معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4574280
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
کنفرانس بازنگری معاهده ان.پی.تی که هر 5 سال به منظور بازنگری و به روز کردن این معاهده برگزار می شود، در سال 2010 هشتمین نشست خود را برگزار خواهد کرد. اولین کنفرانس بازنگری در سال و متعاقباً در سال های1975، 1980،1985 ،1990 ، 1995، 2000 و 2005 برگزار گردید. براساس اساسنامه آژانس و آئین نامه های کنفرانس عمومی آژانس، نشست های مقدماتی و کارشناسی جهت آماده سازی کنفرانس اصل بازنگری انجام می شود چنانکه در روزهای اخیر شاهد آن بوده و کارشناسان آژانس به منظور تهیه پیش نویسی برای کنفرانس بازنگری 2010 نشستی را در آمریکا و اروپا داشته اند. براساس خبرهای منتشره آمریکا و کشورهای اروپایی در تلاشند تا زمینه های اعمال تغییرات مورد دلخواه خود را در کنفرانس آتی از طریق جهت دهی و هدایت نشست های کارشناسی فراهم سازند. آیا این تلاش ها به ثمر خواهد رسید؟ اصرار آمریکایی ها و اروپایی ها در تغییر معاهده NPT چیست؟ چرا تاکنون تلاش های آنها قرین به موفقیت نبوده است؟
1-تردیدی نیست که تدوین و تصویب معاهده NPT در زمان خودش (1998 م) برای قدرت های جهانی یک امتیاز بزرگی بود زیرا براساس این معاهده جهانی به دو دسته قدرت های «دارا» و کشورهای «ندار» تقسیم می شد و از بعد از تصویب این معاهده هیچ کشوری به جز 5 قدرت هسته ای نبایستی مجهز به سلاح اتمی شود. از این رو، قدرت هسته ای در انحصار محدودی از کشورهای قدرتمند قرار گرفت از سوی دیگر براساس این معاهده جهان هسته ای نیز تحت کنترل قدرت های دارا درآمد و هر کشوری که این معاهده را نقض کند با برخورد شدید آنها مواجه می شد هر چند عملاً مناسبات دو قطبی گذشته چنین مدیریت انحصارگرایانه را نقض نمود و قدرت های هسته ای به تناسب منافع خود، برخی متحدینشان را مجهز به این تسلیحات کشتارجمعی نمودند مانند کمک های فرانسه، انگلیس و آمریکا به رژیم صهیونیستی اما علی رغم ماهیت تبعیض آمیز معاهده NPT، این معاهده دارای موادی بوده که انتقال و برخورداری همه کشورهای جهان از انرژی صلح آمیز که چرخه سوخت هسته ای نیز شامل آن می شد را نه تنها بلامانع بلکه جزء وظایف قدرت های دارای هسته ای دانسته است. این موضوع به تناسب رویدادهای جدید و توسعه تکنولوژی نگرانی هایی را برای قدرت های هسته ای ایجاد کرد که به زعم آنها مواد 3، 4 و 5 و 10 معاهده NPT پتانسیل انحصارشکنی قدرت هسته ای دارند و کشورهای ناهمسو با توسل به آن راه را بر ورود به باشگاه هسته ای هموار می بینند. چنین دغدغه هایی از همان ابتدا باعث تحرکات و تلاش هایی از سوی قدرت های هسته ای به ویژه قدرت های غربی جهت بازنگری این معاهده گردید.
2-تلاش ها برای بازنگری معاهده NPT که عمدتاً از سوی کشورهای غربی طرح می شد ابعاد مختلفی داشته است. آمریکایی ها به طور اساسی از زمان دستیابی به تسلیحات هسته ای و بهره گیری از آن در جنگ جهانی دوم، تلاش ها و اقدامات زیادی برای محدودسازی فعالیت های هسته ای انجام داده است. آمریکایی ها اولین بار در سال 1946 در گزارش «آجسن - لیلینتال» ، جهت غیرقانونی و غیر صلح آمیز نشان دادن چرخه سوخت هسته ای اقدامات زیادی انجام داده اند. بر همین اساس آنها در هر دوره بازنگری ضمن تأکید بر این موضوع تلاش داشتند که ظرفیت مواد 3، 4، 5 و 10 معاهده NPT را تنزل دهند، در عین حال آنها به کمک کشورهای اروپایی تلاش های زیادی برای تغییر سیستم های نظارتی بر فعالیت های هسته ای صورت داده اند. این اقدامات از دهه 1990 به بعد طرز بسیار عجیبی افزایش یافته و غرب با تهدید و تطمیع درصدد تغییرات مورد دلخواه خود در اساسنامه آژانس، معاهده NPT و سیستم های نظارتی آژانس شدند. تلاش هایی که در روز های اخیر شاهد آن هستیم در واقع امر جدید و تازه ای نیست. تحولات و رخدادهای دهه 1990 و دهه 2000 سبب شد که تلاش های غرب برای بازنگری مورد نظر در NPT به شدت افزایش یابد.
