تبیان، دستیار زندگی

جهنم برزخى نه تنها كسانى را كه از دنیا رفته اند مى سوزاند بلكه آتش آن در همین دنیا كسانى را هم سوزانده است كه مردم بعضى از آنها را با چشم خو دیده و مشاهده كرده اند. از جمله
یكى از بزرگان نقل مى كند: در قریه و محل ما مسجدى وجود دارد و متولى آن ، شخصى به نام ((محمد بن اذینه )) است . این آقا، هم متولى مسجد و هم استاد و مدرس است . هر روز در وقت معینى به مسجد مى آمد و به شاگردان خود درس مى داد.
روزى شاگردان هر چه منتظر شدند استاد نیامد. كسى را به دنبالش ‍ فرستادند و از احوالش سئوال كردند؟ در جواب گفتند: شیخ در اثر مریض ‍ و ناراحتى بسترى شده است .
مى گوید: همه برخاستیم و به عبادتش رفتیم ، دیدیم كه در رختخواب افتاده و قطیفه اى سرتاپایش را پوشانده است و ناله مى كند. دائما فریاد مى زند و مى گوید: سوختم ، وقتى احوالش را پرسیدیم . گفت : سرتاپایم مى سوزد مگر ران هاى پاهایم . پرسیدم چطور شده است كه بدنت مى سوزد؟
گفت : شب گذشته خوابیده بودم ، در عالم خواب دیدم قیامت برپا شده است ، جهنم را آوردند و پل صراط را روى آن گذاشتند تا مردم از روى آن عبور كنند و به سور بهشت روند. من هم از جمله كسانى بودم كه باید از روى پل رد شوم .
حركت كردم ، اما هر چه به جلو رفتم سخت تر و زیر پایم باریك تر مى شد و باریكى آن به اندازه مویى رسیده بود. در این بین دیدم زیر پایم آتش ‍ بسیار شعله ور است و مانند تكه هاى كوه موج مى زند. نزدیك بود در آتش ‍ جهنم سقوط كنم اما با پاى خود، خود را نگاه داشتم . بالاخره كار به جایى رسید كه در جهنم افتادم .
شراره آتش چنان مرا به پایین مى كشانید كه دیگر چیزى را نمى دیدم ، وحشت و حیرت سر تا پاى مرا گرفته بود، هر چه دست به این طرف و آن طرف مى زدم به جایى نمى رسید و فریاد رسى هم در آن جا نبود.
ناگاه به من الهام شد. مگر نه این است كه على بن ابى طالب علیه السلام فریاد رس همه مى باشد. بى اختیار فریاد زدم و گفتم : یا على !
تا این جمله را بر دل و زبانم گذراندم ، نور على علیه السلام را بالا سر خود احساس كردم . وقتى سر خود را بالا نمودم ، دیدم آن حضرت روى پل صراط ایستاده است . فرمود: دست خود را به من بده . دستم را دراز كردم . وقتى حضرت على علیه السلام دست خود را دراز كرد آتش كنار رفت . من را از وسط آتش گرفت و بالا آورد و دست خود را روى رانهایم كشید از ترس و وحشت از خواب بیدار شدم . متوجه گردیدم كه تمام بدنم مى سوزد جز همان جایى كه على دست كشیده بود.
وقتى آن عالم قطیفه را عقب زد دیدیم فقط قسمتهایى از رانش سالم است و بقیه بدنش مجروح و تاول زده بود. مدت سه ماه معالجه مى كرد تا سالم شد. هر وقت در مجلسى از او سئوال مى كردند و ایشان ماجرا را شرح مى داد از هول و وحشت ، ناراحت مى شد و تب مى كرد

اما آیاتى كه دلالت بر جهنم و عذاب قبر و برزخ دارد از این قراراند.
خداوند درباره به قوم نوح و عذاب دنیایى و آخرتى آن ها مى فرماید:
قوم نوح به واسطه گناهانشان ((غرق شدند و آنها را بدون فاصله داخل آتش كردند، و یارانى جز خدا نیافتند كه در برابر خشم او از آنها دفاع كند.⁽⁴⁰¹⁾))
آیه مى فرماید: قوم نوح بعد از غرق شدن ، بلافاصله داخل آتش شدند و این آتش همان جهنم برزخى است ؛ چرا كه طبق گواهى آیات ، گروهى بعد از مرگ در عالم برزخ مجازات مى شوند.

