنگی مطلوبی که میان اجزا حاکمیت آن متناسب با خواست و اراده توده های همیشه در صحنه پدید آمده است آماده سیر شتابان و بی وقفه به سوی تحقق بخشیدن به آرمان هایی است که در راه آن هزاران شهید و آسیب دیده و رنج کشیده به تاریخ بشری تقدیم گشته است و در نتیجه هیچ ملاحظه ای جز رفع نقص های خودمان در تصمیم گیری ها به کار گرفته نمی شود و این همان چیزی است که از آغاز می بایست وجود داشته باشد و دشمنان نگذاشته و مهره های خود را پیش پای انقلاب توانا ولی نوپای ما کاشتند و از متن نظام قلب نظام را هدف گرفتند و ارگان یا ارگانهایی از حکومت را پایگاه حمله و تهاجم به کل نظام قرار دادند که به برکت رهبری ممتاز امام و بیداری وتعهد ملت پیکان زهراگین دشمن به سوی خود او برگشت و اینک هنگام بکارگیری هشیارانه تمام تعهد وتوان در امر سازندگی در همه زمینه های زندگی است. امروز که به خواست خدا و به همت بندگان قهرمان مجلس شورای اسلامی تواناتر و یکدست تر از همیشه آماده خدمتگذاری است و نیز ملت قهرمان و بیدارمان رییس جمهوری مکتبی، دانشمند و گسترده دل را با پشتوانه بیش از 16 میلیون رآی بر سر کار آورده است و امروز که میان مجلس و ریاست جمهوری و شورای عالی قضایی هماهنگی مطلوب وجود دارد. هنگام آن است که با گزینش نخست وزیری مکتبی، انقلابی، متقی وآگاه در زمینه های سیاسی اقتصادی و بالاخره توانا و مقتدر انسجام و توانایی را به نفع اسلام و انقلاب و مردم به اوج برسانیم تا جامعه نه تنها جای خالی شخصیت های پر ظرفیت و قاطع وخستگی ناپذیر چون بهشتی و رجایی و باهنر را احساس نکند بلکه قاطعیت توأم با پایداری و منطق را برای رویارویی با دشمنان خارجی و آشوبگران داخلی که به منتهای ضعف و زبونی رسیده اند در حد اعلا بنگرد و شاهد تحول بنیادین در جامعه ای باشد که تشنه تحول و آماده پرداخت بهای آن است همان است که در کلام متین و روشنگر رییس جمهوری آمده است و آنچه از این پس هم باید مورد توجه رییس جمهوری در معرفی نامزد مقام نخست وزیری و مورد دقت نمایندگان محترم در ابراز رأی تمایل به وی قرار گیرد. تلاش برای یافتن مصداق این معانی و صاحب حد قابل قبولی از این ویژگیها است. اما به نظر می رسد که دو ویژگی عمده دیگر را نیز ضرورت باید مد نظر قرار داد و این دو ویژگی را به اضافه آنچه رییس جمهوری گفته اند. به اجمال در سخن هفته پیش در مجلس بیان شده آمده است.
* * * *
حضرت آیت الله خامنه ایی رئیس جمهور وقت چند روز پس از رای عدم اعتماد مجلس شورای اسلامی به علی اکبر ولایتی با یادداشتی صریح و روشنگر در دوم آبان 60 در روزنامه کیهان مواضع دولت آینده و نقش نخست وزیر را در آن مطرح ساخت. او رئوس ویژگی های یک نخست وزیر را قدرت و تحرک بالا، قدرت بر تنوع کار، سیاسی بودن نخست وزیر، خستگی ناپذیری ، قاطعیت و اقتدار، متین و مصلحت اندیش دانست. مشروح یادداشت رئیس جمهور در دوم آبان 1360 در روزنامه کیهان این چنین آمده است:
ویژگی های یک نخست وزیر
سید علی خامنه ای
(رئیس جمهور وقت)
نخست وزیر به عنوان هماهنگ کننده کلیه تلاش های ارگان های اصلی اجرایی مملکت دارای چند شرط است که از طبیعت این شغل و نوع مسئولیت سرچشمه می گیرند و اینها شروطی نیستند که ما بخواهیم با اصرار و بخاطر گرایش به یک نقطه نظر فکری به نخست وزیر نسبت بدهیم. مادامی که رییس دولت بودن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چیزی باشد که امروز هست طبعا نخست وزیر ناگزیر است که:
اول: از قدرت و تحرکی بالا برخوردار باشد. نخست وزیر با بیشتر از بیست ارگان اجرایی سر و کار دارد وحجم کار وی بسیار زیاد است. شخصی که به عنوان رییس دولت می خواهد انجام وظیفه کند باید پر قدرت، کوشا، پرتحرک باشد تا بتواند به همه این کارهای بسیار برسد. یک انسان کم کار، بی جنب و جوش و ناتوان هرگز نمی تواند به عنوان یک نخست وزیر خوب (و یا حتی متوسط) ایفای نقش کند.
