نشانه هاى ستمگر

امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید:

لِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلامات:

یَظْلِمُ مَنَ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِیَةِ وَمَنْ دُوْنَهُ بِالْغَلَبَةِ

وَیُظاهِرُ الْقَوْمَ الْظَّلَمة(1)

ترجمه

ستمگر سه نشانه دارد: به آنها که بالاتر از او هستند با مخالفت و نافرمانى ستم مى کند، و نسبت به آنها که زیر دست او قرار دارند از طریق قهر و غلبه ستم مى نماید، و با ستمگران همکارى دارد.

شرح کوتاه

   آن کس که روح ستمگرى بر فکرش غلبه کند و تحت نفوذ این روحیه پلید قرار گیرد، در هر مورد به شکلى خودنمایى مى نماید: از انجام وظایف خود در برابر آنها که پذیرش فرمان آنها لازم است سرپیچى مى کند، و در برابر زیردستان به قهر و غلبه و زور و قلدرى متوسل مى شود، و دوستان و هم ردیفان و همکاران خود را از میان ستمگران انتخاب مى نمایند، او در هر حال ستمگر است ولى در هر مورد به شکل مناسب آن مورد در مى آید.

1. نهج البلاغه، کلمات قصار.

درد بى درمان وجود ندارد

پیغمبر گرامى اسلامى فرمود:

ما أَنْزَلَ اللهُ مِنْ داء إِلاَّ جَعَلَ لَهُ دَواء(1)

ترجمه

خداوند هیچ دردى نداد مگر این که دوایى بر آن آفرید.

شرح کوتاه

   جهانى که در آن زندگى مى کنیم مجموعه اى از عملها و عکس العمل هاست در کنار نیروى نفى کننده نیروى مثبت و سازنده اى وجود دارد که باید آن را پیدا کرد و از آن بهره گرفت، و ادامه حیات ما معلول همین تعادل نیروهاست، نه تنها هیچ بیمارى جسمى بدون درمان وجود ندارد، هیچ مشکل اجتماعى هم موجود نیست که راه حلى براى آن نباشد، آنها که مشکلات را لاینحل مى پندارند و به هر کار پیچیده برخورد مى کنند آن را درد بى درمان معرفى مى کنند از این حقیقت غافلند که اصولا درد بى درمان وجود ندارد.

   بنابراین باید با حوصله و پشتکار به میدان حوادث سخت زندگى رفت و راه حل آنها را پیدا کرد.

1. نهج الفصاحه.

چرا نعمت ها از بین مى روند؟

امام باقر(علیه السلام) مى فرماید:

إنَّ اللهَ قَضَى قَضاءً حَتْماً أَلاّ یُنْعِمَ عَلَى الْعَبْدِ بِنِعْمَة فَیَسْلُبُها إیّاهُ حَتّى یُحْدِثَ الْعَبْدُ ذَنْباً یَسْتحِقُّ بِذلِک النَّقِمَةِ(1)

ترجمه

خداوند یک حکم قطعى کرده است که نعمت هایى را که به مردم داده از آنها نگیرد مگر این که گناهى مرتکب شوند که موجب سلب آن نعمت گردد.

شرح کوتاه

   نعمت هاى خدا بى پایان است، اما بى حساب نیست، بدون حساب به کسى نمى دهد و بى حساب از کسى نمى گیرد، هنگامى که مردم جهان نعمت هاى او را وسیله غرور و فساد تبهکارى و ستم قرار دادند همان نعمت ها تبدیل به عوامل بدبختى آنها مى گردد، نعمت آنها سلب، و بلا جاى آن را مى گیرد، صنایع و تکنولوژى آنها ویرانگر، و اجتماع آنها مایه نفاق، و توسعه زندگى آنها مایه ناراحتى، و حتى وسیله هاى سرعت عامل عقب ماندگى آنها مى گردد، چرا که از نعمت ها سوء استفاده کردند!

1. اصول کافى، جلد 2.

