اختلالات روانی یكی از شایع‌ترین علل مراجعه افراد به پزشكان بالاخص پزشكان عمومی می‌باشند. بنابراین در این مبحث به پاسخ شایع‌ترین سوالاتی كه درخصوص بیماری‌های روانی از پزشكان پرسیده می‌شود، می‌پردازیم:

- بیمار روانی به چه كسی گفته می‌شود؟
بیمار روانی به كسی گفته می‌شود كه از نظر كاركردهای روانی از جمله اندیشه، عاطفه، ادراك و رفتار دچار اختلال باشد. نزدیك به 300 نوع بیماری روانی وجود دارد كه در چند گروه عمده طبقه‌بندی می‌شوند. از جمله بیماری‌های خفیف روانی موسوم به حالات عصبی (روان نژندی یا به اصطلاح فرانسه آن نِوروزها) كه در آنها اختلال كاركرد روانی جزئی است و شامل اضطراب، افسردگی خفیف، وسواس، ترس بیمارگونه از اشیا و موقعیت‌ها (خوبی)، انواع هیستری و فراموشی با علت روانی می‌باشد. در این گروه از بیماری‌های روانی درمان، ساده و نتیجه آن خوب است و معمولا بیماری دیگر عود نمی‌كند.

گروه دیگر، بیماری‌های روانی شدید هستند كه به آنها روان‌پریشی (جنون و یا به اصطلاح فرانسه پسیكوز) می‌گویند. در این بیماری‌ها اختلال كاركردهای روانی شدید و فراگیر است و بیمار به اختلال در تفكر، عدم تناسب عواطف، توهم و هذیان و رفتارهای غیرعادی دچار می‌شود. برای درمان این بیماری‌ها گاه نیاز به بستری در بیمارستان است. از انواع روانپریشی‌ها می‌توان به (روان‌گسیختگی) اسكیزوفرنیا، بیماری شیدایی – افسردگی (بیماری مانیك – دپرسیو)، اختلالات هذیانی (پارانوئید) و افسردگی‌های شدید اشاره كرد. درمان این بیماری‌ها ساده نیست و نیاز به داروهای گوناگون و گاه تشنج برقی می‌باشد؛ اما بیشتر بیماران با درمان‌های مناسب بهبود می‌یابند. عده‌ای از آنان به درمان طولانی‌مدت برای جلوگیری از برگشت نشانه‌های بیماری نیاز دارند. گاه فشارهای روانی منجر به بیماری‌های جسمی می‌شوند؛ از جمله افزایش فشارخون شریانی، زخم‌های معده و اثنی‌عشر، آسم، آكنه (جوش غرور جوانی) و التهاب‌های عصبی روده كه به آنها بیماری‌های روان‌تنی گفته می‌شود.

اختلال شخصیت عبارتست از شیوه رفتاری محدود و معدود، انعطاف‌ناپذیر و نادرست. فرد در برخورد با تمام مسائل زندگی كه هر چند همیشه اشكالات عمده برای وی پدید می‌آورد، اما او قادر به تغییر آنها نیست. غیر از این چهار گروه، گروه‌های دیگری از اختلالات روانی نیز وجود دارد كه در اینجا از آنها صرف‌نظر می‌شود.

چه عواملی در ایجاد بیماری‌های روانی نقش دارند و تاثیر وراثت و محیط چیست؟
در تحقیقات این شماره مشخص شده است كه بیماری‌های روانی دست كم دو عامل دارند؛ یكی زمینه مساعد و دوم فشار روانی كه سبب آشكار شدن زمینه می‌شود. زمینه مساعد را می‌توان به یك مخزن بنزین تشبیه كرد كه بالقوه آماده انفجار است و فشار روانی یا استرس جرقه‌ای است كه موجب انفجار این مخزن بنزین می‌شود. زمینه بیماری ممكن است جنبه زیست – شناختی داشته باشد؛ برای نمونه، عوامل ارثی، ابتلا به بیماری‌های گوناگون در دوره جنینی و شیرخوارگی، گاه عوامل روانشناختی زمینه را برای بیماری روانی مساعد می‌كنند؛ از جمله محیط سرد دوران كودكی، بی‌توجهی به نیازهای مادی و عاطفی كودك، تحقیر و توهین كودك، آسان‌گیری یا سختگیری بیش از حد.