دوم: قدرت بر تنوع کار است. به این معنی که نخست وزیر باید بتواند مسئولیت های متنوع و گوناگون را عهده دار شود و ذهن او باید برای مواجهه با کارهای مختلف آماده باشد. این بدان علت است که مسائل هر وزارتخانه ای در حقیقت مسائل نخست وزیر است و هر یک از وزرا مهمترین و عمده مسئله خود را با نخست وزیر در میان می گذارند. او باید قدرت برخورد با انواع مسائلی که از انواع وزارتخانه ها بر او ارجاع می شود را داشته باشد.
سوم: سیاسی بودن نخست وزیر. باید از بینش سیاسی درست و از ظرفیت سیاسی کافی برخوردار باشد، زیرا حرکت یک جامعه که به عهده ارگان های اجرایی یعنی وزارتخانه ها گذاشته شده است در ماهیت اصلی خود بیش از آن که یک کار اقتصادی یا یک کار اجرایی باشد یک کار سیاسی است. بهره مندی نخست وزیر از یک بینش قوی سیاسی ضرورتی خدشه ناپذیر است. او ناچار است که از رویدادها، تحولات و گرایش های سیاسی گوناگون یک جمع بندی واقع گرایانه، صحیح و جامع داشته باشد و در یک کلام یک عنصر کاملا سیاسی باشد.
چهارم: نخست وزیر باید روحاً یک انسان امیدوار و خستگی ناپذیر و معتقد به پیشرفت کارها باشد. افرادی که از لحاظ روحیه مأیوس هستند و در برابر امواج حوادث و ناملایمات دچار نومیدی می شوند و یا آینده را مبهم و تاریک می بینند نمی توانند نخست وزیرهای شایسته ای باشند.
پنجم: یک نخست وزیر از لحاظ روحی باید فردی قاطع و مصمم وقادر به تصمیم گیری باشد تا بتوانند زیر بار مسئولیت خطیری که بر دوش نهاده می شود کمر راست کند. او عملا آخرین کسی که تصمیم نهایی را در زمینه های مختلف امور کشور می گیرد و اگر فردی مردد و ناتوان باشد تنها باعث راکد ماندن کارها خواهد شد. درست است که لوایح باید به نظر رییس جمهور برسند اما رییس جمهور تنها موافقت مصوبات هیأت وزیران با قانون را تعیین می کند. تصمیم گیری اصلی برعهده نخست وزیر است و رییس جمهور نقشی ندارد. بنابراین بایستی نخست وزیر فردی باشد قاطع و قادر به تصمیم گیری و تمام کردن کار.
ششم: از لحاظ روحی نخست وزیر باید فردی متین، بی شتاب و پخته و مصلحت اندیش باشد. اگر این خصلت ها در نخست وزیر یافت نشود و از او یک عمل نسنجیده و غیرقابل توجیه سر بزند ارگانهای اجرایی نظم و طبیعت صحیح خود را از خواهند داد. این شش ویژگی شرایط عمومی و عمده یک نخست وزیر در هر شرایطی برای اداره امور هر کشوری است. اما نخست وزیر کشور انقلابی ایران، رییس هیأت وزیران در جامعه ای که مردمش این چنین هستند که می بینیم شرایطی علاوه بر آنچه تا کنون گفته شد باید داشته که :
1ـ مهمترین آنها بینش اسلامی است. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که بر مبنای یک ایدئولوژی و یک ایمان در حال بازسازی است. اگر بازسازی کننده یعنی دولت و در رأس آن نخست وزیر از این ایدئولوژی آگاهی و سر رشته ای نداشته این بازسازی هرگز ممکن نمی شود و نخست وزیری که از اسلام چیزی نداند شایسته این کشور و این جامعه انقلابی نیست.
