معرفی وبلاگ
دسته
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 4578646
تعداد نوشته ها : 10297
تعداد نظرات : 320
Rss
طراح قالب
مهدي يوسفي
از روزگار کهن ، بیماری دهان مشکل انسانها بوده است. جمجمه افراد Cro-Magnon که 25000 سال پیش در زمین ساکن بودند، شواهدی از پوسیدگی دندان را نشان می‌دهد. قدیمیترین منبع ثبت شده بیماری دهان از یک متن سومری است. (Circa 5000 سال قبل از میلاد) که کرمهای دندان را بعنوان دلیل پوسیدگی دندان شرح می‌دهد.
Eric Curtis دندانپزشک، مورخ نامدار دندانپزشکی و سخنگوی آکادمی دندانپزشکان عمومی می‌گوید: مطمئناً چیزهای زیادی از قرون وسطی تا ابتدای سالهای 1700 ، زمانی که اغلب درمانهای دندانپزشکی توسط افرادی بنام جراحان آرایشگر انجام می‌شد، تغییر کرده است. این افراد همه کاره، دندانها را می‌کشیدند و جراحیهای کوچک را انجام می‌دادند، بعلاوه مو کوتاه می‌کردند، زالو می‌انداختند و مومیایی می‌کردند.
دندانپزشکی باستانی
در زمان باستان، مایاها مردمانی با فرهنگ سطح بالا بودند که در گواتمالا و هندوراس فعلی می زیستند. آنها که از مردم بابل باستانی نیز قدیمی تر بودند، به دلایل مذهبی اقدام به قرار دادن اینله روی دندانها و یا سوراخ کردن صورت و گوش می‌نمودند. آنها در قرار دادن اینله‌های سنگی زیبا روی حفرات تراش داده شده دندانهای قدامی بالا و پایین و گاهی دندانهای پرمولر، مهارت داشتند. بدون شک، این اینله‌ها روی دندانهای زنده قرار داده می‌شد و آنچنان دقیق این کار انجام می‌گرفت که حتی تا هزار سال بعد این اینله‌ها، در جای خود باقی می‌ماندند. اینله‌ها با سمان‌های خاص به حفره چسبانده می‌شد که جنس عمده آنها با اسپکتروگرافی، کلسیم، فسفات تشخیص داده شده است.
دندانپزشکی در گذر زمان
• در اوان کودکی، دختران فرقه Vanomami در ونزوئلا ، باریکه‌های تیز شده از چوب سخت و بامبو را به لبها و گونه‌هایشان فرو می‌نمودند که جنبه زیبایی داشته است.
• پونتیک یا دندان مصنوعی در این دنچر پارسیل ثابت، جایگزین ثنایای میانی سمت راست بالا که از دست رفته، شده است. احتمالاً دندانی از یک گاو نر است که به نواری از طلا پرچ شده است (متعلق به سرزمین Etruria Musee de l Ecole Dentaire de paris)
• مسواک اولیه، مسواک خاورمیانه به نام Siwak و Misswak یک شاخه کوچک از درخت سالوادورا پرسیکا به نظر نیم اینچ است که آن را برای یک روز در آب غوطه‌ور می‌سازند تا الیاف آن از هم جدا شود. چوب این درخت حاوی بی‌کربنات سدیم و اسید تانیک و سایر موادی است که تأثیر مثبتی روی لثه‌ها دارد.
• دندانپزشکان در سالهای 1700 به جوامع آمریکایی مهاجرت کردند و خود را ابتدا وقف حذف دندانهای بیمار و قرار دادن دنچرهای مصنوعی نمودند. مواد ترمیمی استفاده شده قلع، ورق طلا، سرب و نقره بود. دنچرها از عاج تراشیده می‌شد و یا از دندانهای گاو نر فرم داده می‌شد. • در سالهای 1800 حرفه دندانپزشکی شامل کارهایی نظیر کشیدن دندانها با Turnkay (یک وسیله ابتدایی شبیه به آچار چرخ ضامن‌دار که برای کشیدن دندانها استفاده می‌شد)، تمیز کردن دندانها با کاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسیدگیها با وسایل دستی بود.
• Watter Hermann Ryff رساله جراحی بزرگ Gross chirurgey را در سال 1545منتشر ساخت و بنظر می‌رسد چندین بار آن را تجدید (Great Surgery) چاپ نمود، از جمله یکی در سال 1559 که در آن تصاویری از قلمهای جرم گیری Scaler دیده می شود. تصاویر Ryff دقیق و درست بود. متأسفانه عمر او کفاف نداد و کتاب دندانپزشکی که او تصمیم داشت بنویسد، هرگز چاپ نشد.
• صندلی دندانپزشکی James Beall Morrison در سال 1868 یک مکانیسم منحصر به فرد داشت که به دندانپزشک اجازه می‌داد آن را در هر جهتی کج نماید. با وجود مزایای واضح آن، فقط چهار نمونه از این صندلی ساخته شد (موزه دانشکده کپنهاک) صندلی دندانپزشکی توسط کمپانی سازنده وسایل دندانپزشکی در 1875 معرفی گردید که بر اساس بروشور تبلیغاتی آن می‌توانست به اندازه کافی به عقب خم شود تا به دندانپزشک اجازه دهد، نشسته کارکند، ولی اغلب دندانپزشکان تا حدود سال 1950 ترجیح می‌دادند که حین کار ایستاده باشند.
• در 6 مارس 1840 اولین کالج دندانپزشکی دنیا در ایالت مریلند به نام کالج بالتیمور، در نتیجه تلاشهای Hayden,Harris تأسیس گردید.