انسان مایل است بداند هبشت برزخى كه از آن تعبیر به بهشت دنیا شده كجا و در چه نقطه از زمین واقع شده است و انسان چه موقع داخل آن مى شود؟
بعد از آن كه روح از عذاب و ثواب قبر فارغ شد و از عهده سئوال نكیر و منكر بیرون آمد، در قالبى داخل مى شود كه مانند همین بدن است . ولى لطیف تر و سبك تر، به طورى كه مى توان با آن پرواز كرد و مسافت هیا دور را با كمترین زمان طى نمود و از همه جا اطلاع پیدا كرد.
وقتى روح در قالب مثالى قرار گرفت ، به عالم ارواح ملحق مى گردد. اگر از مؤ منان باشد به ((وادى السلام )) كه همان بهشت دنیایى است پرواز مى كند. ارواح مؤ منان كلا در آن جا جمع و در ناز و نعمت اند. هر چیزى كه در بهشت آخرتى موجود است نمونه اى از آن در بهشت برزخى موجود مى باشد. در آن جا، انواع میوه ها و نهرها، آبها و شرابها، غلامان و خادمان ، زنان زیبا و حورالعین ، انواع زینت و زیورها، باغ ها و بوستان ها، كاخ ‌ها و منزل ها تخت ها و فرش ها و پرده هاى استبرق و ابریشمى و هر چیزى كه تصور شود در آن جا موجود است .
وقتى ارواح مؤ منان به آن جا داخل مى شوند، از میوه هاى رنگارنگ مى خورند، از آبها و چشمه هاى عسل ، از شیر و شراب و كوثر و سلسبیل مى آشامند، با زنان زیباى بهشتى و حورالعین ازدواج مى كنند و در كاخ ‌ها و منزل هاى بهشت قرار مى گیرند، غلامان و خادمان آنان را خدمت مى كنند، از حله ها و زیورهاى بهشتى مى پوشند، تاج هاى بهشتى بر سر مى گذارند، حلقه حلقه دور هم مى نشینند و حكایت نفس مى كنند و به دیدن یك دیگر مى روند مانند وقتى كه در دنیا بودند، عیش مى كنند و لذت مى برند.
فرقى كه بهشت برزخى با عالم دنیا دارد، این است كه در آن جا تكلیف عبادت و بندگى از انسان برداشته مى شود، سختى و مشكلات وجود ندارد، كسالت و خستگى انسان از بین مى رود، پیرى و ناتوانى جاى خود را به جوانى و قدرت تبدیل مى كند، دردسر و درد اعضاء و جوارح نمى باشد، كمبود و جیره بندى مواد غذایى به چشم نمى خورد، شكایت از كسى نمى شود، ظلم و ستم ، حق كشى و ضایع كردن حق دیگران معنى ندارد، از خوردن و آشامیدن خسته نمى شوند، از كیف كردن و لذت بردن بى حال نمى گردند، از زیاد خوردن و زیاد آشامیدن شكمشان پر نمى شود، از زیادى رفت و آمد خسته نمى گردند، از كمبود وسایل زندگى و پذیرایى ناله و فریاد نمى كنند.
به خلاف عالم دنیا كه تمام دردها و رنج ها، ناراحتى ها و ظلم و ستم و كمبودها به حد اعلاى خود رسیده و همه را از پاى در آورده و زندگى مردم دنیا را به جهنمى تبدیل كرده است .

حال كه بهشت برزخى و خصوصیات آن را دانستیم لازم دیدم درباره نهرهاى آن بهشت مطالبى از زبان امام صادق علیه السلام كه به ((عبدالله سنان )) بیانم فرموده است را بنویسم .
((عبدالله بن سنان )) یكى از یاران امام صادق علیه السلام ، در رابطه با نهر كوثر برزخى ، چیزى را كه از آن حضرت شنیده است چنین بازگو مى كند.
