پارك علم و فناورى چيست

صنعت. بی تردید وجه غالب دنیای مدرن است. چنان که اگر روزی از شهروندان این جهان جدید فناوری های تازه را بگیری و مجبورشان کنی که به تقلید از اجداد اولیه شان در غار زندگی می کنند، چه بسا بسیاری شان در همان روزهای اول از گرسنگی و نابلدی تلف شوند. سوی دیگر این دنیا اما ارتباطات انسانی است که حیات خیلی از هم نوعان ما بدان وابسته است. یعنی اگر روزی برسد که همه گونه های ارتباطی مدرن چون تلفن، اینترنت، خودرو یا هواپیما و... از این دست افراد گرفته شود، لابد عاجز از ادامه امرار معاش و کسب درآمد باشند، به سخن دیگر محیط زست انسانی آن چنان دچار دگرگونی شده که گمان می بری اصولا دیگر زندگی انسان روی کره خاکی بدون دست ساخته هایش میسر نباشد. از این رو است که ماهیت فناوری که همان علوم فیزیک و شیمی و بسیار دیگر است، چهره نشان می دهد. چه آن که بدون این علوم دسترسی به فناوری غیرممکن است. پس می توان گفت که علم به علاوه ممارست انسان برای پاسخ به مشکلات اش یا سهل کردن بیشتر امور به فناوری منجر می شود. اما در پایان آن چه که سرنوشت بشر را متحول می کند تنها گسترده شدن نتیجه تحقیقات و اختراعات است که میسر نمی شود مگر با حمایت صنعت و تولید انبوه ایده ها و اختراعات. ضمن آن که یکی از مهم ترین منابع درآمد ملت ها در دنیای مدرن به تولید علم وابسته است. حال باید پرسید که چگونه می توان از وضع موجود یعنی تولید علم و فناوری بدون حمایت صنعت به مرحله ای رسید که بخش صنعت از تولیدات علمی دانشگاه ها و پژوهش گران حمایت کند؟ مسئله بخش صنعت همواره تولید ثروت است، به دیگر سخن صنعتی شکل می گیرد تا به افزایش درآمدها و ثروت متولیان آن کمک کند، بنابراین اگر توجیه اقتصادی برای اختراعی وجود نداشته باشد، بخش صنعت از روی بی اعتنایی که با توجه به ریسک بالای اقتصادی به آن اختراع وقعی نمی نهد. پس در ابتدا باید توجیهی برای صنعتی شدن و تولید انبوه یک اختراع وجود داشته باشد. سپس مرحله جذب سرمایه گذار و فروش اختراع فرا می رسد. اما طبیعی است که بسیاری از مخترعان کشور از ثروت شخصی زیادی بهره مند نیستند و نمی توانند نمونه اجرا شده اختراع خود را تولید کنند چه آن که تولید نمونه ای آزمایشگاهی از یک اختراع هزینه ها بسیاری در بر خواهد داشت. پس باید واسطی بین مخترع و بخش صنعت وجود داشته باشد که این مراحل را طی کند، انکوباتورها در پارک های علم و فناوری این وظیفه را برعهده دارند. هم چنین این پارک ها وظیفه حمایت از شرکت های کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری را نیز برعهده دارند. در این پرونده بررسی این پارک ها، کارکردها و مزایای آن ها توسط خبرنامه تحقیقات و فناوری صورت پذیرفته است که در ادامه خواهد آمد.
پارک های علمی و فناوری یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری هستند این پارک ها در دهه 1980 شکل گرفتند و از جمله اهداف آن ها، افزایش نوآوری مبتنی بر فناوری، توسعه اقتصادی و اشتغال زایی متخصصان بود. در اهمیت این پارک ها همین بس که بسیاری از سیاستگذاران توسعه، پارک های فناوری را بخشی از یک راهبرد هوشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه ای نام می دانند.