شهادت و پاکى

پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود:

إذا مُتَّ عَلَى طَهارَة تَکُونُ شَهِیْداً(1)

ترجمه

هنگامى که پاک از دنیا بروى در زمره شهیدان خواهى بود.

شرح کوتاه

   حدیث فوق قسمتى از دستورهایى است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) به یکى از یاران خود به نام «انس» مى دهد و به او مى فرماید:

   «اگر مى توانى شب و روز با وضو باشى این چنین کن، زیرا گر در این حال از دنیا بروى شهید خواهى بود.»، گرچه معناى نخستین حدیث، همان با وضو بودن است، اما حدیث در ضمن اشاره به حقیقت مهم ترى دارد و آن پاک زیستن و پاک از جهان رفتن است، آنها که دامانشان پاک، دل هایشان پاک، و زندگى و فکرى پاک دارند و این چنین از جهان رخت بر مى بندند قطعاً در صف شهیدان خواهند بود که شهادت منحصر به کشته شدن در میدان جنگ نیست، احادیث دیگرى که در منابع اهل بیت(علیهم السلام)وارد شده نیز این حقیقت را تأکید مى کند.

1. سفینة البحار، جلد 1، صفحه 720.

عاشقان جانباز

امام باقر(علیه السلام) مى فرماید:

إنَّ أَصْحَابَ جَدِّىَ الْحُسَیِنْ لَمْ یَجِدُوا ألَمَ مَسِّ الْحَدِیْدِ(1)

ترجمه

یاران فداکار جدم امام حسین(علیه السلام) در زیر ضربات شمشیر و نیزه دشمن احساس درد نمى کردند!

شرح کوتاه

   هنگامى که علاقه انسان به یک هدف به مرحله عشق، آن هم عشقى سوزان، برسد تمام احساس او در همان نقطه متمرکز مى شود، و به همین جهت هر ناراحتى براى او قابل تحمل است نه تنها قابل تحمل است بلکه احساس ناراحتى نمى کند، جایى که زنان مصر با دیدن روى یوسف، در مسیر یک عشق زود گذر مجازى، آنچنان از خود بى خبر شدند که به جاى بریدن میوه، دست هاى خود را بریدند چه جاى تعجب است که عاشقان بى قرار راه خدا، و جانبازان راه حق و فضیلت، درد و رنج ضربات سنگین دشمن را احساس نکنند، باید نخست عشق ورزید، فداکارى و تحمل نتیجه حتمى آن است.

1. بحارالانوار، جلد 45، صفحه 80.

خردمند و بى خرد

امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید:

اَلعاقِلُ یَعْتَمِدُ عَلى عَمَلِهِ وَالْجاهِلُ یَعْتَمِدُ عَلَى أَمَلِهِ(1)

ترجمه

خردمند بر سعى و عمل خویش تکیه مى کند و بى خرد بر آرزوهاى خویش.

شرح کوتاه

   خردمندان افرادى مثبت و حقیقت جو هستند لذا همیشه هدف هاى بلند خویش را در وجود خارجى جستجو مى کنند، و چون رسیدن به آنها بدون تلاش و سعى و کوشش ممکن نیست، همّت خویش را روى عمل خویش متمرکز مى سازند، در حالى که جاهلان بى خبر در دریایى از آرزوها و اوهام غوطه ورند و گمشده هاى خود را تنها در عالم خیال مى جویند، و چون دست یافتن به تخیّلات نیازى به کار و کوشش ندارد، گرایش هاى منفى در همه شئون زندگى آنها آشکار مى گردد، همیشه به انتظار پیروزى هاى خیالى در فردایى که هنوز نیامده و شاید هیچ گاه نخواهد آمد دلخوشند، و بنابراین در زندگى تکیه گاهى جز آرزو ندارند.

1. غرر الحکم.