2ـ تقوا و پایبندی عملی بر دین. آن کسی که آگاهی های اسلامی دارد، اما عملا پایبند به این آگاهی ها و به دستورات دین نیست نمی تواند یک نخست وزیر خوب برای ملت ما باشد در رأس ملتی که با عمل به دین تا آخرین مرزهای فداکاری و از خودگذشتگی رفته است و این انقلاب را به ثمر رسانده است و امروز علیرغم تمام دشواری ها در تمام سنگرها حراست ار آن حاضر می شود باید انسانی عامل به احکام و پایبند به مقررات و دستورات اسلامی باشد.
3ـ روح انقلابی نخست وزیر باید به انقلاب معتقد باشد. انسانی که حرکت تند انقلابی را درک نمی کند و یا نمی پسندند در شرایط امروز ما نخست وزیر شایسته ای نیست طبیعت انقلاب سرعتی بدون عجله و تحرکی بر هم زننده، ضابطه های دست و پاگیر را طلب می کند نخست وزیر ضمن آنکه از شتابزدگی می پرهیزد باید هیچگونه کندی را به خود راه ندهد.
سید محمد خاتمی نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی سومین سخنران پیش از دستور مجلس در 28 مهر با استناد به سخن علی (ع) گفت: نکته دوم در زمینه مسائل داخلی مهمترین مسأله ای که امروز مطرح است ما در آستانه معرفی نخست وزیر جدید از سوی رییس جمهور محبوب به مجلس هستیم. بدون شک اگر انقلاب ما انقلاب اسلامی است و اگر توده های انبوه مردم به انگیزه اسلام و برای تحقق اسلام قیام کرده اند شهید داده اند شرط اول در زمامدار و به خصوص نخست وزیر که نقش بسیار حساسی دارد شخصیت اصولی اوست و هنگامی که از شخصیت اصولی سخن می گویم تنها اصول اعتقادی مطرح نیست شرط مهم است ولی امروز جامعه ما در کار سازمان دادن به یک نظام اجتماعی است، اصول گرایی در آن اصولی که مورد نظر اسلام اصیل و انقلابیان است برای تحقق نظام اجتماعی نیز مطرح است یعنی اعتقاد به اسلام فقاهتی که به مبنای آن باید آن نظام استوار بشود. مسئله مهم برای مجلس و رسالتی که دارد جنبه های ثانوی شخصیت نخست وزیر است امروز جامعه ما نیازمند به یک نخست وزیر توانا و در عین حال برخوردار از منطق است نخست وزیری که بتواند تمرکز را در قوه اجرایی ایجاد کند و از نابسامانی و پراکندگی و عدم هماهنگی جلوگیری بکند. نخست وزیری که دارای بینش قوی سیاسی باشد و بتواند مسائل سیاسی جاری در دنیای امروز را تجزیه و تحلیل بکند و نخست وزیری که آشنا به مسائل اقتصادی باشد و مسائل حاد اقتصادی را بتواند حل بکند و برخوردار از قدرت ابتکار و بینش قوی برخوردار باشد تا بتواند کابینه ای هماهنگ و جهت دار را تحویل بدهد و بالاخره نخست وزیری که قدرت تمیز اصول گرایی را از سلیقه گرایی داشته باشد و بتواند با توانایی و قابلیت و بینش این جامعه را پیش ببرد و قوه اجرایی را شکل بدهد.
