تبیان، دستیار زندگی

بر اساس سبک زندگی اسلامی، محتوای ازدواج و اصالت آن از اهمیت برخوردار است که باید بر مبنای معیارهای اعتقادی و نه خواسته‌های نفسانی صورت گیرد تا زمینه‌ساز خوشبختی و تکامل زوجین باشد.
 
توجه به ازدواج بر اساس موازین دینی و رعایت اصول فرهنگی یکی از اصلی‌ترین امور مورد تأکید اسلام است که نمونه بارز آن را در ازدواج حضرت علی(علیه السلام) و فاطمه(سلام الله علیها) مشاهده می‌کنیم.
 
با توجه به اینکه در جامعه امروز مشکلات عدیده‌ای در ازدواج جوانان نظیر بالارفتن سن ازدواج و افزایش نرخ طلاق‌ها مشاهده می‌کنیم، این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان براساس الگوی زندگی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و حضرت علی(علیه السلام) سبک زندگیمان را استوار کنیم؟
 
در این گزارش سعی می‌شود به طور اختصار برخی از عناصر اصلی یک ازدواج و زندگی موفق را با توجه به استانداردهای سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی با استناد به نظر کارشناسان و اساتید بررسی کنیم.
 
ابتدائی‌ترین و نخستین اصل زندگی مشترک چیست؟ کارشناسان براین باورند که این اصول پیش از شروع زندگی باید مورد توجه قرار بگیرد وگرنه اگر بی دقت یک انتخابی صورت بگیرد و بعد به فکر ساختن آن برآییم نتیجه آن مشخص است، بنابراین نخست باید به نکات آغازین یک رابطه و یک انتخاب صحیح بپردازیم.
 

*نخستین گام در یک زندگی موفق انتخاب صحیح است / زوجین باید کفو یکدیگر باشند

حجت‌الاسلام محمدرضا بهاری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دراین باره می‌گوید که طرفین در ابتدا باید کفو هم باشند، این کفو بودن به چه معناست؟ یعنی هم اندازه و هم وزن هم به لحاظ فکری، اجتماعی، خانوادگی و شغلی باشند وگرنه زندگی به تحمل اجباری همدیگر و در نهایت از هم پاشیدگی می‌انجامد. حضرت زهرا (سلام الله علیها) به لحاظ اعتقادی، روحی و دینی در اوجی بودند که تنها علی (علیه السلام) در مقام ایشان قرار داشت. در روایات آمده است که یکی از علل خلقت بشر وجود مقدس فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بوده این اندازه و قرب ایشان را می‌رساند و از شأن و مقام حضرت علی(علیه السلام) هم که در منابع دینی به اندازه کافی گفته شده است، پس این دو شخصیت بزرگ هم کفو هم بودند که اگر هرکدامشان نبود دیگری هم وزن خود را پیدا نمی‌کرد، شالوده یک زندگی موفق نیز همین انتخاب هم کفو و هم اندازه است و این دو بزرگوار الگوهایی هستند که هر کسی باید بدنبالشان حرکت کند.

*صبر و تحمل سختی‌ها از ملزومات زندگی مشترک است

اما از نکات دیگر یک زندگی موفق می‌توان به درجه بالای صبر و تحمل سختی‌ها اشاره کرد این دیگر در زندگی مشترک معنا پیدا می‌کند یک زندگی موفق در همراهی، تحمل سختی‌ها و پشتیبانی خلاصه می‌شود حتی در منزل نیز علی(علیه السلام) و فاطمه زهرا (سلام الله علیها) این مشارکت، پشتیبانی و کمک به یکدیگر را نشان می‌دهند.

نرگس کلبعلی، مسئول امور بانوان مجمع تقریب مذاهب ازدواج امام علی(علیه السلام) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) را یک ازدواج موفق از اسوه‌های جهان بشریت می‌داند و در این باره می‌گوید: این دو بزرگوار تنها متعلق به مسلمانان و جامعه دینی نیستند بلکه برای کل جامعه بشریت محسوب می‌شوند بنابراین اگر ما معیارهای یک ازدواج موفق را برشمریم ازدواج این دو بزرگوار یک الگوی موفق محسوب می‌شود.

