تبیان، دستیار زندگی

چرا پس از برخورد با اشیاء و یا حتی گاها بدون هیچ دلیلی، قسمتی از پوست ما کبود می شود درباره آنها چه کاری می توانیم انجام دهیم؟

همه ما این تجربه را داشته ایم که پس از برخورد ساق پایمان به میز تلفن یا حتی برای بعضی از اشخاص پس از برگشتن از یک پیاده روی ساده و بدون هیچ دلیل مشخصی، قسمتی از پوست بدن شان کبود شده باشد؛ اما این کبودی پوست دقیقا چیست و از کجا می آید؟

آقای کوری فیشر، پزشک خانوادگی و تراپیست می گوید: «کبودی نتیجه جراحات کوچکی است که به مویرگ های خونی که در زیر سطح پوست قرار دارند، وارد می شود. اگر به هر دلیل این مویرگ ها آسیب ببینند، دچار خونریزی شده و خونی که از آنها خارج می شود، در زیر سطح پوست پخش شده و این تغییر رنگ کبود یا حتی سیاه را ایجاد می کند.»

ایجاد کبودی در سطح پوست پس از برخورد با اشیاء امری طبیعی شمرده می شود اما اگر کسی بدون هیچ ضربه ای یا با خفیف ترین ضربه ای دچار کبودی شد، چطور؟! این مطلب را ادامه دهید تا بفهمید که چه دلایل دیگری برای ایجاد کبودیهای غیرقابل شرح شما وجود دارد و چطور می توانید یک کبودی را سریع تر بهبود دهید.

1) مکمل های خوراکی

مصرف برخی از مکمکل های خوراکی ممکن است منجر به کبودی های غیرقابل توضیح شود. مثل برگ گل مینا (داروی گیاهی برای سردردهای میگرنی)، سیر، زنجبیل، برگ درخت گهن دار یا جینکو (Gingko)، جینسینگ، اسیدهای چرب امگا-3 (روغن ماهی)، عصاره برگ گیاه «نخل اره ای» (Saw Palmetto)، و ویتامین E.

قبل از این که هر گونه مکمل خوراکی را به هر دلیلی استفاده کنید، با دکترتان درباره آن صحبت کنید، چرا که ممکن است خوردن آنها بر تاثیر داروهایی که بنا به تجویز دکتر در حال مصرف شان هستید اثر منفی بگذارد یا حتی در بدن شما با آنها ترکیب شده و منجر به عوارض غیر قابل پیش بینی شود.

مورد مهم دیگر درباره این مکمل ها این است که اگر مورد تایید سازمان های مسئول امور غذایی و دارویی نباشند، اصلا ممکن است چیزی را بخورید که قصد خوردن آن را نداشته اید!

2) جنس لطیف

غیرمنصفانه است، اما حقیقت دارد: زنان بیشتر از مردان دچار کبودی می شوند. پوست مردها ضخیم تر است، و همچنین بدن شان دارای کلاژن بیشتری است که باعث محافظت بیشتر رگ های خونی سطح پوست شده و از آسیب دیدن آنها جلوگیری می کند.

هورمون استروژن هم در ایجاد کبودی های بدون توضیح نقش بازی می کند. مطالعات نشان داده اند که این هورمون روند ترمیم دیواره رگ ها را کُند می کند. همچنین باعث روانی بیشتر حرکت خون در داخل رگ ها می شود که البته به خودی خود امر خوبی است اما وقتی که جراحت اتفاق می افتد، همین امر در لخته شدن خون و بند آمدن آن اختلال ایجاد می کند.

3) ازدیاد سن

همان طور که سن انسان بالا می رود، پوستش نازک تر و رگ هایش شل تر می شود که هر دوی این موارد، انسان را بیشتر مستعد بروز کبودی های غیرقابل توضیح می کند.

با نازک شدن پوست، سطح چربی و کلاژن آن که نقشی اساسی در حفاظت از مویرگ های بدن دارند، کاهش می یابد. با افزایش سن، رگ های خونی نیز انعطاف پذیری خود را به مرور از دست می دهند و بیشتر در معرض پاره شدن و آسیب دیدن قرار می گیرند.

4) داروهای رقیق کننده خون

اگر به خاطر آریتمی قلبی یا جلوگیری از ایجاد لخته های خونی در رگ های تان، مصرف داروهای رقیق کننده خون به شما تجویز شده است، ممکن است غیرقابل توضیح خاصی این کبودی ها در سطح بدن تان نمایان شود.