سید محمد خاتمی اما دو روز بعد با برشمردن فضایل و خصایل نخست وزیر آینده ایده ها و ویژگیهای آن را برای اداره جامعه ای که در شرایط بحرانی و جنگی قرار داشت در سرمقاله روز دوم آبان کیهان اینگونه توصیف کرد:
نگرشی پیرامون انتخابات نخست وزیر
سید محمد خاتمی
(مدیر مسئول کیهان و نماینده مردم اردکان در مجلس شورا اسلامی)
تصمیم روز پنجشنبه نمایندگان از اعتبار رییس جمهور که جلال شخصیت خود را در کوران جهادی مستمر برای اسلام و نیز در سایه اجتهادی خستگی ناپذیر برای کسب آگاهی های دینی، سیاسی و اجتماعی به دست آورده است، چیزی نکوست اما جلالت مجلس را به عنوان رکن نظام جمهوری و پایگاه مطمئن تصمیم گیریهای سنجیده و بی شتاب به نمایش گذاشت و نیز آنچه پیش آمد نباید به منزله توهین به برادر خوبمان دکتر ولایتی تلقی گردد، چرا که عدم تعلق رأی تمایل مجلس به نخست وزیری او به معنی شایستگی های دیگر وی است. نکته ای که قبلا گفته ایم و گفته اند که باز هم تذکر تکرار آن را در این لحظه حساس لازم می دانم. امروز در متن حاکمیت (به معنی وسیع کلمه) ابتکار در دست وفاداران به انقلاب اسلامی و پیروان خط مستقیم «امام» است. امروز بیم اینکه اساس به خطر بیافتد و مخوفان و کج اندیشان و صاحب ذهنیت های ناسازگار با تفکر اسلامی و کارگزاران سیاست های بیگانه از درون حاکمیت جمهوری اسلامی انقلاب را به نابودی بکشند وجود ندارد. امروز ملت بیدار و مسلمان با ایثارگری و صلابت پلشتی ها را از دامن حاکمیت زدوده است و امروز اختلاف نظر در محتوای مکتب و اصول و پایه های فکری و عملی مایه انقلاب یعنی اسلام نیست و در نتیجه رویارویی میان اجزا حاکم وجود ندارد بلکه آنچه هست تأثیر مفید و سازنده میان اجزا طبیعی یک ترکیب است که ملاط آن را اسلام و عشق به انقلاب اسلامی و مسئولیت در برابر دردها و رنج های مادی و معنوی مردم مقاوم و پاکباز این مملکت و نیاز همه مسلمانان و مستضعفان تشکیل می دهد. امروز ایران انقلابی با هماهنگی مطلوبی که میان اجزا حاکمیت آن متناسب با خواست و اراده توده های همیشه در صحنه پدید آمده است آماده سیر شتابان و بی وقفه به سوی تحقق بخشیدن به آرمان هایی است که در راه آن هزاران شهید و آسیب دیده و رنج کشیده به تاریخ بشری تقدیم گشته است و در نتیجه هیچ ملاحظه ای جز رفع نقص های خودمان در تصمیم گیری ها به کار گرفته نمی شود و این همان چیزی است که از آغاز می بایست وجود داشته باشد و دشمنان نگذاشته و مهره های خود را پیش پای انقلاب توانا ولی نوپای ما کاشتند و از متن نظام قلب نظام را هدف گرفتند و ارگان یا ارگانهایی از حکومت را پایگاه حمله و تهاجم به کل نظام قرار دادند که به برکت رهبری ممتاز امام و بیداری وتعهد ملت پیکان زهراگین دشمن به سوی خود او برگشت و اینک هنگام بکارگیری هشیارانه تمام تعهد وتوان در امر سازندگی در همه زمینه های زندگی است. امروز که به خواست خدا و به همت بندگان قهرمان مجلس شورای اسلامی تواناتر و یکدست تر از همیشه آماده خدمتگذاری است و نیز ملت قهرمان و بیدارمان رییس جمهوری مکتبی، دانشمند و گسترده دل را با پشتوانه بیش از 16 میلیون رآی بر سر کار آورده است و امروز که میان مجلس