عامل فشار روانی (استرسور) هم مممكن است جنبه زیست – شناختی داشته باشند؛ برای نمونه، ابتلا به یك بیماری شدید عفونی می‌تواند زمینه بیماری روانی را كه در فرد مستعد وجود دارد به صورت بالفعل درآورد و آشكار كند. گاهی نیز عامل فشار روانی جنبه صرفا روانشناختی دارد؛ مثلا ازدواج یا طلاق به عنوان عوامل استرس‌زا می‌تواند بیماری نهفته روانی را آشكار كند و بالاخره باید به نقش عوامل اجتماعی اشاره نمود كه می‌تواند یك بیماری نهفته روانی را ظاهر كند. مهاجرت، تغییرات ناگهانی در نحوه زندگی و ارزش‌ها، فقر شدید یا رسیدن ناگهانی به ثروت از جمله این عوامل هستند.

- برای پیشگیری از بیماری‌های روانی چه می‌توان كرد؟
برای پیشگیری از بروز بیماری‌های روانی هم باید زمینه بیماری‌ها را از بین برد هم از عوامل فشار روانی كاست. افزایش سطح بهداشت عمومی، مشاوره با پزشك پیش از ازدواج، در صورت موارد ارثی بیماری روانی، محیط خانوادگی گرم و دوستانه و شرایط مناسب اجتماعی از راه‌های پیشگیری از بیماری‌های روانی محسوب می‌شود. پیش از پاسخ به این پرسش ذكر مقدمه‌ای ضروری است: نیازهای اساسی جوانان در همه جای دنیا یكسان است. نیازها و احتیاجات طبیعی و فیزیولوژیك مانند آب، غذا، استراحت؛ نیاز به ارضای حس كنجكاوی و تازه‌جویی و غریزه جنسی؛ نیاز به امنیت؛ نیاز به عشق و محبت و پیوستگی؛ نیاز به احترام و اعتبار و احساس مفید بودن و سرانجام خودشكوفایی؛ یعنی به فعلیت درآوردن فطرت پاك و رو به كمال انسانی. این نیازها باید در چهارچوب فرهنگ و قوانین هر جامعه برآورده شوند، در غیر این صورت جوانان دچار ناكامی، اضطراب، افسردگی و پرخاشگری خواهند شد.
با توجه به این مقدمه باید گفت كه شایع‌ترین نوع اختلالات روانی در بین جوانان ایران انواع اضطراب و افسردگی است كه خوشبختانه شدت ندارد.

نقش دارو و مشاوره را در درمان بیماری‌های روانی چگونه ارزیابی می‌كنید؟
مشاوره به موقع با روانپزشك یا روانشناس بالینی می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از وخامت اختلالات روانی داشته باشد. با مشاوره می‌توان وجود یا عدم وجود و گاهی زمینه‌ها یا عوامل آشكارساز را تشخیص داد و احیانا برطرف نمود.
برخی از بیماری‌های روانی به وسیله روان‌درمانی قابل معالجه است كه از آن جمله به تعدادی از روان –نژندی‌ها و مسائل موقعیتی و اختلالات شخصیت می‌توان اشاره كرد.
اما آنچه در درمان بیماری‌های روانی انقلابی واقعی پدیده آورده است، ساخت داروهای موثر در بیماری‌های روانی از چهل سال پیش به این سو می‌باشد كه در زندگی صدها میلیون نفر بیمار تاثیرات مثبت و چشمگیری داشته است. بی‌مناسبت نیست اگر تاثیر این داروها را با نقش آنتی‌بیوتیك‌ها در درمان بیماری‌های عفونی مقایسه كنیم. بخش عمده‌ای از اختلالات روانی با داروها یا به طور كامل قابل معالجه است و یا دست‌كم كنترل می‌شود؛ به گونه‌ای كه بیمار با مصرف آنها زندگی عادی و رضایتبخشی از سر می‌گیرد. برخی از این داروها هم، جنبه‌ پیشگیری‌‌كننده از عود بیماری‌های روانی ویژه دارند.