البته داروهای دیگری هم هستند که منجر به رقیق شدن خون می شوند و همه ما گاها آنها را مصرف می کنیم که ممکن است کبودی غیرقابل توضیح در سطح پوست مان ایجاد کنند مانند ایبوپروفین یا آسپرین.

5) بیماری های اختلال خونی

بیماری های «هموفیلی» و «فون ویلبراند» هر دو باعث اختلالات خونی می شوند که به سادگی منجر به ایجاد کبودی می شود. هموفیلی بیماری نادری است که بر توانایی لخته شدن خون اثر منفی می گذارد و حتی با ایجاد یک جراحت معمولی باعث خونریزی شدید از بدن شده و جان فرد را در معرض خطر قرار می دهد.

فون ویلبراند بیماری است که تاثیرات منفی خفیف تری بر توانایی خون برای لخته شدن دارد و معمولا خودش را با بروز خونریزی هنگام انجام کارهای دندانپزشکی، خون دماغ شدن هایی که به سختی بند می آیند، مشاهده شدن خون در ادرار یا مدفوع و پریودهای شدید نشان می دهد.

6) مصرف داروهای ضد افسردگی

برخی از مهارکننده های بازجذب سروتونین با نام مخفف «اس اس آر آی» ها (SSRIs) مانند فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام و بوپروپیون می توانند بر پلاکت های خونی که نقش مهمی در پروسه لخته شدن خون دارند، اثر منفی بگذارند.

7) کمبود ویتامین

کمبود ویتامین های C و K می توانند منجر به کبودی های غیرقابل توضیح شوند اما اگر در کشورهای پیشرفته زندگی می کنید و دسترسی آسان به غذاهای سالم داشته باشید بسیار بعید است که این مورد شامل حال شما شود. این مشکل تنها در مناطقی با فقر غذایی شدید رخ می دهد.

8) چطور سریع از شر کبودی ها خلاص شویم

خبر بد این که بهبودی کامل کبودی حدود دو هفته زمان می برد و کار زیادی در مورد اینکه این امر سریع تر اتفاق بیفتد نمی توان انجام داد. فرآیندی که بدن برای بازجذب این خون از دست رفته انجام می دهد، چند مرحله دارد. به طور نرمال، بعد از چند روز، ورمی که همراه کبودی اتفاق افتاده از بین می رود و رنگ کبود به رنگ سبز یا زرد تغییر پیدا می کند و قبل از این که به طور کامل از بین برود ممکن است به رنگ قهوه ای روشن در آید.

اما می توانید از یک ترفند برای سرعت بخشیدن به این پروسه استفاده کنید. به محض این که ضربه ای ناخواسته به قسمتی از بدن شما وارد شد، یک کیسه یخ را به مدت 10 دقیقه بر ناحیه ضربه خورده قرار دهید و این کار را چند بار در روز تکرار کنید. این کار روند خونرسانی مویرگ های بدن شما را مختل کرده و تا جای ممکن سطحی که در شرف کبود شدن است را کاهش می دهد.

هموفیلی یا خون‌تراوی دسته‌ای از بیماری‌های ارثی هستند که در آنها توان بدن برای ایجاد لخته و انعقاد خون برای جلوگیری از خونریزی در صورت پاره شدن رگ مختل شده است. هموفیلی آ (هموفیلی نوع کلاسیک)(نقص فاکتور انعقادی هشت) شایعترین شکل این اختلال است و در یک نوزاد از هر ۵ تا ۱۰ هزار نوزاد پسر دیده می‌شود. هموفیلی بی (هموفیلی کریسمس)(نقص فاکتور نه) در یک مورد از هر ۲۰ تا ۳۴ هزار نوزاد پسر مشاهده می‌شود.

این بیماری که تقریباً به طور انحصاری در افراد مذکر بوجود می‌آید، در ۸۵٪ موارد ناشی از کمبود فاکتور VIIIاست که به آن هموفیلی نوع A یا هموفیلی کلاسیک می‌گویند.

انواع هموفیلی

هموفیلی A و B اختلالات انعقادی وابسته به کروموزوم جنسی هستند که به ترتیب بر اثر جهشهایی در ژنهای F۸C و F۹ ایجاد می‌شوند. جهشهای F۸C موجب کمبود یا اختلال عملکرد عامل انعقادی ۸ ( فاکتور هشت )و جهشهای ژن F۹ باعث کمبود یا اختلال عملکرد عامل انعقادی ۱۱ می‌شوند. هموفیلی نوعی اختلال در تمام نژادها و بدون ترجیح نژادی است. میزان شیوع هموفیلی A از هموفیلی B بیشتر است. هموفیلی نوع C یک نوع اختلال ژنتیکی اتوزومال است که به علت کمبود فاکتور یازده خونی می باشد.