دینداران واقعى کمند

امام حسین(علیه السلام) فرمود:

اَلنّاسُ عَبِیْدُ الدُّنْیا وَالدِّینُ لَعِقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ یَحُوطُونَهُ ما دَرَّت بِهِ مَعایِشُهُمْ فَإِذا مُحِّصُوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّیانُونَ!(1)

ترجمه

بسیارى از مردم بنده دنیا هستند و دین تنها بر زبان آنهاست، مادامى که زندگى آنان در پرتو دین و روبراه است از آن حمایت مى کنند; ولى آن روز که با حوادث سختى آزموده شوند، دینداران اندکند.

شرح کوتاه

   دین و مذهب - آن هم مذهبى همچون اسلام - حافظ حقوق مردم جامعه و حامى منافع واقعى و عادلانه آنهاست، ولى گاهى دین مزاحم منافع شخصى و خصوصى افراد است; این جاست که «دینداران از مدعیان دین»، شناخته مى شوند، بسیارى از مردم که به هر چیز از دریچه سود شخصى خود مى نگرد تا آن جا با دین همراهند که حافظ حقوق شخصى آنها باشد، اما بر سر دو راهى ها که دین از منافع خصوصى آنها جدا مى شود، بکلى آن را رها مى کنند و مصداق «نؤمن ببعض و نکفر ببعض» مى شوند; اما دینداران واقعى آنها هستند که در هر حال به آن وفا دارند و دین وایمان خطوط اصلى زندگى آنها را ترسیم مى کند نه منافع شخصى.

1. بحارالانوار، جلد 10، صفحه 198.

عدالت در میان فرزندان

پیغمبرگرامى اسلامى مى فرماید:

إِعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلادِکُمْ کَما تُحِبُّونَ أَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ(1)

ترجمه

در میان فرزندان خود عدالت کنید همان طور که دوست مى دارید آنها در میان شما عدالت کنند.

شرح کوتاه

   یکى از اشتباهات بزرگ تبعیض در میان فرزندان است، بعضى از مردم، براى فرزند بزرگ و به اصطلاح ارشد امتیاز قائل مى شوند و بعضى براى کوچک ترین فرزند، و گاهى آنچنان در این راه، افراط مى کنند که هر چه از محبّت و مال و عواطف دارند در اختیار یکى از آنها قرار مى دهند و دیگران را بکلى محروم مى سازند، این موضوع آتش کینه و حسد را دل آنها بر مى افروزد و در آینده نسبت به یکدیگر دشمن و نسبت به پدر و مادر کینه جو، و حتى نسبت به اجتماع هم در مقام انتقام جویى بر مى آیند.

1. بحارالانوار، جلد 23.

همواره تحت مراقبت هستى

امام محمّد تقى (امام جواد)(علیه السلام) فرمود:

إِعْلَمْ أَنَّکَ لن تَخْلُو مِنْ عَیْنِ اللهِ فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ(1)

ترجمه

بدان که از دیدگاه پروردگار بیرون نخواهى رفت اکنون ببین چگونه خواهى بود؟

شرح کوتاه

   نخستین اثر ایمان به خداوند بزرگ، احساس یک مراقبت دائمى بر سر تا پا و درون و برون از ناحیه علم و آگاهى اوست، نه تنها هیچ نقطه اى از دیدگاه علم او بیرون نیست، بلکه مراقبین او از چهارسو، از همه جا، ما را احاطه کرده اند.

   هر قدر پایه ایمان بالاتر برود احساس این مراقبت، بیشتر و عمیق تر مى گرد، تا آن جا که انسان خود را به طور دائم در حضور او مى بیند، این احساس بزرگترین وسیله اصلاح فرد و اجتماع، و زیباترین جلوه هاى ایمان است، که احیا کردن آن به مهم ترین نابسامانى هاى اجتماعى سامان مى بخشد.

1. از کتاب تحف العقول.

نه چاپلوسى نه حسد

امیرمؤمنان على(علیه السلام) فرمود:

الثَناءُ بِأَکْثَرَ مِنَ الإِسْتِحْقاقِ مَلَقٌ وَالتَّقْصِیرُ مِنَ الإِسْتِحْقاقِ عَىُّ أَوْ حَسَدٌ(1)

ترجمه

مدح و تعریف بیش از استحقاق و شایستگى تملق است و کمتر از استحقاق یا ناتوانى در بیان است یا حسد.