از امام صادق علیه السلام پرسیدم : نهر كوثر چیست ؟ فرمود: طول و اندازه اش بین بصرى تا صنعاى یمن است . ((عبدالله )) تعجب كرد! حضرت فرمود: آیا دوست دارى آن را به تو نشان دهم ؟
عرض كردم : آرى ، فدایت شوم فرمود: دست مرا بگیر تا از شهر بیرون رویم . دست او را گرفتم تا بیرون شهر مدینه رفتیم . امام پاى مباركش را به زمین زد و فرمود: نگاه كن . (ناگهان به امر امام پرده ملكوتى از پیش ‍ چشمم كنار رفت و عالم برزخ نمایان شد.) وقتى چشم گشودم نهرى بسیار بزرگ را دیدم كه اول و آخرش پیدا نبود مگر موضعى كه من و حضرت در آن جا ایستاده بودیم كه مانند جزیره بود. نهرى به نظرم آمد كه از یك طرف آن آب و از طرف دیگرش شیر مى رفت كه از برف سفیدتر بود. از میان آن ، شرابى جارى بود كه به نظر مى رسید مانند یاقوت سرخ است و چیزى نیكوتر و خوش نماتر از آن در میان شیر و آب ندیده بودم .
گفتم : فدایت شوم . این نهر از كجا بیرون مى آید (و به كجا مى ریزد)؟ فرمود: این از چشمه هایى است كه خداوند در قرآن ، وعده آن را داده و فرموده است : ((در بهشت چشمه اى از شیر و چشمه از آب و چشمه اى از شراب در این نهر جارى مى شود.))⁽³⁹⁹⁾
در كنار آن نهر، درخت هایى دیدم كه حوریان با گیسوان زیبا و شانه كرده در زیر سایه آن ها آرمیده و هرگز، مویى بدین زیبایى و خوبى ندیده بودم . در دست هر یك از آنها ظرفى كه هرگز به خوبى آن در عمرم ندیده بودم وجود داشت . پس حضرت نزدیك یكى از آن ها رفت و اشاره فرمود كه آب بده . آن حوریه ماه رو، جامى از شراب پر آب كرد و به دست آن حضرت داد، ایشان از آن آشامید. باز اشاره فرمود كه آن را پر كند. آن حوریه جام را پر آب كرد و به آن حضرت داد. ایشان هم آن را به من دادند.
من هم از آن ظرف آشامیدم . هرگز، ظرفى به زیبایى و شربتى به گوارایى آن ندیده و نچشیده بودم و از جهت لطافت و لذت بى مانند بود، بوى مشك و عنبر مى داد.
عرض كردم : فدایت شود، هرگز مانند آن چه را كه امروز دیدم ندیده بودم و تا حال گمان نكرده و تصور هم نمى كردم كه چنین چیزى وجود دارد.
فرمود: این كمترین چیزهایى است كه خداوند براى پیروان و شیعیان ما مهیا كرده است . مؤ من هرگاه از دنیا برود. او را به سوى این محل و این نهر آورند، او در باغستان هاى آن گردش مى كند و از خوردنى ها و آشامیدنى هاى آن مى خورد و مى آشامد. دشمن ما چون از دنیا برود روحش را به وادى ((برهوت )) مى برند و در آن جا عذاب مى كنند و در عذاب آن ، همیشه مى ماند و از زقوم و حمیم آن به او مى خورانند و به حلق او مى ریزند. پس فرمود: پناه به خدا از آن وادى

نقل شده است : شخصى از اهل فكر، در گوشه اى از صحن حضرت امام رضا علیه السلام نشسته و در دریاى از تفكر فرو رفته بود. یك مرتبه حالتى به او دست داد، صورت ملكوتى افرادى را كه در صحن مطهر بودند مشاهده كرد. دید خیلى عجیب است !
صورتهاى مختلف زننده و ناراحت كننده از اقسام حیوانات ، بعضى از آنها، صورتهایى بود كه از شكل و قیافه چند حیوان حكایت مى كرد. درست مردم را تماشا كرد، دید در بین جمعیت كسى نیست كه صورتش ‍ سیماى انسان باشد مگر یك نفر سلمانى كه در گوشه صحن ، كیف خود را باز كرده و مشغول اصلاح و تراشیدن سر كسى است و فقط او به شكل و صورت انسان مى باشد.
آن شخص با عجله خود را از بین جمعیت به او كه نزدیك در صحن بود رسانید، سلام كرد و گفت : اى آقاى سلمانى ! مى دانى چه خبر است ؟
او خندید و گفت : آقا تعجب مكن ، آئینه را بگیر و خودت را نگاه كن ؟ وقتى آئینه را گرفت و در آن نگاه كرد، دید صورت خود او هم به شكل حیوانى است . عصبانى شده و آئینه را بر زمین زد.