از دیگر سو پارک های فناوری نقش جذب شرکت های مبتنی بر فناوری پیشرفته را در سطح بین المللی بازی می کنند و علاوه بر آن بستری هستند برای سوق دادن متخصصان و دانشمندان تا در نتیجه آن فعالیت های کارآفرینی توسعه پیدا کند. از این رو است که بیش از 800 پارک علمی و فناوری در بیش از 55 کشور جهان ایجاد شده و بیش از این مقدار درحال ساخت است که نشان از توجه کشورها به این نهاد اجتماعی مهم دارد. همچنین شکل گیری و توسعه بسیاری از پدیده های نوظهور فناوری محور ریشه در این پارک ها دارد و دولت ها می کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکت های کوچک و متوسط، فراهم کنند و از سوی دیگر شرکت های بین المللی مبتنی بر فناوری را جذب کنند. بنابراین دولت به ویژه در کشورهای درحال توسعه (مثلا ایران)، باید برای توسعه و موفقیت این پارک ها فعالیت کند و این امر بسیار موثر و حیاتی است.
پروفسور رستم لالکاکا یکی از کارشناسان و فعالان توسعه، در تعریف پارک های علم و فناوری می گوید: «پارک فناوری، یک توسعه مبتنی بر مالکیت، در یک محیط فیزیکی با کیفیت بالا و پارک مانند است. آن ها از مزایای نزدیکی به منابع مهم سرمایه معنوی، زیرساخت های مناسب و سیاست های راهنمایی کننده، بهره مند می شوند و شرکت های مبتنی بر فناوری و موسسات دولتی را در یک «محیط مدیریت شده» حمایت می کنند. بنابراین، تعامل، توسعه فناوری و رشد اقتصادی را تسهیل می کنند.» به طور کلی «پارک فناوری» عبارتی عام و این روزها فراگیر است که به دلیل وسعت تعابیری که از آن می شود گاهی گیج کننده و ناشناخته می شود.
از این اصطلاح درواقع برای توصیف سطح متنوعی از فعالیت ها در یک منطقه خاص برای تحریک توسعه کارآفرینی شرکت های کوچک و متوسط دانش محور در یک کشور استفاده می شود. عبارت پارک فناوری حداقل 16 مترادف دارد که رایج ترین آن ها پارک علمی، پارک تحقیقاتی و قبول فناوری هستند. زمینه های جدید در فعالیت پارک های فناوری دائما در حال زیاد شدن هستند تا این پارک ها از رقبای فراوان خود که حدود 295 پارک فناوری در سراسر جهان هستند، متمایز شوند. پارک های فناوری از اوایل دهه 50 میلادی در آمریکا ایجاد شدند و امروزه نیز در سراسر جهان وجود دارند و تعدادشان روز به روز در حال افزایش است. در ابتدا مقوله پارک فناوری تعریف بسیار محدودی داشت که تمرکز اصلی آن بر مستغلات پارک بود، چه آنکه طبق این تعریف دانشگاه ها مستغلات، فضاهای اداری یا تجهیزات تحقیقاتی را به واحدهای تجاری اجاره می دهند. گاهی اوقات این ترکیب به شهرک های صنعتی یا محل تجمع شرکت ها شبیه می شود. امروزه این مقوله توسعه یافته است تا محدوده وسیع تری از فعالیت ها شامل توسعه اقتصادی و انتقال فناوری را نیز دربرگیرد.