شرح کوتاه

   شک نیست که باید از افراد شایسته و صفات و اعمال نیکشان تقدیر و تمجید کرد و آنها را در راهى که در پیش گرفته اند تشویق و دلگرم نمود ولى باید این کار درست به اندازه استحقاق افراد باشد وگرنه نتیجه هاى منفى و زیانبخشى به وجود مى آورد، اگر بیش از اندازه شایستگى باشد تملق و چاپلوسى است که هم شخصیت گوینده را در هم مى شکند و هم طرف را گرفتار عجب و خودبینى مى کند، و اگر کمتر از شایستگى باشد، هم نیکان را دلسرد مى سازد و هم نشانه حسد یا عجز گوینده است.

1. نهج البلاغه، کلمات قصار.

در خدمت برادران باش

امام صادق(علیه السلام) فرمود:

مَنْ کانَ فِى حاجَةِ أَخِیْةِ الْمُسْلِم کَانَ اللهُ فِى حَاجَتِهِ(1)

ترجمه

کسى که در راه انجام حاجات و نیازمندى هاى برادران دینیش کوشش کند، خداوند در راه انجام حاجات او خواهد بود.

شرح کوتاه

   مردم غالباً فکر مى کنند که اگر به حلّ مشکلات دیگران بپردازند از پیشرفت در زندگى مى مانند، در حالى که منطق اسلام غیر از این است، پیغمبر(صلى الله علیه وآله) در حدیث بالا مى فرماید، تو در راه حلّ مشکلات مردم، و رفع نیازمندى هاى آنها بکوش، خداوندى که قدرتش مافوق قدرت تو و همه قدرتهاست به تو کمک مى کند و مشکلات تو را حل مى نماید. این موضوع را با چشم خود دیده ایم که افرادى که به دیگران کمک مى کنند مشکلاتشان به طور عجیبى حل مى شود و این یک موهبت الهى است.

1. بحارالانوار، جلد 74، صفحه 286.

اشتباه در زندگى

على(علیه السلام) مى فرماید:

لا تُشْغِلْ قَلْبَکَ الْهَمَّ عَلَى مافاتَ فَیُشْغِلَکَ عَنِ الإِستِعْدادِ بِما هُوَ آت(1)

ترجمه

قلب خود را به اندوه براى گذشته مشغول نکن که از آمادگى ها براى آینده درمانى.

شرح کوتاه

   کمتر کسى پیدا مى شود که اشتباهاتى در زندگى مرتکب نشود و فرصت هایى را از دست نداده باشد، در این جا مردم دو دسته مى شوند; عده اى دائماً وقت خود را با افسوس خوردن به گذشته تلف مى کنند و باقیمانده انرژى هاى خود را در این راه از دست مى دهند; ولى عده دیگرى گذشته را تمام شده تلقى کرده به دست فراموشى مى سپارند و تنها از آن درس هاى عبرتى براى ساختن آینده مى آموزند و تمام قدرت و نیروى خود را متوجه سازندگى امروز و فردا مى کنند. مسلّماً پیروزى از آن این دسته است همان طورى که امیرمؤمنان على(علیه السلام) در حدیث بالا بیان فرموده است.

1. نقل از غررالحکم، صفحه 289.

اسلام جهانگیر مى شود

پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:

لا یَبْقَى عَلَى ظَهْرِ الأَرْضِ بَیْتُ مَدَر وَلا وَبر إِلاَّ أَدْخَلَهُ اللهُ کَلِمَةَ الأسْلامِ(1)

ترجمه

در روى زمین خانه اى نمى ماند، حتى خانه هاى گلین و خیمه هاى پشیمن، مگر آن که خداوند آیین اسلام را در آن وارد مى کند.

