تبیان، دستیار زندگی

امام سجاد (ع) : اي آفريده شده فرمانبردار ، اي هميشه در رفتار شتاب كننده ( چون ماه در بيست و هشت شبانه روز به دور فلك مي گردد و ساير كواكب كه تندروترين آنها زهره و عطارد و خورشيد است نزديك به يك سال مي گردند ) اي آمد و شد كننده در منزلها و جاهايي كه ( براي آن به مقدار مخصوص و راه مخصوص كه حكمت اقتضا مي كند ) قرار داده شده ( اشاره به قول خداي تعالي " سوره 36 ، آيه 39 " : والقمر قدرناه منازل حتي عاد كالعرجون القديم يعني و گردش ماه را در منزلهايي قرار داديم تا اين كه مانند شاخه خرماي خشك شده كج گشته ديرينه " زرد و لاغر ، به منزل اول " بازگردد )اي تصرف كننده در فلك و چرخي كه جاي تدبير و نظم ( امور ) است

ايها الخلق المطيع ، الدائب السريع ، المتردد في منازل التقدير ، المتصرف في فلك التدبير .

امام سجاد (ع) : ايمان آوردم به كسي ( خدايي ) كه به وسيله تو تاريكيها را روشن كرد ، و به سبب تو مشكلات امور را آشكار ساخت ، و تو را نشانه اي از نشانه هاي پادشاهي ( استيلاء و غلبه ) خود و نشانه اي از نشانه هاي قدرت و تواناييش ( بر همه چيز ) قرار داد ، و تو را خدمتگزار و فرمانبردار كرد با فزوني ( نور و روشنايي مانند شب چهاردهم ماه ) و به كاستن ( آن مانند شب يكم ماه ) و به طلوع و هويدا شدن ( در بالاي افق ) و به غروب و پنهان گشتن ( در زير كرانه آسمان ) و به روشن گرديدن ( از خورشيد ، يا روشن نمودن ) و تيرگي ( بر اثر حائل شدن زمين ميان ماه و خورشيد ، يا تيره ساختن كه آن بر اثر حائل شدن جرم ماه است ميان ما و جرم خورشيد ، ولي درست تر آن است كه گفته شود : و به روشن شدن و تيرگي ) در همه آن حالات و چگونگيها تو او را فرمانبردار و به سوي اراده و خواسته اش شتاب كننده اي

امنت بمن نور بك الظلم ، و اوضح بك البهم ، و جعلك اية من ايات ملكه ، و علامة من علامات سلطانه ، و امتهنك بالزيادة و النقصان ، و الطلوع و الافول ، و الانارة و الكسوف ، في كل ذلك أنت له مطيع ، و الي ارادته سريع .

امام سجاد (ع) : منزه و پاك ( از نقايص ) است او ( شگفتا ) چه شگفت است آنچه ( بر حسب اراده اش ) در آفرينش تو مقدر نموده ! و چه دقيق و باريك است آنچه درباره تو انجام داده ! تو را كليد ماهي نو براي كاري نو ( كه چگونگي آن براي ما هويدا نيست ) قرار داده

سبحانه ما اعجب ما دبر في امرك ! و الطف ما صنع في شانك ! جعلك مفتاح شهر حادث لامر حادث .

امام سجاد (ع) : از خدايي كه پروردگار من و پروردگار تو و آفريننده من و آفريننده تو و تقديركننده من و تقديركننده تو و صورت بخشنده من و صورت بخشنده توست درخواست مي نمايم كه بر محمد و آل او رحمت و درود فرستد ، و تو را ماه بركت و نيكي گرداند كه روزها آن بركت را از ميان نبرد ( بلكه هر روزي بر اثر بجا آوردن كارهاي شايسته از روز ديگر نيكوتر باشد ) و ماه با طهارت و پاكي كه گناهان ، آن را چركين نسازد ( چنان ماهي كه از اعضا و اندام كارهاي ناشايسته سر نزند )

فأسال الله ربي و ربك ، و خالقي و خالقك ، و مقدري و مقدرك ، و مصوري و مصورك : أن يصلي علي محمد و آله ، و أن يجعلك هلال بركة لا تمحقها الايام ، و طهارة لا تدنسها الاثام .

