تبیان، دستیار زندگی

«وَ أَنزَلْنَا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَینِ‏ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیهمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَكَّرُون‏»
و ما این ذكر [قرآن‏] را بر تو نازل كردیم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى و شاید اندیشه كنند! (1)
این آیه دلالت دارد بر حجیت قول رسول خدا (ص) در بیان آیات قرآن و تفسیر آن، چه آن آیاتى كه نسبت به مدلول خود صراحت دارند و چه آنهایى كه ظهور دارند، و چه آنهایى كه متشابهند، و چه آنهایى كه مربوط به اسرار الهى هستند، بیان و تفسیر رسول خدا (ص) در همه آنها حجت است. (2)
شاید آیه اشاره به دو نوع وحى داشته باشد، یك وحى كه قرآن است و براى همه‏ى مردم، و یك وحى كه براى تفسیر و بیان قرآن است و مخصوص پیامبر. یعنى ما به سوى تو ذكر فرستادیم تا تفسیر قرآنى را كه براى مردم نازل شده بیان كنى.(3)
«وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَ لَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِم‏...»
و (به خاطر بیاورید) هنگامى را كه خدا، از كسانى كه كتاب (آسمانى) به آنها داده شده، پیمان گرفت كه حتماً آن را براى مردم آشكار سازید و كتمان نكنید! ولى آنها، آن را پشت سر افكندند و به بهاى كمى فروختند و چه بد متاعى مى‏خرند؟! (4)
آیه فوق گرچه در باره دانشمندان اهل كتاب (یهود و نصارى) وارد شده ولى در حقیقت اخطارى به تمام دانشمندان و علماى مذهبى است كه آنها موظفند در تبیین و روشن ساختن فرمانهاى الهى و معارف دینى بكوشند و خداوند از همه آنها پیمان مؤكدى در این زمینه گرفته است.

توجه به ماده" تبیین" كه در آیه فوق به كار رفته نشان مى‏دهد كه منظور تنها تلاوت آیات خدا و یا نشر كتب آسمانى نیست، بلكه منظور این است، حقایق آنها را عریان و آشكار در اختیار مردم بگذارند تا به روشنى همه توده‏ها از آن آگاه گردند، و به روح و جان آنها برسند، و آنها كه در تبیین و توضیح و تفسیر و روشن ساختن مسلمانان كوتاهى كنند، مشمول همان سرنوشتى هستند كه خداوند در این آیه و مانند آن براى علماى یهود بیان كرده است.( 5)
در ادامه لازم به ذکر است که "تبیین" به معنای روشن و آشکار نمودن، شرح و توضیح دادن، نشان دادن، پیچیدگی مسأله را روشن و آشکار ساختن، و ... است.
یکی از وظایف پیامبران و رهبران الهی تبیین مراد الهی و روشن نمودن دستورات الهی برای مردم است تا مراد و مقصود واقعی خداوند بطور روشن و واضح به انسان ها برسد.

بنابر روایات متواتر از جمله حدیث متواتر ثقلین، حداقل جایگاهی که برای اهلبیت علیهم السلام، طبق این حدیث به اعتراف شیعه و سنی اثبات می شود، جایگاه و شأن تفسیری اهلبیت است.
آنان بدون شک وارث علم پیامبر اکرم(ص) بوده و بیش از هر کسی از مراد واقعی خداوند آگاه بوده و می توانند تفسیر و برداشت صحیح از آیات و کلام الهی داشته و دیگران را به آن سمت راهنمایی کنند.
أوّلین مفسّر:
علم تفسیر همزمان با نزول قرآن از طریق پیامبر أكرم(ص) آغاز شده و أوّلین مفسّر و مبیّن قرآن شخص حضرت خاتم(ص) بوده و اصولا تفسیر و تبیین آیات قرآن وظیفه و رسالتی بود كه از ناحیه حقّ تعالى بر عهده آن حضرت گذاشته شده است:

«وَ أَنْزَلْنا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَكَّرُونَ» (6)

«یا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَكُمْ كَثِیراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ یَعْفُوا عَنْ كَثِیرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِینٌ» (7)

مفسّر دوّم‏:
در مرحله دوّم، پس از نزول آیات قرآن، خود قرآن است كه مفسّر و مبیّن كامل و مطمئن، آیات قرآن خواهد بود، و این تفسیر و مفسّر على الدّوام زنده و جاوید بوده و راهگشا در بیان معارف قرآن است.
و این حقیقت را قرآن یادآورى كرده، از آنجا كه قرآن بیانگر همه معارف و روشنگر همه تاریكى‏ها بوده و خود نور است و نور ذاتا روشن بوده و مظهر غیر است.