*گذشت، درک متقابل، صداقت و راستی؛ پایه‌های زندگی موفق

در این نوع ازدواج نه موقعیت اجتماعی و نه جشن ازدواج پرمخارج و خریدهای آنچنانی، جهیزیه فوق‌العاده و مهریه بالا مطرح است آنچه مهم است محتوای ازدواج و اصالت آن است که براساس معیارهای اعتقادی نه خواسته‌های نفسانی صورت می‌گیرد بنابراین پایداری یک ازدواج نه مسایل مالی و اقتصادی، بلکه آنچه باعث موفق شدن یک زندگی است مسائل اعتقادی آنها است و گذشت، درک متقابل، صداقت و راستی از مهمترین پایه‌های اساسی خوشبختی زوجین محسوب می‌شود. چه بسا ازدواج‌هایی که با شکل و شمایل خاص امروز، جهیزیه و مهریه سنگین، خانه و اتومبیل آغاز می‌شود و به سرعت هم به شکست می‌انجامد اگر معیار ما الگوی ساده زندگی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) با همان سن کمشان باشد، نتیجه مطلوبی خواهیم گرفت.

یکی از نکات مهم ابتدایی دیگر در انتخاب همسر مسأله سن ازدواج است اینکه هنوز این چالش که سن ازدواج باید بالا یا پایین باشد وجود دارد، با توجه به سبک زندگی ائمه اطهار (علیه السلام) که ازدواج‌ها در سنین پایین صورت می‌گرفته اما نکته این است که در جامعه امروز ما جوانان در سنین پایین ازدواج نمی‌کنند و حتی خیلی‌ها به بلوغ فکری هم جوانان دوران گذشته دست نمی‌یابند.

* سن ازدواج نسبی است، باید به بلوغ فکری برسیم

دراین باره حجت‌الاسلام فاضل حسامی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌گوید : سن ازدواج یکی از نکات ازدواج پایدار است اما باید مراقب باشیم که سن ازدواج براساس الگوی اسلامی و ایرانی باشد، با همه این نکات سن نسبی است و طرفین باید به جایگاهی از خود شناسی و پذیرش نقش‌ همسری و پدر و مادری برسند، حالا ممکن است این بلوغ در پانزده سالگی یا سی سالگی اتفاق بیافتد.

*جوانان برای ازدواج نظر ابتدایی را ندهند، نظر نهایی بدهند!

در فرآیند همسرگزینی پسران و دختران نسبت به همسرگزینی دقت کنند که مستقیم این انتخاب صورت نگیرد بلکه از فیلتر خانواده بگذرند پسر و دختر نباید نظر اول را بدهند بلکه نظر نهایی را بدهند. متأسفانه معضلاتی که در زمینه ازدواج‌های سبک جدید می‌بینیم علتش تبلیغات نادرست و آموزش‌های ناصحیح است که جوانان را به سمت انتخاب مستقیم سوق می‌دهد درست است که نباید به جای فرزندان تصمیم گرفته شود اما مهمترین نقش را دراین فرآیند خانواده به عنوان مشاور ایفا می‌کنند دختران و پسران باید متوجه این گزینش صحیح باشند.

بنابراین امروز جایگاه خانواده در فرآیند ازدواج خوب تشریح نشده است اگر این اتفاق رخ دهد بیشتر اختلافات، طلاق‌ها و مشکلات رفع می‌شود چرا که دختر و پسر حمایت خانواده را به دفعات از دست می‌دهند و همین باعث می‌شود که بدون پشتوانه و به تنهایی گام بردارند و به افزایش نرخ طلاق، جدایی محرمانه و توافقی و طلاق‌های توافقی می‌انجامد.قرآن کریم می‌گوید که دختران و پسران تصور نکنند که با ازدواج فقط خودشان هستند بلکه اینها در یک زنجیزه خانوادگی قوی‌تری قرار می‌گیرند و اینجاست که والدین و خویشان هم باید به همفکری و پشتیبانی اینها بیایند تا زندگیشان رشد کند و حتی در شرایطی چون طلاق هم باز نقش ریش سفیدی خویشان حایز اهمیت می‌شود.

*خانواده‌ها سطح توقعات جوانان را مدیریت کنند

در بحث قواعد و ضوابط ازدواج چون جهیزیه، مهریه، خانه و اتومبیل نیز باید یک تجدیدنظری صورت دهیم و شاخص‌های شخصیتی و منزلتی افراد را براساس شرایط اقتصادیشان نسنجیم اینجا هم نقش خانواده در تبلیغ و روشنگری بسیار حایز اهمیت است دختر و پسر باید یاد بگیرند که سطح توقعاتشان را کاهش دهند و بدانند که زندگی که با تلاش خودشان فراهم شود شیرینی دیگری دارد تا اینکه یک سری شرایط آماده فراهم شود و جوانان در آن قرار بگیرند و این می‌شود که بادآورده را باد هم می‌برد.