امام سجاد (ع) : ماه ايمني از آفتها و تباهيها و سلامتي و بي گزندي از بديها ( : كبر ، حسد ، حرص ، غرور ، حب مال و مانند آنها ) ماه سعادت و نيكبختي كه نحوست و بد اختري در آن راه نيابد ، و ماه بركت كه سختي در زندگي با آن نباشد ، و ماه آساني كه دشواري با آن ممزوج و درهم نشود ، و ماه خير و نيكي كه بدي با آن آميخته نگردد ، ماه ايمني ( از شيطان و هواي نفس ) و ايمان ( گرديدن به خدا و رسول و اوصياء آن حضرت - عليهم السلام - ) و نعمت و احسان و سلامتي و اسلام ( فرمانبري از آنچه دستور داده اند )

هلال امن من الافات ، و سلامة من السيئات ، هلال سعد لا نحس فيه ، و يمن لا نكد معه ، و يسر لا يمازجه عسر ، و خير لا يشوبه شر ، هلال امن و ايمان و نعمة و احسان و سلامة و اسلام .

امام سجاد (ع) : بار خدايا بر محمد و آل او درود فرست ، و ما را از خشنودترين كساني كه هلال بر آنها طلوع نموده قرار ده ، و از پاكيزه ترين كساني ( از اوصاف نكوهيده ) كه به سوي آن نگاه كرده اند ، و از نيكبخت ترين كساني كه تو را در آن ماه پرستش مي كنند ، و ما را در آن براي توبه و بازگشت ( از گفتار و كردار ناشايسته ) توفيق ده ، و از گناه حفظ فرما ، و از بجا آوردن معصيت و نافرمانيت نگاهدار

اللهم صل علي محمد و آله ، و اجعلنا من ارضي من طلع عليه ، و ازكي من نظر اليه ، و اسعد من تعبد لك فيه ، و وفقنا فيه للتوبة ، و اعصمنا فيه من الحوبة ، و احفظنا فيه من مباشرة معصيتك .

امام سجاد (ع) : و سپاسگزاري از نعمت و بخشش خود را در آن در دل ما انداز ، و پوششهاي عافيت ( آنچه كه مانع و جلوگير از زيان و بدي است ) را به ما بپوشان ، و به وسيله كامل كردن طاعت و فرمانبريت در آن ، نعمت ( خود ) را بر ما كامل ساز ( بيش از پيش گردان ) زيرا تو بسيار نعمت دهنده و ستوده شده اي و خدا درود فرستد بر محمد و آل او كه ( از هر گناهي ) پاكيزه و ( از اوصاف ناپسنديده ) پاك هستند .

و اوزعنا فيه شكر نعمتك ، و البسنا فيه جنن العافية ، و اتمم علينا باستكمال طاعتك فيه المنة ، إنك المنان الحميد ، و صلي الله علي محمد و آله الطيبين الطاهرين .

امام سجاد (ع) : سپاس خدايي را سزاست كه ما را براي سپاسگزاري خود راهنمايي نمود ( توفيق داد ) و از اهل سپاس ( كساني كه به سپاسگزاري شناخته شده اند ) قرار داد ( يا و از اهل و دوستان خويش گردانيد ) تا براي احسان و نيكيش از سپاسگزاران باشيم و ما را بر آن سپاسگزاري پاداش نيكوكاران دهد

الحمد لله الذي هدانا لحمده ، و جعلنا من اهله لنكون لاحسانه من الشاكرين ، و ليجزينا علي ذلك جزاء المحسنين .