3-بررسی نتایج اقدامات آمریکا و غرب و به طور کلی کشورهای دارای هسته ای جهت تغییرات مورد دلخواه در معاهدات بین المللی از جمله NPT نشان می دهد که با دشواری های بسیاری روبه رو بوده و اساساً قدرت بازنگری بنیادین را نداشته اند. ارزیابی کنفرانس های بازنگری معاهده NPT از سال 1975 تا سال 2005 موید این ادعا است که دولت های عضو معاهده نه تنها شدیداً پیگیر حقوق مصرح خود در معاهده موصوف بوده اند بلکه هر نوع تلاشی که مخدوش کننده مواد 4، 5 و 10 این معاهده بروز و ظهور پیدا کرد با مخالفت شدید آنها مواجه شده است. مضافاً اینکه در این کنفرانس ها کشورهای عضو به ویژه کشورهای غیر متعهد همواره نارضایتی خود را از اجرای تبعیض آمیز مواد 3 و 4 معاهده مزبور نشان داده اند. آمریکا و اروپا با توجه به فضای بین المللی ناشی از حادثه 11 سپتامبر بر این اندیشه بودند که می توانند با ارائه طرح های بازنگری خواسته های انحصارطلبانه خود را که در دوره های گذشته نتوانستند محقق سازند، در کنفرانس بازنگری 2005 عملی سازند. اما علی رغم وجود شرایط مساعد برای غرب، اعضای کنفرانس بازنگری به مخالفت طرح های ارائه شده توسط آمریکا و فرانسه و شخص البرادعی جهت بازنگری معاهده NPT برخاستند و در نهایت کنفرانس 2005 هیچ نتیجه ای برای غرب در بر نداشت.
4-بنابراین با توجه به کارشناسی رفتارهای تجدیدنظرطلبانه کشورهای غربی و آمریکا و واکنش های مخالفانه نسبت به آن از سوی کشورهای غیرمتعهد می توان به این نتیجه دست یافت که کنفرانس 2010 نیز علی رغم تلاش های دقیق و همه جانبه کارشناسان آمریکایی و اروپایی، نتیجه مورد دلخواه آنها را محقق نخواهد ساخت. زیرا در عصر کنونی، افکار عمومی و فضاهای گفتمانی، انگیزه ها و نیت های مرموزانه چند کشور غربی به همراه آمریکا را به خوبی درک می کنند و می دانند که آنها هدفی جز انحصار بیشتر این فناوری ندارند. به عبارت دیگر تا زمانی که رفتارهای متناقض در کشورهای غربی و آمریکایی وجود دارد، هر نوع طرح بازنگری که مواد صلح آمیز معاهده NPT را هدف قرار دهد با شکست روبه رو خواهد شد. ملت های جهان و اعضای کنفرانس بازنگری در انتظار این ایده هستند که قدرت های هسته ای، انبارهای هسته ای شان را نابود سازند و با این اقدام عملاً جهان عاری از تسلیحات اتمی را محقق سازند نه با طرح های خود صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای را غیرقانونی و محدودسازی نمایند.
نویسنده:سیامک باقرى
1-تردیدی نیست که تدوین و تصویب معاهده NPT در زمان خودش (1998 م) برای قدرت های جهانی یک امتیاز بزرگی بود زیرا براساس این معاهده جهانی به دو دسته قدرت های «دارا» و کشورهای «ندار» تقسیم می شد و از بعد از تصویب این معاهده هیچ کشوری به جز 5 قدرت هسته ای نبایستی مجهز به سلاح اتمی شود. از این رو، قدرت هسته ای در انحصار محدودی از کشورهای قدرتمند قرار گرفت از سوی دیگر براساس این معاهده جهان هسته ای نیز تحت کنترل قدرت های دارا درآمد و هر کشوری که این معاهده را نقض کند با برخورد شدید آنها مواجه می شد هر چند عملاً مناسبات دو قطبی گذشته چنین مدیریت انحصارگرایانه را نقض نمود و قدرت های هسته ای به تناسب منافع خود، برخی متحدینشان را مجهز به این تسلیحات کشتارجمعی نمودند مانند کمک های فرانسه، انگلیس و آمریکا به رژیم صهیونیستی اما علی رغم ماهیت تبعیض آمیز معاهده NPT، این معاهده دارای موادی بوده که انتقال و برخورداری همه کشورهای جهان از انرژی صلح آمیز که چرخه سوخت هسته ای نیز شامل آن می شد را نه تنها بلامانع بلکه جزء وظایف قدرت های دارای هسته ای دانسته است. این موضوع به تناسب رویدادهای جدید و توسعه تکنولوژی نگرانی هایی را برای قدرت های هسته ای ایجاد کرد که به زعم آنها مواد 3، 4 و 5 و 10 معاهده NPT پتانسیل انحصارشکنی قدرت هسته ای دارند و کشورهای ناهمسو با توسل به آن راه را بر ورود به باشگاه هسته ای هموار می بینند. چنین دغدغه هایی از همان ابتدا باعث تحرکات و تلاش هایی از سوی قدرت های هسته ای به ویژه قدرت های غربی جهت بازنگری این معاهده گردید.