• کشف مهم بی‌حس کننده در علم پزشکی توسط یک دندانپزشک آمریکایی به نام Hartford در سال 1844 انجام شد و آن گاز خنده آور نیتروزاکساید بود. وی پس از انجام بی‌حسی (بیهوشی)، دندان فردی را بدون احساس درد، کشید. در پایان دهه اول قرن بیستم، بی‌حسی موضعی جایگزین بیهوشی عمومی در مطب دندانپزشکی گردید. معرفی توسط شیمیدان آلمانی Alfred Einharn در 1904 ، دندانپزشکی را با حذف درد از اعمال دندانپزشکی متحول ساخت. در اوایل دهه 1920 اغلب دندانپزشکان، دستگاه اشعه ایکس و استریلیزاتور داشتند.
• جامعه پرستاران دندانپزشکی (دستیاران دندانپزشکی) در اوایل سال 1923 تشکیل گردید و دندانپزشکی چهار دستی به تدریج فراگیر شد. دکتر آلفرد فونس Bridgeport در ایالت آمریکا، اولین فردی بود که به نقش مهم بهداشت دهان و دندان در حرفه دندانپزشکی یقین پیدا کرده و تربیت بهداشتکار دهان و دندان را پایه گذاری نمود. او در نوامبر 1913 اولین کلینیک بهداشتکاران دهان و دندان را به نام کلینیک در گاراژ خانه خود افتتاح نمود.
• دندانپزشکان در سال 1847 به نقش پیشگیری کننده فلوراید در پیشرفت پوسیدگیهای دندانی پی بردند. در سال 1908 دکتر Mckay که در چشمه‌های کلرادو زندگی می‌کرد، متوجه ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگی در روی دندان کودکان شهرش شد که امروزه می‌دانیم در اثر مصرف بیش از حد فلوراید می‌باشد. او فهمید که ماده‌ای در منبع آب شهر عامل بروز آن است و اینکه این کودکان پوسیدگی بسیار پایینی دارند. ولی آن عامل را شناسایی نکرد.
• اولین کلینیک دندانپزشکی رایگان در دنیا در سال 1902 توسط Jessen از استراسبورگ آلمان افتتاح گردید و اولین ژورنال تخصصی، ژورنال پریودنتولوژی بود که در سال 1930 چاپ شد.
• در طی قرن بیستم، هشت تخصص در دندانپزشکی تکامل یافت که امروزه هریک ژورنالهای اختصاصی خود را داراست. انجام امتحانات بورد در هر رشته به ترتیب زیر انجام شد:
o ارتودنسی 1930
o جراحی دهان 1946
o پاتولوژی دهان 1948
o |پروتز ثابت|پروتز 1948
o دندانپزشکی اطفال 1949
o دندانپزشکی اجتماعی 1951
o اندودانتیکس 1964
چشم انداز
در قرن گذشته، امید به زندگی افراد تقریباً دو برابر شده است و تغییرات بسیار زیادی در کیفیت زندگی رخ داده است. بعضی از این تغییرات که تأثیر مثبتی بر دندانپزشکی داشته‌اند شامل موارد زیر می‌باشند: تأکید بیشتر بر بهداشت فردی ، دسترس بودن آنتی‌بیوتیکها، واکسنها، فلوریداسیون، رژیم های غذایی بهبود یافته، الکتریسیته و گرما، اشعه ایکس، تلفن، رایانه‌ها و اینترنت. دانش دندانپزشکی امروزی شامل استفاده از ترمیم‌های نقره و سفید، فلوریداسیون، روشهای air abrasion برای ترمیم حفرات و غیره می‌باشد.
افزایش تعداد افراد بالای 65 سال که دندانهایشان را حفظ کرده‌اند نیز دندانپزشکی را تحت تأثیر قرار داده است و توجه بیشتری به نیازهای پیچیده افراد مسن تر معطوف گشته است. افزایش جمعیت آگاهتر و فرهیخته تر در آمریکا بطور نسبی، تعداد ملاقاتهای دندانپزشکی برای داشتن لبخندی زیبا را افزایش داده است که کاملاً در تضاد با دلایل ویزیتهای دندانپزشکی در صد سال گذشته است: تسکین درد و بازیابی عملکرد در قرن آینده، با افزایش تعداد افرادی که دندانهایشان را در طول زندگی سالم نگهداشته‌اند، این تمایل در مشتریان افزایش خواهد یافت. دکتر Curtis می‌گوید: بطور حتم هیچ کس نمی‌داند که آینده دندانپزشکی چه چیزی را در خود خواهد داشت. من تصور می‌کنم با ورود به قرن بیست و یکم ما شاهد ترکیبی از دندانپزشکی با مراقبتهای جامع سلامتی باشیم و تمرکز بیشتری بر ارتباط بین سلامت دهان و سلامت عمومی خواهد بود. تکنولوژی همراه با رایانه برای تشخیص و درمان و درمانهای با واسطه ژن که ساختار ژنی دندانها را به منظور مقاوم ساختن آنها به پوسیدگی تغییر می‌دهد نیز بنا به اظهارات دکتر Cutis در آینده مهم خواهدبود.
دندانپزشکی در ایران
در دوره قاجاریه طب ایران به تدریج از سنتی به اروپایی تبدیل گشت و بنظر می‌رسد طب مدرن ایران نیز از مدرسه دارالفنون آغاز شده است. قبل از تأسیس دارالفنون، طب بطور کلی سنتی بوده و درمانها بطور تجربی و بدون پایه علمی با وسایل بسیار ابتدایی و توسط افراد فاقد صلاحیت انجام می‌شد و شاید در حال حاضر هم در برخی نقاط دور افتاده انجام شود.