سلمانى گفت : اى آقا! برو خودت را اصلاح كن آئینه گناهى ندارد

نقل شده است كه : در سالى كه تعداد زیادى از مردم به حج و زیارت خانه خدا رفته بودند، سروصدا و رفت و آمد اجتماعات بسیار به چشم مى خورد. ابوبصیر به حضرت امام محمد باقر علیه السلام عرض كرد: یا بن رسول الله ! (امسال ) چقدر حاجى زیاد و ناله و فریاد بسیار است .
حضرت فرمود: بلكه چقدر ناله و فریاد بسیار و حاجى كم است ؟ سپس ‍ فرمود: اى ابا بصیر؟ آیا دوست دارى كه راستى گفتار مرا دریابى و آن چه را كه گفتم با دیدگان خود ببینى ؟ پس حضرت دست به چشمان او مالید و دعایى خواند، چشمان ابوبصیر كه سابقا نابینا بود بینا شد. حضرت فرمود: اى ابوبصیر! نگاه كن به سوى حاجى ها!
ابوبصیر مى گوید: نگاه كردم دیدم اكثر مردم از میمون ها و خوكها هستند و مؤ من در میان آنها، همچون ستاره تابان در شب تاریك مى درخشد. عرض كرد: راست گفتى اى مولاى من ! چقدر حاجى كم و ناله و فریاد بسیار است . پس دوباره آن حضرت دعایى خواند و دست به چشمان ابوبصیر كشید به حالت اول درآمد و نابینا شد. از علت نابینایى خود سئوال كرد. حضرت فرمود: خدا به تو ستم نكرده و اینطور درباره تو پسندیده است

افرادى كه در دنیا زندگى مى كنند، در ظاهر همه آنها به صورت انسانند. بیننده ، آنها را انسان حساب مى كند. ولى اخلاق آنان متفاوت است . اختلاف اخلاقى و تفاوت ملكات و غریزه ها، موجب اختلاف شكلها و صورتها مى گردند و آنها در برزخ و قیامت با صورتهاى گوناگون و متفاوت وارد مى شوند.
از ابى بصیر روایت شده است كه گفت : در خدمت امام جعفر صادق علیه السلام به حج مشرف شدیم ، هنگامیكه در حال طواف بودیم . عرض ‍ كردم : فدایت شوم ، اى فرزند رسول خدا! آیا تمام این خلق را مى آمرزد و از گناهان آنان صرفنظر مى كند؟
فرمود: اى ابوبصیر! اكثر این افرادى كه مى بینى از میمون ها و خوكها هستند. ابوبصیر مى گوید: عرض كردم : آنان را به من نیز نشان بده .
آن حضرت تكلم به كلماتى كرد و پس از آن دست خود را روى چشمان من كشید. ناگهان آنها را كه نه صورت خوك و میمون بودند دیدم و این امر موجب وحشت من شد. آن حضرت دوباره دست خود را بر چشمم كشید، آنها را به همان صورتهاى اولیه مشاهده كردم .
سپس فرمود: یا ابا محمد (كنیه ابابصیر است ) شما در میان بهشت خوشحال و مسرورید و در طبقات آتش شما را مى جویند و یافت نمى شوید. سوگند به خدا كه سه نفر از شما در آتش با هم نخواهید بود. سوگند به خدا دو نفر از شما با هم نخواهید بود. سوگند به خدا یك نفر هم نخواهد بود. (كنایه از اینكه شمایى كه ظاهر و باطنتان یكى است و مؤ من حقیقى هستید به شكل حیوانات نمى شوید و در جهنم نمى روید او در صحراى قیامت و برزخ به شكل انسان وارد مى شوید.)

گاهى ارواح در عالم خواب با اهل دنیا تماس برقرار مى كنند و مطالبى در میانشان رد و بدل مى شود و حتى خبرهاى غیبى را به اهل دنیا مى دهند. گاهى در بیدارى مستقیما با اهل خود تماس برقرار مى كنند و با یكدیگر ملاقات مى نمایند. به چند نمونه از آنها توجه كنید.