و ریاست جمهوری و شورای عالی قضایی هماهنگی مطلوب وجود دارد. هنگام آن است که با گزینش نخست وزیری مکتبی، انقلابی، متقی وآگاه در زمینه های سیاسی اقتصادی و بالاخره توانا و مقتدر انسجام و توانایی را به نفع اسلام و انقلاب و مردم به اوج برسانیم تا جامعه نه تنها جای خالی شخصیت های پر ظرفیت و قاطع وخستگی ناپذیر چون بهشتی و رجایی و باهنر را احساس نکند بلکه قاطعیت توأم با پایداری و منطق را برای رویارویی با دشمنان خارجی و آشوبگران داخلی که به منتهای ضعف و زبونی رسیده اند در حد اعلا بنگرد و شاهد تحول بنیادین در جامعه ای باشد که تشنه تحول و آماده پرداخت بهای آن است همان است که در کلام متین و روشنگر رییس جمهوری آمده است و آنچه از این پس هم باید مورد توجه رییس جمهوری در معرفی نامزد مقام نخست وزیری و مورد دقت نمایندگان محترم در ابراز رأی تمایل به وی قرار گیرد. تلاش برای یافتن مصداق این معانی و صاحب حد قابل قبولی از این ویژگیها است. اما به نظر می رسد که دو ویژگی عمده دیگر را نیز ضرورت باید مد نظر قرار داد و این دو ویژگی را به اضافه آنچه رییس جمهوری گفته اند. به اجمال در سخن هفته پیش در مجلس بیان شده آمده است.
* * * *
حضرت آیت الله خامنه ایی رئیس جمهور وقت چند روز پس از رای عدم اعتماد مجلس شورای اسلامی به علی اکبر ولایتی با یادداشتی صریح و روشنگر در دوم آبان 60 در روزنامه کیهان مواضع دولت آینده و نقش نخست وزیر را در آن مطرح ساخت. او رئوس ویژگی های یک نخست وزیر را قدرت و تحرک بالا، قدرت بر تنوع کار، سیاسی بودن نخست وزیر، خستگی ناپذیری ، قاطعیت و اقتدار، متین و مصلحت اندیش دانست. مشروح یادداشت رئیس جمهور در دوم آبان 1360 در روزنامه کیهان این چنین آمده است:
ویژگی های یک نخست وزیر
سید علی خامنه ای
(رئیس جمهور وقت)
نخست وزیر به عنوان هماهنگ کننده کلیه تلاش های ارگان های اصلی اجرایی مملکت دارای چند شرط است که از طبیعت این شغل و نوع مسئولیت سرچشمه می گیرند و اینها شروطی نیستند که ما بخواهیم با اصرار و بخاطر گرایش به یک نقطه نظر فکری به نخست وزیر نسبت بدهیم. مادامی که رییس دولت بودن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چیزی باشد که امروز هست طبعا نخست وزیر ناگزیر است که:
اول: از قدرت و تحرکی بالا برخوردار باشد. نخست وزیر با بیشتر از بیست ارگان اجرایی سر و کار دارد وحجم کار وی بسیار زیاد است. شخصی که به عنوان رییس دولت می خواهد انجام وظیفه کند باید پر قدرت، کوشا، پرتحرک باشد تا بتواند به همه این کارهای بسیار برسد. یک انسان کم کار، بی جنب و جوش و ناتوان هرگز نمی تواند به عنوان یک نخست وزیر خوب (و یا حتی متوسط) ایفای نقش کند.
دوم: قدرت بر تنوع کار است. به این معنی که نخست وزیر باید بتواند مسئولیت های متنوع و گوناگون را عهده دار شود و ذهن او باید برای مواجهه با کارهای مختلف آماده باشد. این بدان علت است که مسائل هر وزارتخانه ای در حقیقت مسائل نخست وزیر است و هر یک از وزرا مهمترین و عمده مسئله خود را با نخست وزیر در میان می گذارند. او باید قدرت برخورد با انواع مسائلی که از انواع وزارتخانه ها بر او ارجاع می شود را داشته باشد.