برای درد دندان، عطارها از داروهای گیاهی) مانند روغن نخود، آب پیاز، شیره انجیر، تریاک و برای رفع آبسه‌های دندانی از صمغ کتیرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن استفاده می‌کردند. کشیدن دندانها توسط دلاکهای حمام و سلمانیها و بدون بی‌حسی به نحوی بسیار دردناک و وحشت آور انجام می‌شده و گاهی سلمانیها این کار را بصورت دوره گرد در محلات انجام می‌دادند. پوسیدگیهای دندانی، دندانهای تغییر رنگ یافته بر اثر ضربه، دندانهای شکسته و فضاهای بی‌دندانی (ناشی از کشیدن دندان) همه توسط روکشهای طلا که توسط زرگرهای ماهر ساخته می‌شد ترمیم می‌گشت. این روکشها را استامپ یا استامپه و یا شارپی می‌نامیدند. شارپی از نام دستگاهی به نام شارپ گرفته شده که این روکشها توسط آن ساخته می‌شد.
دندانپزشکی در دانشگاه تهران
تأسیس و افتتاح رسمی دارالفنون تهران در سال 1228 ه.ش توسط امیر کبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه انجام شد و سرآغاز معرفی نظام جدید آموزش و از اقدامات مهم فرهنگی کشور می‌باشد. دارالفنون اولین مدرسه دولتی ایران بوده و به کمک استادان اروپایی آموزش رشته‌های مختلف در آن آغاز گشت. رشته پزشکی دارالفنون قبل از تأسیس دانشگاه تهران تنها مرکز آموزش طبابت در ایران بود. در آبانماه سال 1297 شمسی مدرسه طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و مرحوم دکتر لقمان الدوله به ریاست آن منصوب گردید.
دانشگاه تهران در عهد رضا شاه تأسیس گردید و نخستین قسمت آن که ساخته شد، تالار تشریح بود که در سال 1313شمسی افتتاح گردید. در سال 1316 کلیه قسمتهای دانشکده طب به ساختمان جدید دانشگاه تهران منتقل شد و شروع بکار نمود. در سال 1335 دو رشته داروسازی و دندانپزشکی که از شعب دانشکده پزشکی بود، بصورت مستقل درآمد. بیمارستان امیر اعلم علاوه بر بخشهای متعدد پزشکی، دارای بخش دندانپزشکی و جراحی فک و صورت ، شامل پرتونگاری و دو درمانگاه عمومی، آموزشی و اطاق عمل بود.
سیر تحولی و رشد دندانپزشکی ایران
• از سال 1290 شمسی پرداختن به حرفه‌های طبابت، داروسازی و دندانسازی موکول به تحصیل و دریافت اجازه نامه رسمی از وزارت معارف شد.
• در سال 1300 در تهران تنها 3 نفر دندانپزشک بودند؛ دکتر فالک کوش میلچارسکی (اهل لهستان، دندانپزشک مخصوص رضا شاه) و از تکنسینهای فوق العاده پروتز دندانی دکتر اتکیناشتومپ (تبعه سوئیس، دندانپزشک مخصوص اتابک)، دکتر هارطیون استپانیان (اهل ترکیه و از زمره پزشکان دربار).
• در سال 1307 رضا شاه طی فرمانی دستور تأسیس مدرسه دندانسازی را صادر کرد و دو سال بعد این مدرسه شروع بکار نمود. محل اولیه این مدرسه، در دارالفنون بود و مدیریت فنی آن را دکتر میلچارسکی به عهده داشت.
• در سال 1316 با تاسیس دانشگاه تهران در محل فعلی، مدرسه طب و شعب مربوط به آن به این مکان نقل مکان کردند و شرط ورود به این دانشکده‌ها دارا بودن دیپلم کامل متوسطه تعیین گشت.
• در ادامه شکل گیری دندانپزشکی کشور، در سال 1322 شورای دانشگاه، اطلاق کلمه دندانپزشک بجای طبیب دندانساز و دندانساز بجای مکانیسین دندان را پذیرفت و از سال 1324 گواهینامه رسمی و پروانه اشتغال به کار فارغ التحصیلان دندانپزشکی با عنوان دندانپزشک صادر شد. دوره دانشکده دانشگاه تهران تا سال 1330، 4 سال، از آنسال تا 1348، 5 سال و بعد از آن تاکنون 6 سال بوده است.
• در سال 1355 مدرسه دندانسازی از دانشکده پزشکی مجزا گردید و دانشکده دندانپزشکی نامیده شد. گروههای آموزشی اولیه عبارت بودند از: ارتودنسی، بیماریهای دهان، پروتز، جراحی و دندانپزشکی عملی.
• از سال 1339 عضویت پزشکان و دندانپزشکان در سازمان نظام پزشکی اجباری شد و این سازمان مرجع رسیدگی به تخلفات و شکایات در رابطه با امور پزشکی و دندانپزشکی قرار گرفت. در رأس آن هیأت مدیره سازمان قرار دارد که تعداد دندانپزشکان آن دو نفر است.
• در سال تحصیلی 39-1338 آموزشگاه پرستاری دندانپزشکی در مقطع فوق دیپلم با هدف آموزش دستیار دندانپزشک آغاز به کار نمود. اولین نشریه دندانپزشکی کشور «نشریه دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران» در سال 1336 منتشر شد و بعدها به مجله دانشکده دندانپزشکی تغییر نام یافت.