یک نکته مهم در بحث جامعه‌شناختی جامعه و یک ازدواج موفق باید گفت این است که در هر دوره‌ای یک مجموعه اولویت‌هایی در جامعه وجود دارد در یک دوره ممکن است خانواده‌ها به مسائل اعتقادی اولین اولویت را قایل شوند و در دوره دیگر مثل اکنون مسائل مالی که این اعتقادات بر ازدواج نیز تأثیر گذار است که اگر شرایط ابتدایی انقلاب اسلامی ایران را در نحوه دیدگاه جوانان با اکنون مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که جوانان آن دوره بندرت به وضعیت مالی خانواده‌ها و همدیگر توجه می‌کردند و مسائل فرهنگی و اعتقادی برایشان در اولویت بود اما در دوره کنونی بالاخص دهه اخیر وضعیت برعکس شده است و کسی در اولویت ازدواج قرار دارد که به لحاظ مالی واجد شرایط باشد و دیگر به تحصیلات، شغل و منزلت اجتماعی و شخصیتی کمتر توجه نشان می دهد و پس از مسائل مالی افراد به سراغ دیگر فاکتورها می رود بهرحال همه اینها تحت تأثیر باور اجتماعی قرار دارند و الان این نگاه مادی شده و بنابراین بر نحوه و سن ازدواج تأثیر گذاشته و حتی بحران‌هایی چون آمار بالای طلاق یا بر فرزندآوری نیز تأثیر گذاشته است. 

2 دیدگاه متضاد ازدواج موفق

محمدمهدی لبیبی، مدیر پژوهش‌های رادیو و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه در این باره توضیح می‌دهد: درباره خود ازدواج معمولاً جامعه شناسان دو دیدگاه دارند؛ نخست اینکه عده‌ای اعتقاد دارند باید فردی را برای ازدواج انتخاب کرد که مثل خودش باشد مثلاً اگر کسی پزشک است بهترین اولویت ازدواج برای او یک پزشک است چرا که دارای علایق و تحصیلات مشترک هستند دیدگاه دیگر نقطه مقابل آن است که یعنی باید با کسی ازدواج کنیم که نقطه مقابل ما است اگر فرد تحصیل کرده است با کسی که تحصیلات کمی دارد ازدواج کند در نهایت تجربه ثابت کرده، دیدگاهی که در آن تفاوت‌ها حاکم است -البته تفاوت نه به معنای اختلاف-، با مکمل بودن همراه است و بنابراین موفق‌تر است.

بنابراین نکته مهم اینجا این است که در یک ازدواج باید افراد اصول و باور مشترک داشته باشند سلایق خیلی اهمیتی ندارد مثلاً ما به لحاظ فرهنگی، باور دینی و سنتی و مدرن با هم یکی باشیم اما سلایق متفاوت چون غذا، رنگ، تفریحات و ... زمینه از هم پاشیدگی زندگی نمی‌شود، بنابراین اعتقادات و فرهنگ مشترک است که ستون‌های زندگی را شکل می‌دهد نه سلایق مشترک.

در فرهنگ اسلامی ایرانی ما نگاه‌ها بیشتر مذهبی است مسائل مورد توجه جوانان ما باور دینی و فرهنگی مشابه است و این مهمترین و اصلی‌ترین مساله است اما در نهایت انتخاب با خود فرد است و موضوعات بنیادین باید در گفت‌وگوهای طرفین طرح شود نخست بنیان فکری و دوم تفاوت‌ها و مشابهت‌ها اگر بتوانیم این مسائل را درنظر بگیریم، کمتر با مشکل روبه رو می‌شویم.

*آیا واقعاً مهریه سنگین خوشبختی می‌آورد؟

یک نکته اساسی که بسیار هم مورد بررسی و توجه، برنامه‌سازی و خبررسانی می‌شود این است که آیا واقعاً مهریه خوشبختی می‌آورد؟ به کرات درباره این امر صحبت می‌شود اما کمتر کسانی هستند که در زمان ازدواج خودشان تفکر جدی درباره مهریه داشته باشند متأسفانه این نکته که هر چیزی در جامعه امروز با پول سنجیده می‌شود بسیار جای ناراحتی دارد در ازدواج هم اولویت اول مهریه، جهیزیه، خانه و اتومبیل می‌شود.

لبیبی می‌گوید: مسائل اقتصادی مطرح است اما باید به حالت تعادل باشد نباید رویایی فکر کنیم که مهریه را کلاٌ کنار بگذاریم این سنت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) است اما باید منطقی باشد میزانی که توان پرداخت آن وجود داشته باشد در عین حال نباید میزان مهریه هم طوری باشد که افراد را تحت فشار اجتماعی قرار دهد همه چیز باید نرم اجتماعی و در حد قابل قبول باشد.