شرح کوتاه

   روز به روز این حقیقت آشکارتر مى شود که جهان بر سر دو راهى است، یا اسلام را مى پذیرد و یا هیچ دینى را نمى خواهد نخواهد پذیرفت، از آن جا که لادینى برخلاف سرشت آدمى است سرانجام به سوى اسلام جلب مى گردد; و هم اکنون موجى از توجه به اسلام نقاط مختلفى از جهان را فرا گرفته است.

   اما تکامل این موضوع به هنگام ظهور حضرت مهدى ارواحنا له الفداء خواهد بود; در آن روز شرک و بت پرستى از دنیا برچیده مى شود و حکومت اسلام سراسر روى زمین را خواهد گرفت، آنچه که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در حدیث بالا بشارت داده است.

1. مجمع البیان، تفسیر سوره توبه.

هیچ گناهى را کوچک نشمر!

امام حسن عسکرى(علیه السلام) مى فرماید:

مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى لا یُغْفَرُ:لیتنى لا اُؤاخَذُ إِلاَّ بِهَذا!(1)

ترجمه

از گناهانى که بخشوده نخواهد شد، آن است که انسان بگوید: «اى کاش گناه من همین باشد»

شرح کوتاه

   گناهان کوچک بر اثر چند چیز گناه بزرگ مى شوند، از جمله کوچک شمردن و بى اهمیّت دانستن آنهاست، که یکى از وساوس خطِناک شیطانى مى باشد.

   گناهانى که انسان از آنها وحشت دارد و آنها را بزرگ مى شمرد آن قدر خطرناک نیستند زیرا همواره مراقب است که دامن او را نگیرند، اما به هنگامى که آن را کوچک شمرده و وحشت او زایل گشت به آسانى در مسیر آن قرار مى گیرد، و چه بسا تکرار مکرر آن که خود یکى دیگر از عوامل تبدیل گناهان صغیره به کبیره است، براى همیشه او را از سعادت و خوشبختى دور مى سازد، از این گذشته، گناه هرچه باشد. از یک نظر، بزرگ است زیرا شکستن حریم قانون خداوند بزرگ مى باشد.

1. تحف العقول، صفحه 366.

برترى دانش

امام موسى بن جعفر(علیه السلام) مى فرماید:

فَضْلُ الْفَقِیهِ عَلَى الْعابِدِ کَفَضْلِ الشَّمسِ عَلَى الْکَواکِبِ(1)

ترجمه

برترى «عالم» از «عابد» همانند برترى خورشید است نسبت به ستارگان.

شرح کوتاه

   ستارگان آسمان تنها خود روشنند اما نمى تواند روشنى چندانى به ما بدهند و راه را براى ما مشخص کنند، اما آفتاب و اشعه طلایى و درخشانش، نه تنها حیات پرور و زندگى آفرین است; بلکه راه را از بیراهه و شاهراه را از پرتگاه به همه ساکنان کرات منظومه شمسى نشان مى دهد، و چنین است فرق عالم و عابد، «این» فقط گلیم خود را از آب بیرون مى کشد و «آن» سعى مى کند که غریق ها را نجات بخشد، و این را نیز مى دانیم که سیّارگان منظومه شمسى از نور آفتاب بهره مى گیرند، و اگر عالمى نبود عابدى هم وجود نداشت.

1. تحف العقول، صفحه 307.

حقوق متقابل

پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:

یَلْزَمُ الْوالِدَیْنَ مِنَ الْحُقُوقِ لِوَلَدِ هِما ما یَلْزَمُ الْوَلدَ لَهُما مِنَ حُقُوقهِما(1)

ترجمه

همان طورى که فرزندان بر اثر ترک حقوق پدر و مارد مسؤولند پدران و مادران نیز در برابر ترک حقوق فرزندان مسؤولیت دارند.

شرح کوتاه

   در دنیا هیچ حقى بدون وظیفه نیست یعنى در کنار هر حقى وظیفه اى وجود دارد و هر اندازه حق بزرگتر باشد وظیفه و مسؤولیت نیز بزرگتر است.