• در سال 1340 ، چهار کرسی جدید تشخیص پروتز ثابت، جراحی فک و صورت و کالبد شناسی دندان ایجاد شد و در سال 1344 آموزشگاه بهداشت دهان و دندان تأسیس گردید که مدرک آن فوق دیپلم می‌باشد. سرانجام بهره برداری از ساختمان جدید دانشکده در سال 1345 با ظرفیت 200 دانشجو انجام گرفت که دکتر محسن سیاح اولین رئیس آن و این دانشکده، اولین دانشکده دندانپزشکی کشور می‌باشد.
• در سال 1344 در پی احداث دانشگاه ملی ایران، دانشکده دندانپزشکی این دانشگاه بعنوان دومین دانشکده دندانپزشکی کشور کار خود را با 120 دانشجو آغاز کرد. در سال 1346 آموزشگاه تربیت تکنسینهای پروتز دندانی در این دانشکده تأسیس یافت و در سال 1347 آموزشگاه عالی بهداشت دهان و دندان دانشکده شروع به فعالیت کرد. در سال 1361 نام دانشگاه ملی ایران به دانشگاه شهید بهشتی تغییر یافت.
• در سال 1329 کانون دندانپزشکان ایران بوجود آمد که خود بخود بدون اعلام انحلال در سال 1335 منحل شد. سومین مجمع علمی صنفی دندانپزشکی در 24 دیماه 1341 با نام جامعه دندانپزشکان ایران بنیان نهاده شد که چون مبانی مستحکمی داشت، دندانپزشکان ایرانی آن را خانه انگاشتند و در حفظ و بقا و اعتلای آن کوشیدند. این جامعه بعدها به نام جامعه دندانپزشکی ایران تغییر نام داد تا فراگیر همه حرف وابسته به دندانپزشکی باشد.
• پس از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ملی تا سال 1357، تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی به 5 عدد افزایش یافت: مشهد 1344 شیراز 1348 اصفهان 1352 .
• در سال 1361 جامعه اسلامی دندانپزشکان تشکیل شد و در سال 1369 انجمن دندانپزشکی جمهوری اسلامی ایران را به ثبت رسانده و فعالیت خود را آغاز کردند.
• بالاخره در سال 1375 بین هیأت مدیره انجمن دندانپزشکی ایران و جامعه دندانپزشکی ایران ادغام صورت گرفت و هم اکنون به نام انجمن دندانپزشکی ایران، خانه دندانپزشکان ایرانی می‌باشد.
وضعیت کنونی دندانپزشکی ایران
تا قبل از انقلاب اسلامی، تنها دو دانشکده دندانپزشکی تهران و ملی ایران فقط در 5 رشته ارتودنسی، پریودنتولوژی، بیماریهای دهان و تشخیص، پروتز و جراحی فک و دهان و صورت دوره‌های تخصصی ایجاد گردیده بود و پس از انقلاب تعداد رشته‌های تخصصی به 11 رشته رسید که هر ساله از طریق آزمون پذیرش دستیاری، تعدادی دستیار تخصصی می‌پذیرند. وظیفه تربیت و آموزش کادر درمانی دندانپزشکی (دندانپزشک، بهداشتکار دهان و دندان و تکنسین پروتز دندان) تا سال 1364 به عهده وزارت فرهنگ و آموزش عالی و از آن پس به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گذاشته شد. پس از پیروزی انقلاب تاکنون دوره‌های مختلفی توسط دبیرخانه شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور برای گزینش دانشجوی دوره دستیاری انجام گرفته است. همچنین به مننظور رسمی شدن درجه تخصصی دانشجویان فارغ التحصیل رشته‌های مختلف تخصصی تا کنون امتحانات بورد تخصصی بصورت متمرکز نیز برگزار گردیده است. اولین فعالیت صنفی دندانپزشکی تأسیس سندیکای دندانسازان ایران در سال 1322 می‌باشد. فعالیتهای محدود علمی و فنی حاصل تلاش این سندیکا بود.
هم اکنون مراکز آموزش دندانپزشکی شامل 16 دانشکده دندانپزشکی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و دو دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران و واحد خوراسگان اصفهان می‌باشد. در سالهای اخیر مراکز آموزش بهداشتکاران دهان و دندان به دانشکده‌های دندانپزشکی تبدیل شده است. آموزش دندانپزشکی عمومی در سالهای قبل از انقلاب، تنها در 4 دانشکده تهران، ملی، مشهد و شیراز بصورت سالی ترمی و واحدی با گذراندن 240 واحد درسی شامل علوم پایه، پره کلینیک و کلینیک انجام می‌شد. اولین امتحان تخصصی در سال 1353 در دانشگاه تهران بطور داخلی انجام گرفت. اولین امتحان سراسری در دانشگاه ملی در سال 1354 انجام شد و سپس یک دوره دیگر امتحان در سال 56-1355 برگزار گردید.
در حال حاضر برنامه شامل 205-202 واحد درسی و طول دوره 6 سال است. پس از دو سال و گذراندن 68 واحد دروس عمومی و علوم پایه، دانشجویان وارد دوره بالینی (پره کلینیک و کلینیک) می شوند و آموزش خود را با حضور بیماران ادامه می‌دهند. در انتهای دوره 6 ساله و پایان یافتن واحدها و ارائه پایاننامه به ارزش 6 واحد، فارغ التحصیل می‌شوند. در مورخ 21/7/1372 امتحان جامع علوم پایه دندانپزشکی و داروسازی تصویب شد و از آن زمان به بعد لازم الاجرا گردیده است. رشته‌های وابسته به دندانپزشکی، دوره دو ساله (کاردانی) بهداشت دهان و دندان (پرستاری دندانپزشکی) و تکنسین ساخت پروتز دندانی می‌باشد. ادامه تحصیل و دریافت درجه تخصصی پس از فارغ التحصیل شدن در رشته دندانپزشکی عمومی در 10 رشته (ارتودنسی، اطفال، اندودنتیکس، پاتولوژی، پروتز، پریودنتیکس، ترمیمی، تشخیص بیماریهای دهان، جراحی دهان و فک و صورت و رادیولوژی دهان) در داخل کشور امکان پذیر است.
