انسان‌ها برای زیستن نیازمند به مصرف‌اند. از مصرف هوا، آب و غذا گرفته تا پوشاک، انرژی و زمان. به این منظور، بشر از آغاز خلقت به فکر تولید محصولات گوناگون برای مصرف خود و همنوعانش بوده است و کوشیده است با بهره‌گیری از مواهب بیکران و نعمت‌های بی‌شمار الهی، مایحتاج خویش را تولید کند. در طول اعصار و قرون، جوامعی که از امکانات طبیعی و منابع مادی کمتر برخوردار بوده‌اند، سعی کرده‌اند با سختکوشی بیشتر و مدیریت منابع بهتر از حداقل امکانات حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند و با تکیه بر دانش و مهارت خویش با کار و تلاش بیشتر و با روی آوردن به صنعت و فناوری کمبود منابع را جبران کنند. بعکس جوامعی که از امکانات و منابع طبیعی و خداداد بیشتر برخوردار بوده‌اند، با تکیه بر آن منابع و استفاده نامتعارف از آنها، کوشش و تلاش کمتری برای رفع نیاز‌های خویش از طریق صنعت و‌ فناوری به کار بسته‌اند و سعی کرده‌اند با فروش مواد خام ( نفت ذغال سنگ گاز و سنگ‌های معدنی) ثروت ملی خویش را به ثمن بخس بفروشند و در مقابل، محصولات صنعتی کشورهای پیشرفته را با قیمت‌های گزاف خریداری و نیازهای مصرفی خود را برطرف کنند.

از سوی دیگر، مردمان جوامع سرمایه‌دار (برخوردار از مواهب طبیعی ) با تکیه بر ثروت‌های ملی و خدادادی خویش، به مصرف‌گرایی و ولخرجی در مصرف خو گرفته‌اند و مصرف نامتعارف، جزو عادات ثانویه آنها شده است. متأسفانه نمونه این وضعیت را در کشورمان بخوبی می‌توان مشاهده کرد. نگاهی گذرا به آمار و ارقام مصرف انرژی و مواد غذایی اصلی در کشور و مقایسه آن با چند کشور صنعتی بیانگر این حقیقت تلخ است.

براساس گزارش موسسه مارکت اوراکل، ایران از نظر ارائه بنزین ارزان سومین کشور و از نظر میزان یارانه پرداختی به این کالا نخستین کشور در میان کشورهای جهان است و بیش از 36 درصد کل مصرف بنزین خاورمیانه در سال 2007 در ایران مصرف ‌شده است. متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشورمان حدود 11 لیتر در روز است در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر نظیر آلمان و ژاپن 2.5 در انگلیس 3.5، در فرانسه 1.9، در کانادا 6.5و در کشور آمریکا 7.3 لیتر در روز است. هر 10سال یکبار میزان مصرف سوخت در ایران 2 برابر می‌شود؛ اما این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا 2 درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر 50 سال یکبار 2برابر می‌شود. یعنی ایران در مقایسه با میانگین جهانی 4 تا 5برابر بیشتر سوخت مصرف می‌کند. هم‌اکنون 9 درصد سوخت جهان در ایران و از سوی تنها یک درصد جمعیت جهان مصرف می‌شود و هر ساله بیش از 38درصد از بودجه سالانه دولت ایران به یارانه بنزین اختصاص می‌یابد، در حالی که در صورت مصرف استاندارد، ایران می‌تواند یکی از صادرکنندگان بنزین باشد.

سرانه مصرف نان در ایران به گفته معاون وزیر بازرگانی حدود 160 کیلوگرم در سال است که نسبت به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه (56 کیلوگرم) و آلمان (70‌‌کیلوگرم) بیش از 2 تا 3 برابر است. به اذعان رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس یارانه نان طی سال‌های اخیر به طور متوسط سالانه بیش از 30 درصد رشد داشته است و امسال این رقم بالغ بر 26 هزار میلیارد ریال است و ادامه این روند در 10 سال آینده با رشد متوسط 15 درصد بدون در نظر گرفتن افزایش یارانه قیمت نان، میزان یارانه پرداختی به 600 هزار میلیارد ریال خواهد رسید.

براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران دومین کشور جهان از نظر پرداخت یارانه انرژی با رقم 37 میلیارد دلار می‌باشد. مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از 5 برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با 225‌‌میلیون نفر جمعیت، 2برابر چین با یک میلیارد و 300‌میلیون نفر جمعیت و 4 برا بر کشور هند با یک میلیارد و 122‌میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان، شاهد وضعیت ناهنجار بهره‌برداری از انرژی هستیم. در بخش ساختمان و مسکن ایران براساس آمار و ارقام منتشر شده، متوسط مصرف انرژی به ازای هرمترمربع در ایران 2.6 برابر متوسط مصرف در کشورهای صنعتی است که در بعضی شهرهای کشورمان، این رقم به حدود 4 برابر می‌رسد.

الگوی مصرف آب آشامیدنی بر اساس اعلام بانک جهانی برای یک نفر در سال، یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر، 100 متر مکعب در سال است. بر این اساس، در کشور ما 70 درصد بیشتر از الگوی جهانی آب مصرف می‌شود!

از نظر مصرف برق هم ایران نوزدهمین کشور پرمصرف برق در دنیاست و دولت سالانه یارانه‌ 4000‌‌میلیارد تومانی برای برق در نظر می‌گیرد. دکتر داوودی، معاون اول رئیس‌جمهور در همایش ملی نگاه قدسی به آب گفته است که سرانه مصرف آب ایرانی‌ها 5‌‌برابر سرانه مصرف جهان است.

مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در خصوص میزان مصرف گاز ایران گفته است: ایران پس از کشورهای آمریکا و روسیه در رتبه سوم مصرف جهان قرار دارد؛ میزان مصرف گاز طبیعی در ایران از 68 میلیارد متر مکعب در سال 2001 با متوسط رشد سالانه 10.3درصد به 123 میلیارد متر مکعب در سال 2008 رسیده و پیش‌بینی می‌شود در سال 2012 میلادی میزان مصرف به 277 میلیارد متر مکعب برسد و با ادامه این روند در سال‌های آینده ایران به یک مصرف کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان تبدیل خواهد شد.

این در حالی است که دولت در سال گذشته 134هزار میلیارد ریال یارانه گاز به مشترکان بخش خانگی تعلق داده است. سرانه مصرف شکر در ایران 29کیلوگرم است و میانگین مصرف شکر در جهان 22کیلوگرم است.

تحقیقات کارشناسان نشان می‌دهد ایرانی‌ها 30‌درصد بیشتر از میانگین جهانی روغن مصرف می‌کنند و همچنین مصرف میوه در ایران 4 برابر استاندارد جهانی است.

همان‌طور که مشاهده می‌کنیم، مقایسه میزان مصرف در بخش‌های مختلف با دیگر کشورها، نشان‌دهنده وضعیت بسیار نامطلوب مصرف در همه زمینه‌ها است و جالب‌تر اینجاست که سالیانه نزدیک به 12.2هزار میلیارد تومان یارانه واقعی و 78 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌کنیم که در مجموع مبلغ کل یارانه آشکار و پنهان دولت چیزی در حدود 90 هزار میلیارد تومان است. براستی چرا در کشوری که مردم آن مسلمانند و با آموزه‌های دینی و اسلامی در زمینه چگونگی مصرف آشنا هستند، باید شاهد چنین آماری باشیم؟

بنابر گزارش معاون امورگمرکی گمرک، ایران با واردات نزدیک به 5 میلیون تن گندم در11 ماهه اول سال87 به یکی از بزرگترین کشور‌های وارد کننده این محصول در جهان تبدیل شده است ؛ به این ترتیب امسال با واردات 6 میلیون تن گندم به ارزش تخمینی 2 میلیارد و 400 میلیون دلار، ایران پس از 10 سال به بزرگ‌ترین وارد کننده گندم تبدیل می‌شود. بنا بر گزارش معاون امور گمرکی گمرک ایران،در سال 1387 ارزش کل واردات کشور حدود 51.5میلیارد دلار بوده، در حالی که کل صادرات ایران در این سال 21میلیارد دلار ارزش داشته است (واردات نزدیک به 2.5برابرصادرات بوده است).

از سوی دیگر، از آنجا که اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی است، هزینه‌های یارانه‌ای دولت برای کالاهای مصرفی و انرژی بسیار بالاست (حدود 90‌هزار میلیارد تومان در سال) و این امر لطمات شدیدی را به اقتصاد ما وارد می‌کند؛ زیرا در آمدهای نفتی و صادراتی را که باید صرف امور زیر بنایی و عمرانی شود، به خود اختصاص می‌دهد و حذف آن نیز علاوه بر افزایش فاصله‌های طبقاتی، فشار شدیدی را بر اقشار محروم جامعه وارد می‌کند؛ لذا باید با مدیریت صحیح و مدبرانه مصرف ، در سطوح فردی، سازمانی و ملّی از هزینه‌های مازاد و بی رویه کاست و آنها را صرف امور تولید و بسترسازی برای توسعه کشور در زمینه‌های مختلف نمود تا بتدریج فاصله میان تولید و مصرف (صادرات و واردات) به میزان معقولی برسد. به این منظور، در راستای مدیریت صحیح مدبّرانه مصرف در هر یک از سطوح فوق، راهکارهایی ارائه می‌شود:

الف) سطح فردی:

- تغییر باورهای افراد از مصرف متعارف و مورد نیاز و چگونگی درست مصرف کردن

- آشنایی با روش‌های صرفه جویی در مصرف (بویژه در مورد مصرف انرژی .)

- پرهیز از تجمل گرایی و رفاه‌زدگی.

- پرهیز از چشم و همچشمی در خرید اموال و اقلام مصرفی و تزئینی ( اسباب و اثاثیه منزل .)

- آشنایی با توصیه‌ها و دستورات دین اسلام در مورد قناعت، صرفه جویی و اسراف.

- آشنایی با آسیب‌ها و زیان‌های ناشی از مصرف بی‌رویه بر اقتصاد کشور و منابع ملی.

- تعهد و خویشتنداری ( تقوا ) شخصی و مقابله با وسوسه‌های نفسانی و هوس‌پروری (بویژه در تجمل‌گرایی.)

- خرید مایحتاج منزل به میزان لازم و متعارف و در حد استفاده معقو ل و متعادل.

- درک این حقیقت که مصرف بی‌رویه و نابجای ثروت‌های خدادادی، باعث تباهی نعمت‌های الهی و خیانت به آیندگان است.

ب ) سطح ملّی:

- جلو‌گیری از هدر رفتن آب، برق، گاز و دیگر سرمایه‌های ملی به علت فرسودگی شبکه انتقال و توزیع و یا عدم ذخیره‌‌‌سازی مناسب آنها.

- ساماندهی توزیع یارانه‌ها به کالاهای اساسی و انرژی مصرفی براساس استاندارد میزان مصرف سرانه و پرداخت هزینه مازاد مصرف از سوی خود افراد.

- فرهنگ‌سازی برای مصرف متعادل و منطقی و ایجاد الگوی صحیح مصرف در جامعه از طریق آموزش و پرورش، رسانه‌ها و... بویژه از طریق سینما و تلویزیون در فیلم‌ها و سریال‌ها.

- وضع قوانین و مقررّات لازم برای اجرای الگوی صحیح مصرف در جامعه و پرهیز از مصرف بی‌رویه.

- برخورد قانونی با متخلّفان و تضییع کنندگان منابع و منافع ملی.

- تسریع در پروژه‌های زیربنایی که می‌توانند به ذخیره‌سازی انرژی و منابع طبیعی کمک کنند مثل سد سازی، راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی، شبکه‌های انتقال و توزیع آب، گاز و برق، نیروگاه‌های هسته‌ای و....

- تولید و توزیع کالاهایی که می‌توانند در مصرف جامعه صرفه‌جویی ایجادکنند مثل لامپ‌های کم‌مصرف.

- اجرای آیین نامه‌ها و مقررات مهندسی که به بهینه سازی ساختمان‌ها در مصرف انرژی کمک می‌کند.

- نظارت دقیق بر تولید کالاهای اساسی مثل نان، گوشت، برنج، روغن، شکر، سیفی جات، میوه جات با کمترین ضایعات و استفاده از روش‌های مکانیزه در تولید این محصولات به منظور افزایش تولید با حداقل هزینه ممکن و کیفیت مطلوب.

-‌ استفاده بیشتر و بهتر از مواد قابل بازیافت در تولید محصولات جدید و کاهش آلودگی‌های محیطی.

- اعمال ممنوعیت‌های قانونی و بودجه‌ای برای سفرهای غیرضروری و همایش‌ها و اجلاس‌های ناکارآمد دستگاه‌های دولتی.

- نظارت بر میزان انرژی مصرفی از سوی اصناف، بازار و مشاغل آزاد و اعمال برخوردهای قانونی با مسرفین (بویژه در مورد آب وبرق .)

- دقت در خاموشی چراغ‌های معابر عمومی، بزرگراه‌ها و خیابا‌ن‌ها پس از روشنایی هوا و چراغانی‌های پیوسته کوچه‌ها و محلّه‌ها در جشن‌ها و مناسبت‌ها.

نویسنده:امیرهوشنگ آذردشتی

دسته ها : عمومی
پنج شنبه 1388/2/10 13:7
X