2-تلاش ها برای بازنگری معاهده NPT که عمدتاً از سوی کشورهای غربی طرح می شد ابعاد مختلفی داشته است. آمریکایی ها به طور اساسی از زمان دستیابی به تسلیحات هسته ای و بهره گیری از آن در جنگ جهانی دوم، تلاش ها و اقدامات زیادی برای محدودسازی فعالیت های هسته ای انجام داده است. آمریکایی ها اولین بار در سال 1946 در گزارش «آجسن - لیلینتال» ، جهت غیرقانونی و غیر صلح آمیز نشان دادن چرخه سوخت هسته ای اقدامات زیادی انجام داده اند. بر همین اساس آنها در هر دوره بازنگری ضمن تأکید بر این موضوع تلاش داشتند که ظرفیت مواد 3، 4، 5 و 10 معاهده NPT را تنزل دهند، در عین حال آنها به کمک کشورهای اروپایی تلاش های زیادی برای تغییر سیستم های نظارتی بر فعالیت های هسته ای صورت داده اند. این اقدامات از دهه 1990 به بعد طرز بسیار عجیبی افزایش یافته و غرب با تهدید و تطمیع درصدد تغییرات مورد دلخواه خود در اساسنامه آژانس، معاهده NPT و سیستم های نظارتی آژانس شدند. تلاش هایی که در روز های اخیر شاهد آن هستیم در واقع امر جدید و تازه ای نیست. تحولات و رخدادهای دهه 1990 و دهه 2000 سبب شد که تلاش های غرب برای بازنگری مورد نظر در NPT به شدت افزایش یابد.
3-بررسی نتایج اقدامات آمریکا و غرب و به طور کلی کشورهای دارای هسته ای جهت تغییرات مورد دلخواه در معاهدات بین المللی از جمله NPT نشان می دهد که با دشواری های بسیاری روبه رو بوده و اساساً قدرت بازنگری بنیادین را نداشته اند. ارزیابی کنفرانس های بازنگری معاهده NPT از سال 1975 تا سال 2005 موید این ادعا است که دولت های عضو معاهده نه تنها شدیداً پیگیر حقوق مصرح خود در معاهده موصوف بوده اند بلکه هر نوع تلاشی که مخدوش کننده مواد 4، 5 و 10 این معاهده بروز و ظهور پیدا کرد با مخالفت شدید آنها مواجه شده است. مضافاً اینکه در این کنفرانس ها کشورهای عضو به ویژه کشورهای غیر متعهد همواره نارضایتی خود را از اجرای تبعیض آمیز مواد 3 و 4 معاهده مزبور نشان داده اند. آمریکا و اروپا با توجه به فضای بین المللی ناشی از حادثه 11 سپتامبر بر این اندیشه بودند که می توانند با ارائه طرح های بازنگری خواسته های انحصارطلبانه خود را که در دوره های گذشته نتوانستند محقق سازند، در کنفرانس بازنگری 2005 عملی سازند. اما علی رغم وجود شرایط مساعد برای غرب، اعضای کنفرانس بازنگری به مخالفت طرح های ارائه شده توسط آمریکا و فرانسه و شخص البرادعی جهت بازنگری معاهده NPT برخاستند و در نهایت کنفرانس 2005 هیچ نتیجه ای برای غرب در بر نداشت.
4-بنابراین با توجه به کارشناسی رفتارهای تجدیدنظرطلبانه کشورهای غربی و آمریکا و واکنش های مخالفانه نسبت به آن از سوی کشورهای غیرمتعهد می توان به این نتیجه دست یافت که کنفرانس 2010 نیز علی رغم تلاش های دقیق و همه جانبه کارشناسان آمریکایی و اروپایی، نتیجه مورد دلخواه آنها را محقق نخواهد ساخت. زیرا در عصر کنونی، افکار عمومی و فضاهای گفتمانی، انگیزه ها و نیت های مرموزانه چند کشور غربی به همراه آمریکا را به خوبی درک می کنند و می دانند که آنها هدفی جز انحصار بیشتر این فناوری ندارند. به عبارت دیگر تا زمانی که رفتارهای متناقض در کشورهای غربی و آمریکایی وجود دارد، هر نوع طرح بازنگری که مواد صلح آمیز معاهده NPT را هدف قرار دهد با شکست روبه رو خواهد شد. ملت های جهان و اعضای کنفرانس بازنگری در انتظار این ایده هستند که قدرت های هسته ای، انبارهای هسته ای شان را نابود سازند و با این اقدام عملاً جهان عاری از تسلیحات اتمی را محقق سازند نه با طرح های خود صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای را غیرقانونی و محدودسازی نمایند.
نویسنده:سیامک باقرى