Eric Curtis دندانپزشک، مورخ نامدار دندانپزشکی و سخنگوی آکادمی دندانپزشکان عمومی می‌گوید: مطمئناً چیزهای زیادی از قرون وسطی تا ابتدای سالهای 1700 ، زمانی که اغلب درمانهای دندانپزشکی توسط افرادی بنام جراحان آرایشگر انجام می‌شد، تغییر کرده است. این افراد همه کاره، دندانها را می‌کشیدند و جراحیهای کوچک را انجام می‌دادند، بعلاوه مو کوتاه می‌کردند، زالو می‌انداختند و مومیایی می‌کردند.
دندانپزشکی باستانی
در زمان باستان، مایاها مردمانی با فرهنگ سطح بالا بودند که در گواتمالا و هندوراس فعلی می زیستند. آنها که از مردم بابل باستانی نیز قدیمی تر بودند، به دلایل مذهبی اقدام به قرار دادن اینله روی دندانها و یا سوراخ کردن صورت و گوش می‌نمودند. آنها در قرار دادن اینله‌های سنگی زیبا روی حفرات تراش داده شده دندانهای قدامی بالا و پایین و گاهی دندانهای پرمولر، مهارت داشتند. بدون شک، این اینله‌ها روی دندانهای زنده قرار داده می‌شد و آنچنان دقیق این کار انجام می‌گرفت که حتی تا هزار سال بعد این اینله‌ها، در جای خود باقی می‌ماندند. اینله‌ها با سمان‌های خاص به حفره چسبانده می‌شد که جنس عمده آنها با اسپکتروگرافی، کلسیم، فسفات تشخیص داده شده است.
دندانپزشکی در گذر زمان
• در اوان کودکی، دختران فرقه Vanomami در ونزوئلا ، باریکه‌های تیز شده از چوب سخت و بامبو را به لبها و گونه‌هایشان فرو می‌نمودند که جنبه زیبایی داشته است.
• پونتیک یا دندان مصنوعی در این دنچر پارسیل ثابت، جایگزین ثنایای میانی سمت راست بالا که از دست رفته، شده است. احتمالاً دندانی از یک گاو نر است که به نواری از طلا پرچ شده است (متعلق به سرزمین Etruria Musee de l Ecole Dentaire de paris)
• مسواک اولیه، مسواک خاورمیانه به نام Siwak و Misswak یک شاخه کوچک از درخت سالوادورا پرسیکا به نظر نیم اینچ است که آن را برای یک روز در آب غوطه‌ور می‌سازند تا الیاف آن از هم جدا شود. چوب این درخت حاوی بی‌کربنات سدیم و اسید تانیک و سایر موادی است که تأثیر مثبتی روی لثه‌ها دارد.
• دندانپزشکان در سالهای 1700 به جوامع آمریکایی مهاجرت کردند و خود را ابتدا وقف حذف دندانهای بیمار و قرار دادن دنچرهای مصنوعی نمودند. مواد ترمیمی استفاده شده قلع، ورق طلا، سرب و نقره بود. دنچرها از عاج تراشیده می‌شد و یا از دندانهای گاو نر فرم داده می‌شد. • در سالهای 1800 حرفه دندانپزشکی شامل کارهایی نظیر کشیدن دندانها با Turnkay (یک وسیله ابتدایی شبیه به آچار چرخ ضامن‌دار که برای کشیدن دندانها استفاده می‌شد)، تمیز کردن دندانها با کاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسیدگیها با وسایل دستی بود.
• Watter Hermann Ryff رساله جراحی بزرگ Gross chirurgey را در سال 1545منتشر ساخت و بنظر می‌رسد چندین بار آن را تجدید (Great Surgery) چاپ نمود، از جمله یکی در سال 1559 که در آن تصاویری از قلمهای جرم گیری Scaler دیده می شود. تصاویر Ryff دقیق و درست بود. متأسفانه عمر او کفاف نداد و کتاب دندانپزشکی که او تصمیم داشت بنویسد، هرگز چاپ نشد.
• صندلی دندانپزشکی James Beall Morrison در سال 1868 یک مکانیسم منحصر به فرد داشت که به دندانپزشک اجازه می‌داد آن را در هر جهتی کج نماید. با وجود مزایای واضح آن، فقط چهار نمونه از این صندلی ساخته شد (موزه دانشکده کپنهاک) صندلی دندانپزشکی توسط کمپانی سازنده وسایل دندانپزشکی در 1875 معرفی گردید که بر اساس بروشور تبلیغاتی آن می‌توانست به اندازه کافی به عقب خم شود تا به دندانپزشک اجازه دهد، نشسته کارکند، ولی اغلب دندانپزشکان تا حدود سال 1950 ترجیح می‌دادند که حین کار ایستاده باشند.
• در 6 مارس 1840 اولین کالج دندانپزشکی دنیا در ایالت مریلند به نام کالج بالتیمور، در نتیجه تلاشهای Hayden,Harris تأسیس گردید.