   به همین دلیل پدران و مادران که حق بزرگى بر فرزندان خود دارند - حقى که در قرآن مجید همدوش حق پروردگار ذکر شده - مسؤولیت سنگینى نیز در مقابل آنها دارند; آنها باید لحظه اى از تعلیم و تربیت فرزندان غافل نشوند و تا آن جایى که امکان دارند در سازندگى روح و جسم آنها و نگهدارى آنان از آلودگى هاى فکرى و اخلاقى بکوشند و غوغاى زندگى روزانه آنها را از این وظیفه بزرگ باز ندارد.

1. از کتاب اقوال الائمه.

در راه اطاعت خرج کن تا خرج گناه نکنى!

امام کاظم(علیه السلام) فرمود:

إِیّاکَ اَنْ تَمْنَعَ فی طاعَةِ الله فَتُنْفِقَ مِثْلیْهِ فى مَعْصِیَةِ اللهِ.(1)

ترجمه

از صرف مال در راه اطاعت پروردگار خوددارى مکن که ناچار مى شوى دو برابر آن را در راه معصیت و گناه صرف کنى!

شرح کوتاه

   بسیارند کسانى که مثلا براى هزینه بهداشت خویش سختگیرند و همان سبب مى شود که دو یا چند برابر آن را صرف درمان بیمارى ها کنند!

   این یک قانون عمومى است که اگر انسان در مصارف لازم، از خرج کردن خوددارى کند، براى جبران آن گرفتار هزینه هاى سنگین ترى مى شود.

   کسى که از صرف وقت یا پول براى تعلیم و تربیت فرزند خویش مضایقه کند; باید هزینه هاى کمرشکن اعتیادها و جنایات و انحراف ها، و ندانم کارى هاى او را تحمل کند، و کسانى که از صرف هزینه هایى که به رفع نیازمندى محرومان اجتماع کمک مى کند سرباز زنند باید هزینه هایى که گاهى چندین برابر آن است براى جلوگیرى از حوادث ناشى از آن مصرف کنند و همچنین...

1. تحف العقول، صفحه 305.

بزرگترین بازار تجارت

امام هادى(علیه السلام) مى فرماید:

الدُّنیا سُوْقٌ رَبِحَ فِیْها قَوْمٌ وَخَسِرَ آخَرُونَ(1)

ترجمه

دنیا بازارى است که جمعى در آن سود مى برند و جمعى زیان!

شرح کوتاه

   این جهان نه وطن اصلى انسان است و نه محل سکونت دائم، بلکه تجارتخانه بزرگى است که انسان با سرمایه هاى عظیمى همچون ساعات عمر، نیروى انسانى، مواهب فکرى و عقلى به آن فرستاده شده است تا از آن بهره اى ارزنده براى سعادت ابدى و زندگى جاویدانش بگیرد.

   آنها که فعال و سخت کوش و هوشیارند و پرتلاش و آگاه، از فنون این تجارت بزرگ با خبرند، لحظه اى آرام نیستند و دائماً در تکاپو تا با این سرمایه ها، کالایى ارزنده تر، متاعى جاویدان، سرنوشتى درخشان براى خود و جامعه خود انتخاب کنند، نه آن که در مسیر فساد و تبهکارى و بیهودگى همه را از دست بدهند، و با دستى تهى از آن بیرون روند.

1. تحف العقول، صفحه 361.

بلند پایه ترین مردم

پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید:

إنَّ أَعْظَمَ النّاسِ مَنْزلَةً عِنْدَ اللهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَمْشاهُمْ فِى أَرْضِهِ بِالنَّصِیحَةِ لِخَلْقِهِ(1)

ترجمه

بلند پایه ترین مردم در روز رستاخیز کسى است که از همه بیشتر براى خیرخواهى خلق خدا گام برداشته است.

شرح کوتاه

   خدمت به خلق در ردیف بزرگترین عبادات اسلامى است، و یکى از طرق خدمت به خدا این است که انسان مصالح و منافع آنها را همانند مصالح و منافع خودش ببیند، و همان طور که در مورد منافع خود با نهایت دلسوزى رفتار مى کند، درباره منافع و مصالح دیگران نیز کاملا دلسوز باشد، و در حضور و غیاب مردم از خیرخواهى فروگذار نکند.