سوم: سیاسی بودن نخست وزیر. باید از بینش سیاسی درست و از ظرفیت سیاسی کافی برخوردار باشد، زیرا حرکت یک جامعه که به عهده ارگان های اجرایی یعنی وزارتخانه ها گذاشته شده است در ماهیت اصلی خود بیش از آن که یک کار اقتصادی یا یک کار اجرایی باشد یک کار سیاسی است. بهره مندی نخست وزیر از یک بینش قوی سیاسی ضرورتی خدشه ناپذیر است. او ناچار است که از رویدادها، تحولات و گرایش های سیاسی گوناگون یک جمع بندی واقع گرایانه، صحیح و جامع داشته باشد و در یک کلام یک عنصر کاملا سیاسی باشد.
چهارم: نخست وزیر باید روحاً یک انسان امیدوار و خستگی ناپذیر و معتقد به پیشرفت کارها باشد. افرادی که از لحاظ روحیه مأیوس هستند و در برابر امواج حوادث و ناملایمات دچار نومیدی می شوند و یا آینده را مبهم و تاریک می بینند نمی توانند نخست وزیرهای شایسته ای باشند.
پنجم: یک نخست وزیر از لحاظ روحی باید فردی قاطع و مصمم وقادر به تصمیم گیری باشد تا بتوانند زیر بار مسئولیت خطیری که بر دوش نهاده می شود کمر راست کند. او عملا آخرین کسی که تصمیم نهایی را در زمینه های مختلف امور کشور می گیرد و اگر فردی مردد و ناتوان باشد تنها باعث راکد ماندن کارها خواهد شد. درست است که لوایح باید به نظر رییس جمهور برسند اما رییس جمهور تنها موافقت مصوبات هیأت وزیران با قانون را تعیین می کند. تصمیم گیری اصلی برعهده نخست وزیر است و رییس جمهور نقشی ندارد. بنابراین بایستی نخست وزیر فردی باشد قاطع و قادر به تصمیم گیری و تمام کردن کار.
ششم: از لحاظ روحی نخست وزیر باید فردی متین، بی شتاب و پخته و مصلحت اندیش باشد. اگر این خصلت ها در نخست وزیر یافت نشود و از او یک عمل نسنجیده و غیرقابل توجیه سر بزند ارگانهای اجرایی نظم و طبیعت صحیح خود را از خواهند داد. این شش ویژگی شرایط عمومی و عمده یک نخست وزیر در هر شرایطی برای اداره امور هر کشوری است. اما نخست وزیر کشور انقلابی ایران، رییس هیأت وزیران در جامعه ای که مردمش این چنین هستند که می بینیم شرایطی علاوه بر آنچه تا کنون گفته شد باید داشته که :
1ـ مهمترین آنها بینش اسلامی است. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که بر مبنای یک ایدئولوژی و یک ایمان در حال بازسازی است. اگر بازسازی کننده یعنی دولت و در رأس آن نخست وزیر از این ایدئولوژی آگاهی و سر رشته ای نداشته این بازسازی هرگز ممکن نمی شود و نخست وزیری که از اسلام چیزی نداند شایسته این کشور و این جامعه انقلابی نیست.
2ـ تقوا و پایبندی عملی بر دین. آن کسی که آگاهی های اسلامی دارد، اما عملا پایبند به این آگاهی ها و به دستورات دین نیست نمی تواند یک نخست وزیر خوب برای ملت ما باشد در رأس ملتی که با عمل به دین تا آخرین مرزهای فداکاری و از خودگذشتگی رفته است و این انقلاب را به ثمر رسانده است و امروز علیرغم تمام دشواری ها در تمام سنگرها حراست ار آن حاضر می شود باید انسانی عامل به احکام و پایبند به مقررات و دستورات اسلامی باشد.
3ـ روح انقلابی نخست وزیر باید به انقلاب معتقد باشد. انسانی که حرکت تند انقلابی را درک نمی کند و یا نمی پسندند در شرایط امروز ما نخست وزیر شایسته ای نیست طبیعت انقلاب سرعتی بدون عجله و تحرکی بر هم زننده، ضابطه های دست و پاگیر را طلب می کند نخست وزیر ضمن آنکه از شتابزدگی می پرهیزد باید هیچگونه کندی را به خود راه ندهد.