• کشف مهم بی‌حس کننده در علم پزشکی توسط یک دندانپزشک آمریکایی به نام Hartford در سال 1844 انجام شد و آن گاز خنده آور نیتروزاکساید بود. وی پس از انجام بی‌حسی (بیهوشی)، دندان فردی را بدون احساس درد، کشید. در پایان دهه اول قرن بیستم، بی‌حسی موضعی جایگزین بیهوشی عمومی در مطب دندانپزشکی گردید. معرفی توسط شیمیدان آلمانی Alfred Einharn در 1904 ، دندانپزشکی را با حذف درد از اعمال دندانپزشکی متحول ساخت. در اوایل دهه 1920 اغلب دندانپزشکان، دستگاه اشعه ایکس و استریلیزاتور داشتند.
• جامعه پرستاران دندانپزشکی (دستیاران دندانپزشکی) در اوایل سال 1923 تشکیل گردید و دندانپزشکی چهار دستی به تدریج فراگیر شد. دکتر آلفرد فونس Bridgeport در ایالت آمریکا، اولین فردی بود که به نقش مهم بهداشت دهان و دندان در حرفه دندانپزشکی یقین پیدا کرده و تربیت بهداشتکار دهان و دندان را پایه گذاری نمود. او در نوامبر 1913 اولین کلینیک بهداشتکاران دهان و دندان را به نام کلینیک در گاراژ خانه خود افتتاح نمود.
• دندانپزشکان در سال 1847 به نقش پیشگیری کننده فلوراید در پیشرفت پوسیدگیهای دندانی پی بردند. در سال 1908 دکتر Mckay که در چشمه‌های کلرادو زندگی می‌کرد، متوجه ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگی در روی دندان کودکان شهرش شد که امروزه می‌دانیم در اثر مصرف بیش از حد فلوراید می‌باشد. او فهمید که ماده‌ای در منبع آب شهر عامل بروز آن است و اینکه این کودکان پوسیدگی بسیار پایینی دارند. ولی آن عامل را شناسایی نکرد.
• اولین کلینیک دندانپزشکی رایگان در دنیا در سال 1902 توسط Jessen از استراسبورگ آلمان افتتاح گردید و اولین ژورنال تخصصی، ژورنال پریودنتولوژی بود که در سال 1930 چاپ شد.
• در طی قرن بیستم، هشت تخصص در دندانپزشکی تکامل یافت که امروزه هریک ژورنالهای اختصاصی خود را داراست. انجام امتحانات بورد در هر رشته به ترتیب زیر انجام شد:
o ارتودنسی 1930
o جراحی دهان 1946
o پاتولوژی دهان 1948
o |پروتز ثابت|پروتز 1948
o دندانپزشکی اطفال 1949
o دندانپزشکی اجتماعی 1951
o اندودانتیکس 1964
چشم انداز
در قرن گذشته، امید به زندگی افراد تقریباً دو برابر شده است و تغییرات بسیار زیادی در کیفیت زندگی رخ داده است. بعضی از این تغییرات که تأثیر مثبتی بر دندانپزشکی داشته‌اند شامل موارد زیر می‌باشند: تأکید بیشتر بر بهداشت فردی ، دسترس بودن آنتی‌بیوتیکها، واکسنها، فلوریداسیون، رژیم های غذایی بهبود یافته، الکتریسیته و گرما، اشعه ایکس، تلفن، رایانه‌ها و اینترنت. دانش دندانپزشکی امروزی شامل استفاده از ترمیم‌های نقره و سفید، فلوریداسیون، روشهای air abrasion برای ترمیم حفرات و غیره می‌باشد.
افزایش تعداد افراد بالای 65 سال که دندانهایشان را حفظ کرده‌اند نیز دندانپزشکی را تحت تأثیر قرار داده است و توجه بیشتری به نیازهای پیچیده افراد مسن تر معطوف گشته است. افزایش جمعیت آگاهتر و فرهیخته تر در آمریکا بطور نسبی، تعداد ملاقاتهای دندانپزشکی برای داشتن لبخندی زیبا را افزایش داده است که کاملاً در تضاد با دلایل ویزیتهای دندانپزشکی در صد سال گذشته است: تسکین درد و بازیابی عملکرد در قرن آینده، با افزایش تعداد افرادی که دندانهایشان را در طول زندگی سالم نگهداشته‌اند، این تمایل در مشتریان افزایش خواهد یافت. دکتر Curtis می‌گوید: بطور حتم هیچ کس نمی‌داند که آینده دندانپزشکی چه چیزی را در خود خواهد داشت. من تصور می‌کنم با ورود به قرن بیست و یکم ما شاهد ترکیبی از دندانپزشکی با مراقبتهای جامع سلامتی باشیم و تمرکز بیشتری بر ارتباط بین سلامت دهان و سلامت عمومی خواهد بود. تکنولوژی همراه با رایانه برای تشخیص و درمان و درمانهای با واسطه ژن که ساختار ژنی دندانها را به منظور مقاوم ساختن آنها به پوسیدگی تغییر می‌دهد نیز بنا به اظهارات دکتر Cutis در آینده مهم خواهدبود.
دندانپزشکی در ایران
در دوره قاجاریه طب ایران به تدریج از سنتی به اروپایی تبدیل گشت و بنظر می‌رسد طب مدرن ایران نیز از مدرسه دارالفنون آغاز شده است. قبل از تأسیس دارالفنون، طب بطور کلی سنتی بوده و درمانها بطور تجربی و بدون پایه علمی با وسایل بسیار ابتدایی و توسط افراد فاقد صلاحیت انجام می‌شد و شاید در حال حاضر هم در برخی نقاط دور افتاده انجام شود.
