از هر 5 زن، يکي کم خون است

  

بنابر آخرين آمار منتشر شده، فقر آهن شايع ترين کمبود تغذيه اي در سراسر جهان (حتي در کشورهاي پيشرفته) است. از کم خوني فقر آهن حرف هاي زيادي شنيده ايد، اما اجازه دهيد تا اين بار با چند خبر تازه آغاز کنيم.

* کم خوني فقر آهن يک نفر از هر پنج نفر خانم را گرفتار مي کند و در ميان خانم هاي باردار،  اين رقم به يک نفر از هر دو نفر مي رسد. به عبارت ساده تر نيمي ازافراد باردار، دچار کم خوني فقر آهن هستند.

* شايع ترين علت اين نوع کم خوني در کودکان، کمبود آهن در رژيم غذايي است.

* مصرف ويتامين C  موجب افزايش جذب آهن مي شود.

* امروزه تشخيص و تعيين علت ايجاد کم خوني فقر آهن در فرد بيمار، يکي از پايه هاي اصلي درمان است، چرا که بدون مشخص شدن علت، بيماري تنها به صورت علامتي و براي کوتاه مدت درمان مي شود و به دنبال قطع درمان، دوباره کم خوني ظاهر مي شود. به خصوص در افراد مسن، تعيين نکردن علت بروز، ممکن است به قيمت پنهان ماندن يک بدخيمي و پيشرفت بي صداي آن تمام شود.

* پيگيري بيمار پس از شروع درمان، يکي ديگر از بايد ها در اين بيماري است. امروزه با شروع درمان به بيمار توضيح مي دهند که انجام تست هاي آزمايشگاهي بعدي (به هر تعداد که نياز باشد) الزامي است. به اين ترتيب، احتمال درمان ناکافي با رها کردن ادامه درمان، تا حدود زيادي از بين مي رود. به همين دليل امروزه به اين توصيه ي مختصر از سوي تيم درماني، اهميت زيادي داده مي شود.

کم خوني فقر آهن

کم خوني فقر آهن زماني رخ مي دهد که آهن به مقدار کافي در بدن موجود نباشد. آهن ماده اي است که بدن ما براي ساختن بخشي از گلبول هاي قرمز خون(هموگلوبين) به آن نيازمند است. اين بخش از گلبول هاي قرمز، وظيفه نقل و انتقال اکسيژن را از ريه ها به تمامي سلول ها و بافت هاي بدن بر عهده دارند.

کم خوني فقر آهن شايع ترين نوع کم خوني است و به همين دليل اهميت بسيار زيادي دارد، خصوصا که درمان آن ساده است. ولي درمان نشدن اين اختلال عوارض زيادي را در بر دارد.

چه کساني و چرا؟

اين اختلال در ميان خانم ها به طور قابل توجهي شايع تر از آقايان است. حدود 20 درصد از خانم ها در کشورهاي غربي به اين بيماري مبتلا هستند، در حالي که اين رقم در آقايان 3 درصد است.

در بين خانم ها، افراد باردار در معرض خطر بيشتري هستند که علت آن، افزايش نياز به آهن جهت برطرف کردن نيازهاي جنين براي رشد است. مقدار نياز در خانم هاي باردار طي سه ماهه دوم و سوم بارداري به حدي افزايش مي يابد که يا بايد غذاهاي مصرفي آنها محتوي آهن زيادي باشد يا قرص آهن مصرف کنند.

شيرخواران، کودکان و نوجوانان به علت رشد سريع و مصرف ناکافي از غذاهاي حاوي آهن، در معرض خطر کمبود آهن در بدن هستند.

در خانم هاي جوان و بالغ که دوره هاي خون ريزي ماهيانه  دارند، نيز نياز به آهن افزايش مي يابد.

علايم کم خوني فقر آهن

خصوصيات کلي در اين نوع کم خوني عبارت است از: رنگ پريدگي، زود خسته شدن به دنبال فعاليت هاي روزمره و احساس ضعف.

از آنجا که اين علايم به آهستگي شکل مي گيرند، فرد به آنها عادت مي کند و به همين دليل چه بسا تا مدت ها براي پيگيري علت ضعف و خستگي خود به پزشک مراجعه نکند يا آن را به حساب مسائل ديگري بگذارد.

با پيشرفت کم خوني فقر آهن علايم ديگري نيز ظاهر مي شود، از جمله يبوست  ، وزوز گوش  ، تپش قلب (به خصوص پس از فعاليت مختصر)، غش کردن يا احساس سرگيجه  ، افسردگي ، کوتاه شدن نفس، تحريک پذيري (به طوري که فرد خيلي زود عصباني مي شود)، کاهش اشتها  و سردرد (به خصوص در ناحيه پيشاني).

بيشتر اوقات از روي نوع علايم نمي توان ميزان کمبود آهن را تخمين زد، ولي برخي علايم کمبود، شديد هستند. به عنوان مثال: ناخن ها حالت قاشقي پيدا مي کنند يا زخم هايي در دهان ايجاد مي شود. علامت مهم ديگر، «پيکا» يا «هرزه خواري» نام دارد. اين اختلال به معني تمايل و ولع براي خوردن موادي است که جزو مواد غذايي طبقه بندي نمي شوند؛ مثل خاک، گل، برنج خام و ... .

همان طور که ملاحظه مي کنيد، اين مواد خوراکي نيستند ولي بيمار ممکن است با لذت اين مواد را مصرف کند. متاسفانه اين مواد، کم خوني فقر آهن را تشديد مي کنند و وضعيت بيماري روز به روز بدتر مي شود.

دکتر کيانوش انصاري گيلاني