با این حال یک پارک فناوری به خصوص در جهان تازه ای که فناوری نقش استراتژی و تاکتیک را هم زمان بازی می کند باید ویژگی هایی داشته باشد تا بتوان آن را موتور محرک توسعه مبتنی بر فناوری نامید. از این رو ارتباط این پارک ها با موسسات آموزشی و پژوهشی بدیهی است. همچنین پارکی باید زیرساخت ها و خدمات پشتیبانی، به خصوص مستغلات و فضاهای اداری را برای واحدهای تجاری فراهم کند. دیگر شاخصه چنین پارکی برعهده گرفتن وظیفه انتقال فناوری است . و آخرین مشخصه یک پارک فناوری، توسعه فناوری خواهد بود. نکته قابل ذکر آن است که به هر حال همه پارک های فناوری به همه این خصوصیات دست پیدا نمی کنند و برخی نیز ممکن است وظایفی اضافه بر آنچه ذکر شد داشته باشند. آنگونه که انجمن بریتانیا در تعریف خود می آورد: مقوله پارک فناوری شامل محدوده وسیع و متنوعی از ابتکارات و نوآوری ها می شود که این تنوع حتی در داخل یک پارک نیز وجود دارد. بنابراین امکان ارائه تعریفی محکم و فراگیر در این مورد وجود ندارد.
به عنوان مثال، در سال 1993 در ایالات متحده آمریکا مساحت متوسط پارک های فناوری 200 هکتار بود با بیش از 200 هزار فوت مربع ساختمان، 12 شرکت عضو، 300 نفر شاغل و 250 هزار دلار بودجه عملیاتی.
پارک های خارج از ایالات متحده عموما حجمی کوچکتر دارند و در موقعیت های بسیار متفاوتی قرار دارند؛ از یک فضای سبز وسیع در محیطی روستایی گرفته تا پارک های عمودی در ساختمان های بلند واقع در شهرهای بزرگ. امروزه، حدود 250 پارک فناوری در انجمن بین المللی پارک های علمی عضو هستند و 295 پارک عضو انجمن پارک های فناوری مرتبط با دانشگاه هستند. همانگونه که تعریف ثابتی برای پارک فناوری وجود ندارد، اصطلاح ثابتی نیز برای وظایفی که پارک های فناوری انجام می دهند به کار نمی رود. اگرچه در ایالات متحده پارک فناوری، پارک تحقیقاتی یا پارک تحقیقات فناوری به کار می رود، اصطلاح پارک علمی در انگلستان و اروپا رایج تر است و عبارت قطب فناوری در فرانسه بسیار استفاده می شود.
به طور کلی، پارک های فناوری به دو دسته تقسیم می شوند، یکی مراکز رشد شرکت ها و موسسات (انکوباتورها) که برای شرکت های نوپا است. به عبارت دیگر این مراکز تلاش می کنند شرکت های کوچک و متوسطی را که در حوزه فناوری مشغول به کار می شوند را حمایت مادی و معنوی می کنند تا در نهایت این شرکت ها بتوانند به تولید تکنولوژی پرداخته و وارد چرخه سودآوری و اشتغال زایی شوند.
دسته دوم اما پارک های علمی و فناوری است که بیشتر شرکت ها و موسسات تحقیقاتی و فناوری و انکوباتورها در آن حضور دارند و شهرک های علمی و تحقیقاتی که متشکل از چندین پارک، دانشگاه و مراکز مسکونی است. هم اکنون تعریف واحدی از پارک ها یا شهرک ها در جهان وجود ندارد و کشورها براساس مقتضیات و نیازهای خود به ایجاد پارک ها اقدام می نمایند. اسامی مختلفی نیز برای پارک ها در کشورهای مختلف از قبیل انکوباتور تجاری، مرکز نوآوری، مرکز کارآفرینی، پارک فناوری، پارک علمی، پارک تحقیقاتی، قطب فناوری، شهر علمی- تحقیقاتی، تکنوپولیس، تکنوپل و... گذاشته شده است.
به طور کلی اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک های فناوری داشته باشد، ولی عموما هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت های کوچک و متوسط دانش محور است (که کارآفرین نیز هستند) تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند. از این شرکت ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام برده می شود. کشورهای درحال توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک های فناوری برای جذب سرمایه گذاری خارجی برای ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی استفاده کنند.

(0) نظر

دسته ها : فن آوری

چهارشنبه 1388/2/9 18:47