برای درد دندان، عطارها از داروهای گیاهی) مانند روغن نخود، آب پیاز، شیره انجیر، تریاک و برای رفع آبسه‌های دندانی از صمغ کتیرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن استفاده می‌کردند. کشیدن دندانها توسط دلاکهای حمام و سلمانیها و بدون بی‌حسی به نحوی بسیار دردناک و وحشت آور انجام می‌شده و گاهی سلمانیها این کار را بصورت دوره گرد در محلات انجام می‌دادند. پوسیدگیهای دندانی، دندانهای تغییر رنگ یافته بر اثر ضربه، دندانهای شکسته و فضاهای بی‌دندانی (ناشی از کشیدن دندان) همه توسط روکشهای طلا که توسط زرگرهای ماهر ساخته می‌شد ترمیم می‌گشت. این روکشها را استامپ یا استامپه و یا شارپی می‌نامیدند. شارپی از نام دستگاهی به نام شارپ گرفته شده که این روکشها توسط آن ساخته می‌شد.
دندانپزشکی در دانشگاه تهران
تأسیس و افتتاح رسمی دارالفنون تهران در سال 1228 ه.ش توسط امیر کبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه انجام شد و سرآغاز معرفی نظام جدید آموزش و از اقدامات مهم فرهنگی کشور می‌باشد. دارالفنون اولین مدرسه دولتی ایران بوده و به کمک استادان اروپایی آموزش رشته‌های مختلف در آن آغاز گشت. رشته پزشکی دارالفنون قبل از تأسیس دانشگاه تهران تنها مرکز آموزش طبابت در ایران بود. در آبانماه سال 1297 شمسی مدرسه طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و مرحوم دکتر لقمان الدوله به ریاست آن منصوب گردید.
دانشگاه تهران در عهد رضا شاه تأسیس گردید و نخستین قسمت آن که ساخته شد، تالار تشریح بود که در سال 1313شمسی افتتاح گردید. در سال 1316 کلیه قسمتهای دانشکده طب به ساختمان جدید دانشگاه تهران منتقل شد و شروع بکار نمود. در سال 1335 دو رشته داروسازی و دندانپزشکی که از شعب دانشکده پزشکی بود، بصورت مستقل درآمد. بیمارستان امیر اعلم علاوه بر بخشهای متعدد پزشکی، دارای بخش دندانپزشکی و جراحی فک و صورت ، شامل پرتونگاری و دو درمانگاه عمومی، آموزشی و اطاق عمل بود.
سیر تحولی و رشد دندانپزشکی ایران
• از سال 1290 شمسی پرداختن به حرفه‌های طبابت، داروسازی و دندانسازی موکول به تحصیل و دریافت اجازه نامه رسمی از وزارت معارف شد.
• در سال 1300 در تهران تنها 3 نفر دندانپزشک بودند؛ دکتر فالک کوش میلچارسکی (اهل لهستان، دندانپزشک مخصوص رضا شاه) و از تکنسینهای فوق العاده پروتز دندانی دکتر اتکیناشتومپ (تبعه سوئیس، دندانپزشک مخصوص اتابک)، دکتر هارطیون استپانیان (اهل ترکیه و از زمره پزشکان دربار).
• در سال 1307 رضا شاه طی فرمانی دستور تأسیس مدرسه دندانسازی را صادر کرد و دو سال بعد این مدرسه شروع بکار نمود. محل اولیه این مدرسه، در دارالفنون بود و مدیریت فنی آن را دکتر میلچارسکی به عهده داشت.
• در سال 1316 با تاسیس دانشگاه تهران در محل فعلی، مدرسه طب و شعب مربوط به آن به این مکان نقل مکان کردند و شرط ورود به این دانشکده‌ها دارا بودن دیپلم کامل متوسطه تعیین گشت.
• در ادامه شکل گیری دندانپزشکی کشور، در سال 1322 شورای دانشگاه، اطلاق کلمه دندانپزشک بجای طبیب دندانساز و دندانساز بجای مکانیسین دندان را پذیرفت و از سال 1324 گواهینامه رسمی و پروانه اشتغال به کار فارغ التحصیلان دندانپزشکی با عنوان دندانپزشک صادر شد. دوره دانشکده دانشگاه تهران تا سال 1330، 4 سال، از آنسال تا 1348، 5 سال و بعد از آن تاکنون 6 سال بوده است.
• در سال 1355 مدرسه دندانسازی از دانشکده پزشکی مجزا گردید و دانشکده دندانپزشکی نامیده شد. گروههای آموزشی اولیه عبارت بودند از: ارتودنسی، بیماریهای دهان، پروتز، جراحی و دندانپزشکی عملی.
• از سال 1339 عضویت پزشکان و دندانپزشکان در سازمان نظام پزشکی اجباری شد و این سازمان مرجع رسیدگی به تخلفات و شکایات در رابطه با امور پزشکی و دندانپزشکی قرار گرفت. در رأس آن هیأت مدیره سازمان قرار دارد که تعداد دندانپزشکان آن دو نفر است.
• در سال تحصیلی 39-1338 آموزشگاه پرستاری دندانپزشکی در مقطع فوق دیپلم با هدف آموزش دستیار دندانپزشک آغاز به کار نمود. اولین نشریه دندانپزشکی کشور «نشریه دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران» در سال 1336 منتشر شد و بعدها به مجله دانشکده دندانپزشکی تغییر نام یافت.
• در سال 1340 ، چهار کرسی جدید تشخیص پروتز ثابت، جراحی فک و صورت و کالبد شناسی دندان ایجاد شد و در سال 1344 آموزشگاه بهداشت دهان و دندان تأسیس گردید که مدرک آن فوق دیپلم می‌باشد. سرانجام بهره برداری از ساختمان جدید دانشکده در سال 1345 با ظرفیت 200 دانشجو انجام گرفت که دکتر محسن سیاح اولین رئیس آن و این دانشکده، اولین دانشکده دندانپزشکی کشور می‌باشد.