«وَ نَزَّلْنا عَلَیْكَ الْكِتابَ تِبْیاناً لِكُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمِینَ» (8)

«وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی كِتابٍ مُبِینٍ» (9)
آنچه بیانگر همه چیز است بیانگر خودش هم خواهد بود.
مفسّر سوّم‏:
در مرحله سوّم، مفسّر حقیقى قرآن، أهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام هستند، چه اینكه آنان باب علوم اوّلین و آخرین بوده، و وارثان علم نبىّ صلّى اللّه علیه و آله و سلّم، و ثقل اكبر در حقیقت و ثقل أصغر در ظاهر و ظهور، هستند.

عن الصادق علیه السّلام: "نحن ولاة أمر اللّه و خزنة علم اللّه و عیبة وحی اللّه"؛ ما ولىامر خدا و گنجینه علم خدا و صندوق وحى خدائیم.(10)

عن الباقر علیه السّلام: "نحن خزّان علم اللّه و نحن تراجمة وحی اللّه"؛ ما گنجینه داران علوم خداوندیم، ما معدن های وحی خداوندیم (11). (12)

منصوربن حازم گوید: به امام صادق(ع) عرض كردم:

... از مردم در مورد حجت‏ بعد از رسول خدا(ص) پرسیدم. آنها گفتند: قرآن.

ولى من به آنها تذكر دادم كه قرآن بدون سرپرست و قیم كفایت نمى‏كند، چرا كه گروه هاى ‏مختلف از جمله مرجئه، قدریه و حتى زنادقه كه به قرآن ایمان هم‏ ندارند براى سخن خویش به قرآن استدلال مى‏كنند و روى همین جهات‏ است كه گفتم قرآن نیاز به سرپرستى دارد كه هر چه در مورد آن‏ بفرماید حق باشد و در این میان كسانى چون ابن مسعود و عمر و حذیفه به عنوان سرپرست معرفى شدند، اما من سوال كردم كه آیا تمام قرآن را مى‏دانستند؟

در جواب گفتند: خیر، تنها على بود كه آگاه به تمام قرآن بود.

من گفتم: پس‏شهادت مى‏دهم كه على(ع) قیم و سرپرست قرآن است و پیروى از او واجب و پس از رسول خدا(ص) حجت ‏بر مردم است و آنچه در مورد قرآن ابراز عقیده كند حق است.

امام صادق(ع) پس از شنیدن سخنان او و استدلال زیبا و محكم وى ‏او را باگفتن «رحمك الله‏» ستود و دعایش كرد. (13)
در روایتی حضرت علی علیه السلام ‏مى‏فرمایند:

"هذا القرآن إنما هو خط مستور بین الدفتین لاینطق بلسان و لابد له من ترجمان"

این قرآن جز خطوطى كه میان دو جلد نگاشته شده، چیزى نیست، به زبان سخن نمى‏گوید، ناچار باید ترجمانى داشته‏ باشد. (14)
__________
(1) نحل، 44.
(2) ترجمه المیزان، ج‏12، ص 380.
(3) تفسیر نور، ج‏6، ص 400.
(4) آل عمران، 187.
(5) تفسیر نمونه، ج‏3، ص 206.
(6) نحل، 44.
(7) مائده، 15.
(8) نحل، 89.
(9) أنعام، 59.
(10) اصول كافى جلد 1 ص 192 حدیث 1.
(11) همان، حدیث 3.
(12) ر.ک: تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، ج‏1، ص 131و 132.
(13) اصول کافی، ج 1، ص 168.
(14) نهج البلاغه، خطبه 125.

لینك بحث اصلی :
http://www.askquran.ir/thread27416.html