علائم

علایم اولیه هموفیلی خونریزیهای طولانی پس از خراشهای کوچک است. البته عقیده عمومی بر این است که اینگونه خونریزیهای کوچک ولی طولانی باعث مرگ شخص مبتلا نمی‌شود ولی به تدریج بیماری پیشرفت نموده علایم شدیدتری از قبیل خونریزیهای دردناک داخل مفصلی مانند مفصل زانو ایجاد خواهد کرد.

اینگونه حوادث با کوچک‌ترین تحریکی پیش می‌آید و احتمالاً یک پسر بچه را از انجام بازی محبوبش یعنی فوتبال و یا انجام هر کار کوچک دیگری که احتمال دارد زانو دچار پیچیدگی شود باز می‌دارد.

تجمع خون در مفاصل ممکن است باعث خشک شدن مفصل شده و کودک را بطور کامل فلج کند و یا خونریزیهای غیر منتظره‌ای در ماهیچه‌ها به وقوع بپیوندد.
خونریزی غیرقابل توضیح و بیش از حد در اثر بریدگی یا آسیب‌ها، یا پس از انجام عمل جراحی یا اعمال دندانپزشکی
بروز کبودی‌های فراوان گسترده یا عمیق
خونریزی غیرطبیعی پس از واکسیناسیون
درد، تورم یا سفتی در مفاصل
مشاهده‌ی خون در ادرار یا مدفوع
خون‌دماغ‌های بدونِ دلیلِ شناخته شده
در نوزادان، تحریک‌پذیری بی‌دلیل
علائم و نشانه‌های اضطراری و اورژانسی

درد ناگهانی، تورم و احساس گرما در مفاصل بزرگی مانند زانو، آرنج، باسن و شانه‌ها و در ماهیچه‌های دست و پا
خونریزی ناشی از صدمه، به ویژه اگر فرد، به نوع شدید بیماری هموفیلی مبتلا باشد
سردردهای دردناک و طولانی مدت
استفراغ‌های مکرر
خستگی شدید
دردِ گردن
دوبینی
عوارض بیماری هموفیلی

خونریزی عمیق داخلی: خونریزی‌ای که در بخش‌هایی از ماهیچه‌ها رخ بدهد می‌تواند موجب متورم شدن اندام فرد شود. این تورم می‌تواند بر اعصاب فشار بیاورد و موجب بی‌حسی یا درد شود.

آسیب به مفاصل: خونریزی داخلی می‌تواند به مفاصل فرد نیز فشار بیاورد و موجب درد شدید شود. در صورت عدم درمان، خونریزی داخلی مکرر موجب آرتروز یا تخریب مفاصل می‌شود.

عفونت: افراد مبتلا به هموفیلی، بیش از سایر افراد، خون و فرآورده‌های خونی را دریافت می‌کنند و این مسئله، خطر ورود فرآورده‌های خونی آلوده به بدن آنها را افزایش می‌دهد. پس از اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰ به دلیل آزمایش و غربالگری خون‌های اهدائی از نظر وجود ویروس هپاتیت و HIV، سلامت و ایمنی فرآورده‌های خونی افزایش یافت. خطر ورود عفونت از طریق فرآورده‌های خونی نیز از زمان معرفی محصولات انعقادی مهندسی ژنتیک، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

واکنش نامطلوب نسبت به درمان فاکتورهای انعقادی: سیستم ایمنی بدن بعضی از افراد مبتلا به هموفیلی، نسبت به فاکتورهای انعقادی مورد استفاده برای درمان خونریزی واکنشی منفی نشان می‌دهد. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن پروتئین‌هایی به نام مهارکننده (inhibitor) تولید می‌کند که فاکتورهای انعقادی را غیرفعال می‌کنند و موجب کاهش اثر درمان می‌شوند.

مراقبت از کودکان مبتلا به هموفیلی

والدین کودک هموفیلی باید با روحیه ای قوی، خوش بینی و برخوردی منطقی با این بیماری بکوشند تا فرزندشان رشد جسمی و روحی طبیعی داشته باشد و با تلاش خود مانع معلولیتش شوند.

هدف از درمان هموفیلی کسب حداکثر سلامتی و رساندن مشکلات خونریزی به حداقل است که نه تنها با هدایت پزشکان مسئول تیم درمان، بلکه با یاری والدین کودک میسر خواهد بود.