• در سال 1344 در پی احداث دانشگاه ملی ایران، دانشکده دندانپزشکی این دانشگاه بعنوان دومین دانشکده دندانپزشکی کشور کار خود را با 120 دانشجو آغاز کرد. در سال 1346 آموزشگاه تربیت تکنسینهای پروتز دندانی در این دانشکده تأسیس یافت و در سال 1347 آموزشگاه عالی بهداشت دهان و دندان دانشکده شروع به فعالیت کرد. در سال 1361 نام دانشگاه ملی ایران به دانشگاه شهید بهشتی تغییر یافت.
• در سال 1329 کانون دندانپزشکان ایران بوجود آمد که خود بخود بدون اعلام انحلال در سال 1335 منحل شد. سومین مجمع علمی صنفی دندانپزشکی در 24 دیماه 1341 با نام جامعه دندانپزشکان ایران بنیان نهاده شد که چون مبانی مستحکمی داشت، دندانپزشکان ایرانی آن را خانه انگاشتند و در حفظ و بقا و اعتلای آن کوشیدند. این جامعه بعدها به نام جامعه دندانپزشکی ایران تغییر نام داد تا فراگیر همه حرف وابسته به دندانپزشکی باشد.
• پس از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ملی تا سال 1357، تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی به 5 عدد افزایش یافت: مشهد 1344 شیراز 1348 اصفهان 1352 .
• در سال 1361 جامعه اسلامی دندانپزشکان تشکیل شد و در سال 1369 انجمن دندانپزشکی جمهوری اسلامی ایران را به ثبت رسانده و فعالیت خود را آغاز کردند.
• بالاخره در سال 1375 بین هیأت مدیره انجمن دندانپزشکی ایران و جامعه دندانپزشکی ایران ادغام صورت گرفت و هم اکنون به نام انجمن دندانپزشکی ایران، خانه دندانپزشکان ایرانی می‌باشد.
وضعیت کنونی دندانپزشکی ایران
تا قبل از انقلاب اسلامی، تنها دو دانشکده دندانپزشکی تهران و ملی ایران فقط در 5 رشته ارتودنسی، پریودنتولوژی، بیماریهای دهان و تشخیص، پروتز و جراحی فک و دهان و صورت دوره‌های تخصصی ایجاد گردیده بود و پس از انقلاب تعداد رشته‌های تخصصی به 11 رشته رسید که هر ساله از طریق آزمون پذیرش دستیاری، تعدادی دستیار تخصصی می‌پذیرند. وظیفه تربیت و آموزش کادر درمانی دندانپزشکی (دندانپزشک، بهداشتکار دهان و دندان و تکنسین پروتز دندان) تا سال 1364 به عهده وزارت فرهنگ و آموزش عالی و از آن پس به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گذاشته شد. پس از پیروزی انقلاب تاکنون دوره‌های مختلفی توسط دبیرخانه شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور برای گزینش دانشجوی دوره دستیاری انجام گرفته است. همچنین به مننظور رسمی شدن درجه تخصصی دانشجویان فارغ التحصیل رشته‌های مختلف تخصصی تا کنون امتحانات بورد تخصصی بصورت متمرکز نیز برگزار گردیده است. اولین فعالیت صنفی دندانپزشکی تأسیس سندیکای دندانسازان ایران در سال 1322 می‌باشد. فعالیتهای محدود علمی و فنی حاصل تلاش این سندیکا بود.
هم اکنون مراکز آموزش دندانپزشکی شامل 16 دانشکده دندانپزشکی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و دو دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران و واحد خوراسگان اصفهان می‌باشد. در سالهای اخیر مراکز آموزش بهداشتکاران دهان و دندان به دانشکده‌های دندانپزشکی تبدیل شده است. آموزش دندانپزشکی عمومی در سالهای قبل از انقلاب، تنها در 4 دانشکده تهران، ملی، مشهد و شیراز بصورت سالی ترمی و واحدی با گذراندن 240 واحد درسی شامل علوم پایه، پره کلینیک و کلینیک انجام می‌شد. اولین امتحان تخصصی در سال 1353 در دانشگاه تهران بطور داخلی انجام گرفت. اولین امتحان سراسری در دانشگاه ملی در سال 1354 انجام شد و سپس یک دوره دیگر امتحان در سال 56-1355 برگزار گردید.
در حال حاضر برنامه شامل 205-202 واحد درسی و طول دوره 6 سال است. پس از دو سال و گذراندن 68 واحد دروس عمومی و علوم پایه، دانشجویان وارد دوره بالینی (پره کلینیک و کلینیک) می شوند و آموزش خود را با حضور بیماران ادامه می‌دهند. در انتهای دوره 6 ساله و پایان یافتن واحدها و ارائه پایاننامه به ارزش 6 واحد، فارغ التحصیل می‌شوند. در مورخ 21/7/1372 امتحان جامع علوم پایه دندانپزشکی و داروسازی تصویب شد و از آن زمان به بعد لازم الاجرا گردیده است. رشته‌های وابسته به دندانپزشکی، دوره دو ساله (کاردانی) بهداشت دهان و دندان (پرستاری دندانپزشکی) و تکنسین ساخت پروتز دندانی می‌باشد. ادامه تحصیل و دریافت درجه تخصصی پس از فارغ التحصیل شدن در رشته دندانپزشکی عمومی در 10 رشته (ارتودنسی، اطفال، اندودنتیکس، پاتولوژی، پروتز، پریودنتیکس، ترمیمی، تشخیص بیماریهای دهان، جراحی دهان و فک و صورت و رادیولوژی دهان) در داخل کشور امکان پذیر است.