- مهم‌ترین عضو بدن در بروز بیماری‌های روانی كدام است؟
دستگاه عصبی مركزی، به‌ویژه مغز و به طور اختصاصی‌تر قشر مغز بیشترین نقش را در تعادل روانی یا در بیماری روانی دارد. در برخی موارد ضایعه منجر به بیماری روانی با چشم یا به وسیله دستگاه‌های تشخیصی قابل مشاهده است كه به این گروه از اختلالات، بیماری‌های روانی عضوی می‌گویند، اما بیشتر اوقات با امكانات موجود، ضایعه قابل دیدن وجود ندارد كه در این موارد كاركرد مغز دچار اختلال شده و مغز دچار بیماری روانی كاركردی است. به جز دستگاه عصبی مركزی، غدد درون‌ریز هم نقش مهمی در تعادل یا عدم تعادل روانی دارند. اختلال در سایر اعضای بدن، مانند كبد یا كلیه نیز به طور ثانویه با تاثیری كه بر مغز می‌گذارد می‌تواند موجب بیماری روانی شود.
منبع:‌دنیای سلامت

افزایش مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم در گسترش بیماری‌های روانی نقش زیادی داشته است. بیماری افسردگی و اختلال اضطراب از شایع‌ترین بیماری‌های روانی بین ایرانی‌هاست و بیشتر افراد برای درمان این بیماری‌ها به روانپزشک مراجعه می‌کنند. رییس انجمن روانپزشکان درباره بیماری‌ها و علل آن معتقد است: در بروز بیماری‌های روانی جنبه‌های مختلفی تاثیر دارد. تغییرات زیست‌شناختی به‌طور مثال تغییرات واسطه‌های شیمیایی مانند دوپامین، سرتونین و غیره یکی از این جنبه‌هاست.

علائم هشدار دهنده بیماری روانی چیست؟

هر فردی ممكن است در زندگی روزهای بدبیاری و نحس را هر از گاهی تجربه كرده باشد كه در این شرایط اغلب شخص احساس خوبی از خود ندارد و یا با موضوعات خاصی دست به گریبان است.

‌انجمن روانپزشكی آمریكا در مقاله‌ای منتشر كرد: وقتی این موضوعات خاص و گریبانگیر آنقدر شدت و قدرت پیدا می‌كنند كه تقریبا بر تمام جنبه‌های زندگی شما سایه می‌اندازند، شاید زمان آن فرا رسیده باشد كه به یك روانپزشك مراجعه كرده و از وی كمك بگیرید. این انجمن برای شفاف سازی این مطلب فهرستی از علائمی را ارائه و منتشر كرده كه نشانه‌های ابتدایی بروز بیماری روانی هستند و باید از جانب یك متخصص ارزیابی و بررسی شود. این علائم عبارتند از:

* احساس نگرانی و اضطراب دائمی یا ترس از چیزهایی كه می‌دانید غیر منطقی هستند.

* احساس مداوم غم و افسردگی

* تغییرات خلقی آشكار یا تغییر در شخصیت فرد

* دشواری در انجام كارها و مسوولیتهای روزانه

* تجربه توهم یا افكار غیر واقعی

* تغییرات جدی و مهم در عادات تغذیه‌ای و خواب

* روی آوردن به مواد مخدر یا الكل برای تسكین یافتن

* احساس عصبانیت شدید و رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی

* تفكر خودكشی

پژوهشگران توصیه می‌كنند: در صورت مشاهده این علائم شخص باید برای كمك فوری به پزشك مراجعه كند.

به گفته متخصصان؛ هر فردی ممكن است به بیماری روانی مبتلا شود. این بیماری‌ها می‌توانند پیامد یك اتفاق مصیب بار، جراحت و بیماری باشد و یا هیچ دلیل بارزی نداشته باشد. علائم اختلال روانی معمولا در حدود 20 سالگی بروز می‌كند اما ممكن است خود بیماری حتی تا سالهای پیری مشخص نشود. برخی از سرنخ‌های این قبیل بیماریها نیز در دوران كودكی تثبیت می‌شوند. هرچند علت اصلی بیماری روانی هنوز شناخته شده نیست اما محققان احتمال می‌دهند كه بروز اختلال بیولوژیك در مغز می‌تواند عامل تظاهر این قبیل اختلالات باشد.

براساس این گزارش؛ با درمان موثر امكان بهبودی وجود دارد. درمان این نوع بیماری اغلب یك پروسه چند گانه شامل اقداماتی چون مصرف دارو، روان درمانی، تغذیه، حمایت جامعه و خانواده و تغییر در سبك زندگی است.

برای بهبود یافتن، استراحت نیز ضروری است. گاهی ممكن است چندین هفته طول بكشد تا مصرف دارو تاثیر بگذارد. علت نیاز بیمار به استراحت زیاد تنبلی یا عدم همكاری نیست بلكه در واقع تاثیر بیماری است كه مغز و جسم فرد را ناتوان می‌كند.

شایان ذكر است كه حمایت و درك خانواده و جامعه و اطرافیان هسته اصلی درمان بیماریهای روانی است.

ممنون از مطلب مفیدتون