1 - عبیدة بن عبدالله از موسى بن جعفر علیه السلام نقل كرده است : امام موسى علیه السلام فرمود: با پدرم (امام صادق ) براى سركشى به بعضى از اموالش از مدینه خارج شدیم و به سوى عریض ⁽³⁷⁸⁾ حركت كردیم ، چون به بیابان رسیدیم ، پیرمردى كه موهاى سر و صورتش سفید شده بود بر پدرم وارد شد و سلام كرد.
پدرم پیاده شد و به نزد او رفت و مشغول صحبت شدند. مى شنیدم كه به آن پیرمرد مى گفت : فدایت شوم و مدت طولانى با هم نشستند و از یكدیگر پرسشهایى كردند.
پس از مدتى ، آن پیرمرد بلند شد و با پدرم وداع و خداحافظى كرد و رفت . پدرم ایستاد و پیوسته به پشت سرش نظر مى كرد تا او از نظرها پنهان شد.
عرض كردم : اى پدر جان ! این پیرمرد چه كسى بود كه با او سخن گفتى و با گرمى و مهربانى برخورد نمودى . تا حال ندیده بودم با هیچكس دیگر چنین سخن گفته باشى ؟ فرمود: اى فرزند! آن پدرم امام محمد باقر علیه السلام بود.⁽³⁷⁹⁾
اعمالى كه انسان در دنیا انجام مى دهد (خوب باشد باید در قبر تجسم پیدا مى كنند و) تا روز قیامت همنشین او خواهند بود. بعد از آن كه او را محاكمه كردند (و حساب خوب و بدش را رسیدند) او چه داخل بهشت شود یا داخل جهنم ، باز از او جدا نمى شوند.
2 - قیس بن عاصم مى گوید: با جماعتى از بنى تمیم خدمت حضرت رسول صلى الله علیه و آله رسیدیم ، در حالى كه ((صلصال بن لهس )) در پیش آن حضرت بود.
عرض كردم : یا رسول الله ! ما را موعظه كن ، موعظه اى كه به واسطه آن نفع ببریم ؛ زیرا ما مردمى هستیم در بیابان ها و صحراها زندگى مى كنیم و ممكن نیست كه هر روز به خدمت شما برسیم و از شما موعظه و پند بگیریم .
فرمود: اى قیس ! با هر عزت ذلتى و بعد از زندگى ، مرگ و با دنیا آخرت و براى هر چیز حسابى و بر هر چیز رقیب و نگهبانى و براى هر حسنة و كار نیك ثوابى ، و براى هر كار زشت و گناه عقابى است .
بعد فرمود: اى قیس ! حتما با تو ((قرین و همنشینى )) دفن مى شود و تو نیز با او دفن خواهى شد، در حالى كه او زنده است و تو مرده اى . اگر او داراى كرامت و بزرگوارى و نیك نفسى باشد ترا گرامى مى دارد، و اگر فرومایه و پست باشد به تو بدى مى كند و ناراحتى به وجود مى آورد و تو را تسلیم حوادث مى نماید و سرانجام فقط او با تو محشور مى شود و تو هم با او محشور مى شوى .
سئوالاتى كه از تو مى شود فقط درباره اوست نه كس دیگر. سعى كن آنرا به صورت نیك و شایسته اى اختیار كنى و همنشینى صالح برگزینى . اگر او ((صالح )) باشد با او انس مى گیرى و شاد مى شوى و اگر فاسد و بدبو باشد به جز وحشت و نگرانى براى تو چیز دیگرى نیست و آن فقط ((عمل )) تو است كه مجسم شده و در قبر و قیامت با تو همراه خواهد بود.
بعد از آن كه موعظه هاى حضرت پایان یافت : ((صلصال بن دلهس )) آنها را به شعر در آورد و براى حضرت رسول و قیس بن عاصم خواند. معنى فارسى اشعار چنین است .
((از اعمال و كردار خویشتن ، دوستى براى خود برگزین ؛ زیرا رفیق آدمى ، در قبر و عالم برزخ همان اعمال او مى باشند كه تجسم یافته اند.)) ((اى انسان ! بناچار باید همنشین خود را براى بعد از مرگ (عالم برزخ ) و روز قیامت انتخاب كنى و آماده سازى .))
((پس اگر به چیزى سرگرم مى شوى مراقب باش كه جز به آنچه خدا مى پسندد مشغول چیز دیگرى نباشى .))