امام سجاد (ع) : و سپاس خدايي را سزاست كه ( راهنمايي به ) دين خود ( آنچه كه به آن عبادت و پرستش مي شود ) را به ما عطا نمود ، و ما را ( نه امتهاي گذشته را به ملت خويش ( اسلام ) اختصاص داد ، و در راههاي احسان و نيكيش درآورد تا به وسيله نعمتش در آن راهها رفته به سوي رضا و خشنوديش دست يابيم ، سپاسي كه آن را از ما بپذيرد ، و به وسيله آن از ما خشنود گردد ( رحمتش را بر ما ارزاني دهد )

و الحمد لله الذي حبانا بدينه واختصنا بملته ، و سبلنا في سبل احسانه لنسلكها بمنه الي رضوانه ، حمدا يتقبله منا ، و يرضي به عنا .

امام سجاد (ع) : و سپاس خدايي را سزاست كه ماه خود ماه رمضان ( مستفاد از اين جمله آن است كه رمضان يكي از نامهاي خداي تعالي است ) ماه صيام و روزه ( امساك و خودداري از خوردن و آشاميدن در اوقات معلومه ) و ماه اسلام ( ماه طاعت و فرمانبري از جهت بسياري طاعت و بندگي ، يا ماه دين اسلام براي اين كه واجب شدن روزه آن از مختصات اين امت است ، چنان كه حفص ابن غياث نخعي گفته : شنيدم حضرت صادق - عليه السلام - مي فرمود : خداوند روزه ماه رمضان را بر هيچيك از امتهاي پيش از ما واجب نكرده است ، پس به آن حضرت گفتم : معني قول خداي تعالي " سوره 2 ، آيه 183 " : يا ايها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم " اي اهل ايمان روزه بر شما واجب شد چنان كه بر آنان كه پيش از شما بودند واجب گرديد " چيست ؟ فرمود : خداوند روزه ماه رمضان را بر پيغمبران واجب گردانيد نه بر امتها ، پس اين امت را به ماه رمضان " بر امتهاي گذشته " برتري داد ، و وجوب روزه آن را بر رسول خدا و بر امت آن حضرت قرار داد ) و ماه پاكيزگي ، و ماه تصفيه و پاك كردن ( از گناهان ، يا ماه تخليص و رهايي از آنها ) و ماه قيام و ايستادن ( براي نماز در شبها ) را يكي از آن راههاي احسان قرار داد ( و اين كه ماه رمضان را ماه قيام گفتند براي آن است كه نماز مستحبي در شبهاي آن بسيار خوانده مي شود ، و مشهور در روايات علاوه از نمازهاي مستحبي كه در هر شب بايد خواند چنان كه بسياري از علما فرموده اند : خواندن هزار ركعت نماز در شبهاي آن مستحب است ، و كيفيت آن ، آن است كه هر شبي تا بيست شب بيست ركعت : هشت ركعت پس از نماز مغرب و دوازده ركعت پس از نماز عشاء و در شب نوزدهم به غير از بيست ركعت صد ركعت ديگر خوانده شود ، و در ده شب پس از بيست شب هر شبي سي ركعت : هشت ركعت پس از نماز مغرب و بيست و دو ركعت پس از نماز عشاء و در هر شب از بيست و يكم و بيست و سوم به غير از سي ركعت صد ركعت ديگر كه مجموع آنها هزار ركعت است ، و اگر ماه رمضان از سي روز كمتر باشد نماز شب سي ام ساقط است و به جاي آن خواندن درست نيست ) آن چنان ماهي كه قرآن در آن فروفرستاده شد ( خداي تعالي آن را در شب قدر به آسمان دنيا فرستاد و از آنجا در مدت بيست و سه سال به تدريج بر پيغمبر - صلي الله عليه و آله - نازل گردانيد ) در حالي كه براي مردم راهنما ( ي از گمراهي ) و نشانه هاي آشكار رهبري ( حلال و حرام ) و جداكننده ميان حق و باطل است ( جمله الذي انزل فيه القرآن هدي للناس وبينات من الهدي والفرقان از قرآن شريف " سوره 2 ، آيه 185 " اقتباس شده )

و الحمد لله الذي جعل من تلك السبل شهره شهر رمضان ، شهر الصيام ، و شهر الاسلام ، و شهر الطهور ، و شهر التمحيص ، و شهر القيام الذي انزل فيه القرآن ، هدي للناس ، و بينات من الهدي و الفرقان .