اعضای گروه پزشکی درمان بیماران هموفیلی شامل کادر تخصصی زیر است:

1. متخصص خون

2. متخصص اطفال

3. متخصص اورتوپدی (برای بیماری ها و مشکلات استخوانی و مفصلی)

4. فیزیوتراپ (برای انجام تمرین ها و ورزش های مناسب)

5. دندان پزشک

6. پرستار (برای هماهنگ کردن مسایل درمانی کودک و آموزش والدین در درمانگاه هموفیلی.)

وظیفه ی پرستار درمانگاه بسیار مهم است، چون او معمولاً اولین شخص در مرکز است که با بیماران تماس دارد.

7. روان پزشک: او پس از تشخیص هموفیل بودن کودک، برای رفع اضطراب های اولیه به والدین کمک می کند. در سال های رشد نیز به کودک، والدین، خواهر و برادر او و سایر افراد خانواده در زمینه ی بیماری هموفیلی و حل مسائل مربوطه، کمک می کند.

8. والدین کودک: مکمل گروه پزشکی مراقبت از کودک اند. والدین برای مراقبت صحیح و یافتن درمان پزشکی مناسب برای کودک، باید تعلیم ببینند. باید پدر و مادر تا جایی که در توان دارند، در مراقبت از کودک هموفیل خود سهیم باشند.

همچنین لازم است که خانواده در امر مدیریت و تدابیر پزشکی و فعالیت های بدنی لازم برای ارتقای سطح سلامتی فرزندشان با پرسنل درمانگاه هموفیلی همکاری کنند.

 عقیم سازی رایج ترین روش ناباروری در حیوانات می باشد و عبارت است از حذف اندام جنسی که می-تواند شامل بخشی یا تمام آن شود. معمولا در حیوانات نر از کلمه اخته کردن و در حیوانات ماده از کلمه عقیم کردن استفاده می گردد، هرچند هردو آنها تقریبا یک معنا بوده و گاه به جای یکدیگر استفاده می-شوند.

امروزه در جوامع پیشرفته انسانی، پناهگاه ها و گروه های حمایت از حیوانات و صاحبان حیوانات خانگی به منظور جلوگیری از تولد توله های ناخواسته اقدام به عقیم سازی آنها کرده و بدین ترتیب در جلوگیری از افزایش بیش از حد جمعیت حیوانات بدون صاحب مشارکت می کنند.

برای عقیم سازی فواید دیگری نیز عنوان شده که اشاره ای به آنها خواهیم داشت.

1. بهبود رفتارهای وابسته به جنس مانند خود ارضایی به خصوص در سگ ها،اسپری نمودن ادرار توسط گربه های نر و برخی از اشکال خشونت در نرها (در ارتباط با سگ های ماده فحل) که بهبود این رفتارها به دلیل کاهش سطح هورمون های جنسی بعد از عقیم سازی انفاق می افتد.

2. شواهدی وجود دارد که عقیم سازی قبل از30 ماهگی تا حدودی مانع از بروز سرطان پستان می شود و حتی چنانچه این عمل قبل از بلوغ انجام شود نیز خطر ابتلاء به میزان بالایی کاهش می یابد. سرطان پستان یکی از مشکلات رایج در سگ های ماده می باشدو در 4/3% از سگ ها اتفاق می افتد. که از این تعداد 9/50% آن از نوع بدخیم می باشد. تحقیقات نشان می دهددرصد زنده ماند سگ هایی که یک سال پیش از خروج توده سرطانی عقیم شده اند تقریبا 45% افزایش می یابد.

سایر مزایای عقیم سازی عبارت است ازجلوگیری از عفونت رحم، سرطان رحم، تخمدان و بیضه، از بین رفتن لکه گذاری در دوره فحلی، جلوگیری از فحلی کاذب (که در نیمی از سگ های عقیم نشده اتفاق می افتد) و در نهایت از بین رفتن تمامی شکلات آبستنی.

عوارض عقیم سازی

متعاقب هر عمل جراحی طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد که در این رابطه می توان به عفونت و خونریزی بعد از جراحی، عوارض ناخواسته بیهوشی وحتی مرگ اشاره کرد. هرچند موارد گفته شده برای یک حیوان سالم در شرایط عادی به ندرت اتفاق می افتد.

