تبیان، دستیار زندگی

 

در قرآن كریم نام حدود 35 حیوان آمده است كه در برخى موارد در آیات مختلف از نامهاى مختلف یك حیوان یاد شده است؛ این نامها بدین قرار است:

سلوى = بلدرچین (بقره/2،57)،

بَعوض = پشه (بقره/2،26)                                            
، ذباب = مگس (حجّ/22،73)،
نحل = زنبور عسل (نحل/16،68)
، عنكبوت (عنكبوت/29،41)،
جراد = ملخ (اعراف/7، 133؛ ...)،

هدهد = شانه به سر (نمل/27،20)،                      
غُراب = كلاغ (مائده/5 ، 31)                                
، ابابیل = پرستو (فیل/105،3)،


نمل = مورچه. (نمل/27، 18)                                                                                     
سیوطى از این 10 نام به عنوان نامهاى پرندگان (پرواز كننده) در قرآن یاد كرده است.

سپس درباره اینكه چرا مورچه جزو پرندگان به شمار آمده مى‌نویسد: به این دلیل كه طبق نقل قرآن، سلیمان زبان پرندگان را مى‌دانست: «عُلِّمنَا مَنطِقَ الطَّیرِ» (نمل/27، 16) و همو سخن گفتن مورچه‌اى را با دیگر مورچگان شنید و فهمید: «قالَت نَملَةٌ یـأَیُّهَا النَّملُ ادخُلوا مَسـكِنَكُم لاَیَحطِمَنّكُم سُلَیمـنُ و جُنودُهُ ... * فَتَبسَّمَ ضاحِكًا ...» (نمل/27، 18 ـ 19)، بنابراین باید آن مورچه نیز از پرندگان به شمار آید. بعضى نیز براى جمع میان این دو آیه گفته‌اند: مورچه‌اى كه سلیمان زبان او را فهمید، از مورچه‌هاى بالدار بوده است.[1]
 

شایان ذكر است كه در گزارش سیوطى عنكبوت نیز از پرواز كننده‌ها یاد شده است، در حالى كه حشره غیر پرنده است و نیز از پروانه = فراش (قارعه/101،4) كه حشره‌اى پرواز كننده است سخن به میان نیامده است.
 
                  

نیز قرده = میمون (بقره/2،65 ؛ ...)                    
، بغال = استر (نحل/16،8)،
غنم، نعجه، ضأن و معز = گوسفند (انعام/6 ،143 ـ 146؛ ص/38، 23 ـ 24)،
ذئب = گرگ (یوسف/12،13 ـ 15)،
بعیر و جَمَل = شتر (یوسف/12،65 ؛ اعراف/7،40؛ ...)
، قَسْوَرَة = شتر (مدثّر/74،51)،
خَیْل و جیاد (جمع جواد) و صافنات (جمع صافنه) = اسب (نحل/16،8 ؛ ص/38،51)،
بقر = گاو (بقره/2،70)،
عِجْل = گوساله (هود/11،69)،
حیّه = مار (طه/20،20)،

ثُعبان = اژدها (اعراف/7،107؛ ...)،                                                                          

حمار و حمیر = اُلاغ (نحل/16،8 ؛ بقره/2،259؛ ...)،
خنزیر = خوك (بقره/2،173)،
كَلْب = سگ (اعراف/7،176)،

قُمَّل = شپش (اعراف/7،133)                 ،
نون و حوت = ماهى (انبیاء/21،87 ؛ كهف/18،63)،
ضفادع = قورباغه (اعراف/7،133)،
فیل (فیل/105،1)؛
همچنین مى‌توان از بحیره، سائبه، حام و وصیله (مائده/5 ،103) به عنوان نامهایى براى اصنافى از شتر و گوسفند كه در میان عرب جاهلى رایج بوده است نام برد