1. نقل از کتاب کافى، جلد 2، صفحه 166.

سه اصل مهم اجتماعى

امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:

اَلنَّاسُ سَوَاءٌ کَأَسْنانِ الْمِشْطِ

وَالْمَرْءُ کَثِیْرٌ بِأَخِیْهِ

وَلا خَیْرَ فِى صُحْبَةِ مَنْ لَمْ یَرَلَکَ مِثْلَ الَّذِى یَرَنى لِنَفْسِهِ(1)

ترجمه

مردم (در حقوق اجتماعى) برابرند همانند دندانه هاى یک شانه! یک فرد با داشتن برادران (دینى) جمع کثیرى مى شود.

و همنشینى با آن کس که آنچه براى خود مى خواهد براى تو نمى خواهد سزاوار نیست.

شرح کوتاه

   سه اصل مهم زندگى اجتماعى در حدیث بالا آمده است:

   نخست مساوات و برابرى همه انسانها از هر نژاد و زبان و طبقه در تمام حقوق اجتماعى، دوّم پیوند فرد به اجتماع و اجتماع به فرد که از یک فرد به ضمیمه برادران، جامعه اى مى سازد، سوّم لزوم احترام به منافع دیگران به اندازه منافع خویشتن به عنوان شرط اساسى دوستى و رفاقت.

   و جامعه اى که این اصول سه گانه در آن حکومت نکند نه یک جامعه اسلامى است و نه انسانى.

1. تحف العقول، صفحه 274.

تندخویى و شتاب زدگى

امیرمؤمنان على(علیه السلام) فرمودند:

اَلْحِدَّهُ نَوْعٌ مِنَ الْجُنُونِ لاَِنَّ صاحِبَها یَنْدَمُ فَإنْ لَمْ یَنْدَمْ فَجُنُونُها مُسْتَحْکَمٌ(1)

ترجمه

تندخویى و شتابزدگى یک نوع دیوانگى است، زیرا صاحب این صفت بزودى از کار خود پشیمان مى شود، و اگر پشیمان نشد، دلیل آن است که جنون او ثابت و مستحکم است.

شرح کوتاه

اما اگر این گونه افراد حتى پس از مشاهده نتایج سوء کار خود پشیمان نشوند، اینها دیوانگان پا برجا و دائمى هستند.

1. نهج البلاغه - کلمات قصار.

زاهدان واقعى

پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود:

اَلزُّهدُ فى الدُّنیا قَصْرُ الأَمَلِ وَشُکْرُ کُلُّ نِعْمَة وَالْوَرَعُ عَنْ کُلِّ ما حَرَّمَ اللهُ(1)

ترجمه

زهد در این جهان به سه چیز است: کوتاهى آرزو، شکرگزارى نعمت ها و پرهیز از حرام.

شرح کوتاه

   بسیارى از مردم در فهم مفهوم زهد اسلامى گرفتار اشتباهند و آن را با بیگانگى و جدایى از زندگى مادى و اجتماعى مرداف مى شمرند و زاهدان واقعى را آنها مى دانند که در انزواى اجتماعى فرو رفته و پشت پا به همه مظاهر زندگى مادى زده اند، و به همین دلیل آن را یک برنامه استعمارى تلقى مى کنند.

   در حالى که زهد واقعى یک مفهوم سازنده اجتماعى دارد که در حدیث بالا به آن اشاره شده:

   پرهیز از غصب حقوق دیگران و اموال نامشروع و حرام، و صرف امکانات مادى در مصارف منطقى و انسانى (که حقیقت معناى شکرگزارى است) و کوتاه ساختن آرزوهایى که غرق شدن در آن، انسان را از همه چیز - جز پول و مقام و شهوت - بیگانه مى سازد.

1. تحف العقول.