کاهش قدرت یادگیری، تغییرات در چرخه خواب و بیداری،پیشرفت اختلالات شناختی، افزایش بی-اختیاری ادرار در هر دو جنس (در صورت عقیم سازی پیش از سه ماهگی)، کم کاری غده تیروئید، افزایش میزان خشونت در سگ های ماده به دنبال عقیم سازی ناموفق (باقی ماندن تخمدان ها و یا حتی بخشی از آنها)، افزایش ترس در سگ های نری که در سنین خیلی پایین عقیم شده اند.

افزایش وزن و چاقی، افزایش خطر ابتلاء به سرطان های همانژیوسارکوم، دستگاه ادراری، لنفوم، پروستات استئوسارکوم (به خصوص در نژاد های بزرگ)، دیسپلازی مفصل لگن و آلوپسی پاسخ دهنده به هورمون. در این خصوص باید توجه داشت عوارض ناخواسته و مضرات عقیم سازی در حد ناچیزی است و شاید این آمارها توجیه مناسبی برای توقف و انصراف از این عمل نباشد.

روش های مرسوم عقیم سازی و نابارور سازی

حیوانات ماده

در حیوانات ماده عقیم سازی والقا ناباروری به سه روش باز، بسته و تزریق واکسن صورت می پذیرد. روش معمول در حیوانات ماده روش بازمی باشد که دسترسی به اندام های جنسی از طریق شکاف جراحی صورت می پذیردکه طول شکاف جراحی بسته به مهارت جراح و جثه حیوان متفاوت می باشد.در این روش بسته به شرایط یکی از روش های ذیل اتخاذ می گردد.

برداشت رحم و هر دو تخمدان: روش معمول در حیوانات خانگی به خصوص برای حیوانات بالغ می باشد.

برداشت هر دو تخمدان: این روش بیشتر در سگ ها و گربه های جوان صورت می گیرد.

برداشت رحم و باقی ماند یک و یا هر دو تخمدان: گاهی در حیوانات مزرعه و حمایتی به دلایلی مورد توجه است.

بستن لوله فالوپ: این روش، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون-های جنسی حیوان ایجاد شود.

روش بسته (لاپاراسکوپی): در این روش برداشت تخمدان ها از طریق دو شکاف کوچک به طول نیم تا یک سانتی متر صورت می پذیرد. از مزایای این روش می توان به درد کم . بهبود سریع تر زخم اشاره کرد. هر چند این روش تا به حال به دلیل قیمت بالای تجهیزات لاپاراسکوپی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

تزریق واکسن: در این روش از نوعی واکسن موسوم به Spay Vac استفاده می شود. تزریق یک دوز واکسن باعث ناباروری به مدت بیست و دو ماه تا هفت سال می گردد (بسته به نژاد و …)

نکته: روش های دیگری مانند روش های دارویی نیز وجود دارد که جز در موارد خاص توصیه نمی شود.

حیوانات نر

اخته کردن در سگ های نر به منظور کنترل کردن رفتارهای نامناسب (خودارضایی، خشونت، اسپری نمودن ادرار و…)، کنترل جمعیت و جلوگیری از تولد توله های ناخواسته و پیشگیری و درمان برخی بیماری ها به یکی از روش های ذیل صورت می پذیرد.

روش برداشت هر دو بیضه: مرسوم ترین روش می باشد و طی عملیات جراحی هر دو بیضه توسط جراح و تحت بیهوشی کامل حذف می گردد.

وازکتومی: این روش که با بریدن و گره زدن وازدفران صورت می گیرد، روش انتخابی افرادی است که نمی خواهند تغیری در سطح هورمون های جنسی حیوان ایجاد شود و فقط می خواهند از تولد توله های ناخواسته جلوگیری کنند.

یکی از رایج ترین سوالاتی که مطرح می شود این است که بهترین زمان برای عقیم سازی سگ و یا گربه چه زمانی است؟

بهترین زمان عقیم سازی در سنین پایین و در واقع پیش از بلوغ می باشد. این روش به خصوص در پناهگاه ها و مراکز نجات حیوانات مورد استفاده قرار می گیرد و مورد تأیید انجمن دامپزشکی آمریکا، کانادا و بیمارستان های حیوانات آمریکا می باشد.

از مزایای این روش می توان به خطر کمتر بیهوشی و تغییر رفتار و مشکلات سلامتی اشاره کرد. توصیه می گردد به منظور جلوگیری از بی اختیاری ادرار و سایر خطرات احتمالی این کار بین چهار تا شش ماهگی و یا در موارد خاص و صلاحدید دکتر دامپزشک مجرب بعد از شش ماهگی و پیش از بلوغ صورت پذیرد.