((آدمى پس از مرگ و در عالم برزخ جز با كردار و اعمال خویش قرین و رفیق نمى گردد.))
((همانا آدمى در خانواده خود میهمانى بیش نیست كه اندكى در میان ایشان درنگ مى كند و پس از آن كوچ مى كند و مى رود

نه این كه تنها اعمال و كردار تجسم پیدا مى كنند، بلكه در عالم برزخ نیت هاى خوب و بد هم ، قیافه به خود مى گیرند و به صورت هاى متناسب با خود در مى آیند و اعمال روحى مانند اعمال بدنى تجسم پیدا مى كند.

هر عملى كه انسان در دنیا انجام مى دهد دو صورت پیدا مى كند. صورت ظاهرى و باطنى . صورت ظاهرى آن ، همان اعمالى است كه در دنیا انجام مى دهد و چیزهایى است كه مشاهده مى شود. مانند ظاهر نماز و قرآن خواندن ، احسان و نیكى كردن ، جهاد و مبارزه نمودن ، ظلم و ستم روا داشتن ، قتل و غارت و فساد و جنایت كردن ، غیبت و تهمت زدن و هتك آبروى مردم نمودن است .
صورت واقعى اعمال ، غیر از این ها است كه ذكر شد. هر عملى كه در دنیا انجام مى گیرد. بعد از مرگ ، در عالم برزخ و قیامت تجسم پیدا مى كند و به صورت هاى گوناگونى در مى آید مثلا نماز شب ، صورت واقعى آن چراغ و روشنى در قبر است ، قرآن خواندن ، به صورت واقعیش جوان زیبا در قیامت است ، نماز جمعه و نماز جماعت ، صورت اصلیش عروس زیبا و خوش قیافه است ، غیبت كردن و تهمت زدن به شكل مار و عقرب بروز كردن است ، ظلم و تعدى كردن به حقوق دیگران ، باطن آن تاریكى و ظلمت در قبر و روز قیامت است .
اعمال و كردار مؤ منان در عالم برزخ ، به زیباترین شكل و قیافه مجسم مى شوند و انسان را از ترس و وحشت آن عالم نجات مى دهند.
ابوبصیر از امام باقر علیه السلام نقل مى كند: چون بنده مؤ من از دنیا برود، شش صورت با او داخل قبر مى شوند كه یكى از دیگرى زیباتر است . در میان آن ها یكى از همه سیمایش نیكوتر و قیافه و جمالش و جمیل تر و بویش پاكیزه تر و صورتش نظیف تر است .
یكى از آن شش صورت در طرف راست و دیگرى در طرف چپ و سومى در مقابل او، چهارمى در پشت سر و پنجمى در نزد پاى مؤ من قرار مى گیرند و آن صورتى كه از همه نیكوتر است در بالاى سر او مى ایستد و بر همه آن ها نظارت مى كند.
در این حال اگر مانعى از جانب راست میت پیش آید صورتى كه رد طرف راست او قرار دارد مانع را از آن دفع مى كند، اگر آن مانع از طرف چپ پیش آید صورت طرف چپى او را دفع مى كند و همین طور در هر یك از جهات ششگانه اگر مانعى برسد صورتى كه در همان جهت است آن را دفع مى نماید.
صورتى كه از همه نیكوتر و در بالاى سر قرار گرفته است ، رو مى كند به صورت هاى دیگر و مى گوید: شما كیستید؟ خداوند جزاى خیر به شما دهد.
صورتى كه در طرف راست میت است در پاسخ مى گوید: نماز هستم . آن كه در طرف چپ است مى گوید: زكوه هستم . صورتى كه در مقابل رو قرار دارد مى گوید: روزه ام و صورتى كه در پشت سر او واقع شده است مى گوید: حج و عمره او مى باشم و صورتى كه در نزد پاى اوست مى گوید: بر و احسان و نیكى هستم كه از طرف او به برادرانش رسیده است .
بعد صورت ها به آن صورت نیكوتر مى گویند: تو كیستى كه قیافه ات از همه زیباتر، و بویت پاكیزه تر است ؟ در جواب مى گوید: من ولایت آل محمد هستم . آمده ام كه اگر مشكلى براى این شخص پیش آید و شما نتوانید آن را حل كنید براى او حل كنم و از گرفتارى نجاتش ‍ دهم