به نام خدا
سلام
السلام علیك یا فاطمة الزهرا (س)
"بار سنگین"
سوره الم نشرح
آیات 1 - 3
بِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
أَ لَمْ نَشرَحْ لَك صدْرَك (1) وَ وَضعْنَا عَنك وِزْرَك (2) الَّذِى أَنقَض ظهْرَك (3)
بنام خداوند بخشنده مهربان
آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم ؟
و بار سنگین را از تو بر نداشتیم ؟
همان بارى كه سخت بر پشت تو سنگینى مى كرد.
تفسیر :
ما تو را مشمول انواع نعمتها ساختیم
لحن آیات آمیخته با لطف و محبت فوق العاده پروردگار و تسلى و دلدارى پیغمبر اكرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) است .در نخستین آیه به مهمترین موهبت الهى اشاره كرده مى فرماید: آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم (ا لم نشرح لك صدرك ).
منظور از شرح صدر گسترش آن به وسیله نور الهى و سكینه و آرامش خداداد مى باشد و آن توسعه دادن به روح و فكر پیامبر است و این توسعه مى تواند مفهوم وسیعى داشته باشد كه هم وسعت علمى پیامبر را از طریق وحى و رسالت شامل گردد و هم بسط و گسترش تحمل و استقامت او در برابر لجاجتها و كارشكنیهاى دشمنان و مخالفان .و لذا هنگامى كه موسى بن عمران ماءموریت دعوت فرعون طغیانگر را پیدا مى كند اذهب الى فرعون انه طغى بلافاصله عرض مى كند رب اشرح لى صدرى و یسر لى امرى خداوندا سینه ام را گشاده ساز و كار را بر من آسان كن (طه 25 - 26).و در جائى دیگر خطاب به پیغمبر اكرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است :
فاصبر لحكم ربك و لا تكن كصاحب الحوت اكنون كه چنین است منتظر فرمان پروردگارت باش استقامت و شكیبائى كن و مانند یونس مباش (كه بر اثر ترك شكیبائى لازم گرفتار آن همه مشكلات و مرارت شد) (قلم - 48).
شرح صدر در حقیقت نقطه مقابل ضیق صدر است چنانكه در آیه 97 سوره حجر مى خوانیم:
و لقد نعلم انك یضیق صدرك بما یقولون : ما مى دانیم كه سینه تو بخاطر گفتگوهاى (مغرضانه ) آنها تنگ مى شود.
اصولا هیچ رهبر بزرگى نمى تواند بدون شرح صدر به مبارزه با مشكلات رود و آن كس كه رسالتش از همه عظیم تر است (مانند پیغمبر اكرم ) شرح صدر او باید از همه بیشتر باشد طوفانها آرامش اقیانوس روح او را بر هم نزند مشكلات او را به زانو در نیاورد كارشكنیهاى دشمنان ماءیوسش نسازد سؤ الات از مسائل پیچیده او را در تنگنا قرار ندهد و این عظیم ترین هدیه الهى به رسول الله بود.و لذا در حدیثى آمده است كه پیامبر مى فرماید: من تقاضائى از پروردگارم كردم و دوست مى داشتم این تقاضا را نمى كردم عرض كردم خداوندا پیامبران قبل از من بعضى جریان باد در اختیارشان قرار دادى ، و بعضى مردگان را زنده مى كردند، خداوند به من فرمود: آیا تو یتیم نبودى پناهت دادم ؟ گفتم آرى ، فرمود: آیا گمشده نبودى هدایتت كردم ؟ عرض كردم : آرى ، اى پروردگار! فرمود: آیا سینه تو را گشاده ، و پشتت را سبكبار نكردم ؟ عرض كردم : آرى اى پروردگار!
این نشان مى دهد كه نعمت شرح صدر ما فوق معجزات انبیا است ، و به راستى اگر كسى حالات پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را دقیقا مطالعه كند و میزان شرح صدر او را در حوادث سخت و پیچیده دوران عمرش بنگرد یقین مى كند كه این از طریق عادى ممكن نیست ، این یك تاءیید الهى و ربانى است . به خاطر همین شرح صدر بود كه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به عالیترین وجهى مشكلات رسالت را پشت سر گذاشت ، و وظائف خود را در این طریق به خوبى انجام داد.
سپس به ذكر موهبت دیگرى از مواهب عظیم خود به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) پرداخته مى افزاید: ((آیا ما بار سنگین را از تو برنداشتیم !؟)) (و وضعنا عنك وزرك ).همان بارى كه سخت بر پشت تو سنگینى مى كرد (الذى انقض ظهرك ).
((وزر)) در لغت به معنى سنگینى است ، واژه ((وزیر)) نیز از همین معنى مشتق شده است ، چون بارهاى سنگین حكومت را بر دوش مى كشد، و گناهان را نیز به همین جهت وزر گویند چرا كه بار سنگینى است بر دوش گنهكار.((انقض )) از ماده ((نقض )) به معنى گشودن گره طناب ، یا جدا كردن قسمتهاى به هم فشرده ساختمان است ، و ((انتقاض )) به صدائى گفته مى شود كه به هنگام جدا شدن قطعات ساختمان از یكدیگر بگوش مى رسد، و یا صداى مهره هاى كمر به هنگامى كه زیر بار سنگینى قرار مى گیرد.این كلمه در مورد شكستن پیمانها و قراردادها نیز به كار مى رود و مى گویند فلان كس نقض عهد كرد.به این ترتیب آیه فوق مى گوید: خداوند آن بار سنگین و كمرشكن را از تو برداشت .
این كدام بار بود كه خداوند از پشت پیامبرش برداشت ؟ قرائن آیات به خوبى نشان مى دهد كه منظور همان مشكلات رسالت و نبوت ، و دعوت به سوى توحید و یكتاپرستى ، و برچیدن آثار فساد از آن محیط بسیار آلوده بوده است ، نه تنها پیغمبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) كه همه پیغمبران در آغاز دعوت با چنین مشكلات عظیمى روبرو بودند، و تنها با امدادهاى الهى بر آنها پیروز مى شدند، منتها شرائط محیط و زمان پیغمبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از جهاتى سخت تر و سنگین تر بود.
بعضى نیز ((وزر)) را به معنى بار سنگین ((وحى )) در آغاز نزول ، تفسیر كرده اند.
بعضى نیز به ضلالت و گمراهى و لجاج و عناد مشركان .و بعضى به اذیت و آزار فوق العاده آنها.
و بعضى به اندوه ناشى از وفات عمویش ابو طالب و همسرش خدیجه
و بالاخره بعضى به مساءله عصمت و پاكى از گناه تفسیر كرده اند.
ولى ظاهرا همان تفسیر اول از همه مناسب تر است ، و اینها شاخ و برگى براى آن محسوب مى شود.
منبع: تفسیر نمونه
"اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم"
