تبیان، دستیار زندگی

شمس الله صفرلكى

در میان خانواده امام رضا(ع)و در محافل شیعه از حضرت امام‏ جواد(ع)به عنوان مولودى پرخیر و بركت ‏یاد مى‏شود؛ چنان كه ‏صنعانى مى‏گوید: روزى در محضر امام رضا(ع)بودم. فرزندش ابوجعفر را كه خردسال بود؛ آوردند. امام فرمود: این مولودى است كه ‏براى شیعیان ما با بركت ‏تر از او زاده نشده است.

شاید چنین تصور شود كه امام جواد(ع) از امامان قبلى براى‏ شیعیان بابركت ‏تر بوده است. این مطلب قابل قبول نیست.
بررسى موضوع و ملاحظه شواهد و قراین نشان مى‏دهد؛ تولد حضرت‏جواد(ع)در شرایطى صورت گرفت كه خیر و بركت‏خاصى براى شیعیان به ‏ارمغان آورد.

عصر امام رضا(ع)مشكلات خاص خود را داشت و حضرت‏رضا(ع)در معرفى امام بعدى با مسایلى رو به رو گردید كه در عصرامامان قبل سابقه نداشت.

از یك سو، پس از شهادت امام‏كاظم(ع)گروهى كه به «واقفیه‏» معروف شدند؛ بر اساس‏انگیزه‏هاى مادى، امامت امام رضا(ع)را منكر شدند و از سوى دیگر،امام رضا(ع)تا حدود چهل و هفت ‏سالگى داراى فرزند پسر نشد. چون‏احادیث رسیده از پیامبر(ص)حاكى بود كه امامان دوازده نفرند ونه نفر آنان از نسل امام حسین(ع)خواهند بود، فقدان فرزند براى‏امام رضا(ع)هم امامت‏خود آن حضرت و هم تداوم امامت را با پرسش‏رو به رو مى‏ساخت.

واقفیان نیز این موضوع را دستاویز قرار داده،امامت امام رضا(ع) را انكار مى‏كردند. اعتراض حسین بن قیاما‏واسطى به امام هشتم(ع)در این باره و پاسخ آن حضرت، بر درستى‏این سخن گواهى مى‏دهد.

ابن قیاما كه از سران واقفیه بود. درنامه‏اى امام رضا(ع)را عقیم خواند و نوشت: چگونه ممكن است امام‏باشى در صورتى كه فرزند ندارى؟
امام در پاسخ فرمود: از كجا مى‏دانى من داراى فرزند نخواهم شد. سوگند به خدا، بیش از چندروز نمى‏گذرد كه خداوند پسرى به من عطا مى‏ فرماید و این پسر، حق‏را از باطل جدا مى‏كند.

خطر دیگرى كه در این مقطع حساس شیعیان را تهدید مى‏كرد، قدرت‏گرفتن مذهب «معتزله‏» بود.
مكتب اعتزال به مرحله رواج و رونق‏گام نهاده بود و حكومت وقت نیز از آنان پشتیبانى مى‏كرد. معتزلیان دستورها و مطالب دینى را به عقل خود عرضه مى‏كردند.
آنچه عقلشان صریحا تایید مى‏كرد، مى‏پذیرفتند و بقیه را انكارمى‏كردند. چون نیل به مقام امامت امت در سنین خردسالى با عقل‏ظاهر بین آنان قابل توجیه نبود، پرسشهاى دشوار و پیچیده‏اى مطرح‏مى‏كردند تا به پندار خود آن حضرت را در میدان رقابت علمى شكست‏دهند. البته امام جواد(ع)با پاسخهاى قاطع از این مناظره‏هاسربلند برون آمده، هرگونه تردید در مورد امامت‏خود را از بین‏برد و اصل امامت را تثبیت كرد.

به همین خاطر، در زمان امام‏ هادى(ع)این موضوع مشكلى ایجاد نكرد؛ زیرا براى همه روشن شده‏بود كه در برخوردارى از این منصب الهى، خردسالى تاثیرى ندارد.شمس الله صفرلكى

در میان خانواده امام رضا(ع)و در محافل شیعه از حضرت امام‏ جواد(ع)به عنوان مولودى پرخیر و بركت ‏یاد مى‏شود؛ چنان كه ‏صنعانى مى‏گوید: روزى در محضر امام رضا(ع)بودم. فرزندش ابوجعفر را كه خردسال بود؛ آوردند. امام فرمود: این مولودى است كه ‏براى شیعیان ما با بركت ‏تر از او زاده نشده است.

شاید چنین تصور شود كه امام جواد(ع) از امامان قبلى براى‏ شیعیان بابركت ‏تر بوده است. این مطلب قابل قبول نیست.
بررسى موضوع و ملاحظه شواهد و قراین نشان مى‏دهد؛ تولد حضرت‏جواد(ع)در شرایطى صورت گرفت كه خیر و بركت‏خاصى براى شیعیان به ‏ارمغان آورد.

عصر امام رضا(ع)مشكلات خاص خود را داشت و حضرت‏رضا(ع)در معرفى امام بعدى با مسایلى رو به رو گردید كه در عصرامامان قبل سابقه نداشت.

از یك سو، پس از شهادت امام‏كاظم(ع)گروهى كه به «واقفیه‏» معروف شدند؛ بر اساس‏انگیزه‏هاى مادى، امامت امام رضا(ع)را منكر شدند و از سوى دیگر،امام رضا(ع)تا حدود چهل و هفت ‏سالگى داراى فرزند پسر نشد. چون‏احادیث رسیده از پیامبر(ص)حاكى بود كه امامان دوازده نفرند ونه نفر آنان از نسل امام حسین(ع)خواهند بود، فقدان فرزند براى‏امام رضا(ع)هم امامت‏خود آن حضرت و هم تداوم امامت را با پرسش‏رو به رو مى‏ساخت.

واقفیان نیز این موضوع را دستاویز قرار داده،امامت امام رضا(ع) را انكار مى‏كردند. اعتراض حسین بن قیاما‏واسطى به امام هشتم(ع)در این باره و پاسخ آن حضرت، بر درستى‏این سخن گواهى مى‏دهد.

ابن قیاما كه از سران واقفیه بود. درنامه‏اى امام رضا(ع)را عقیم خواند و نوشت: چگونه ممكن است امام‏باشى در صورتى كه فرزند ندارى؟
امام در پاسخ فرمود: از كجا مى‏دانى من داراى فرزند نخواهم شد. سوگند به خدا، بیش از چندروز نمى‏گذرد كه خداوند پسرى به من عطا مى‏ فرماید و این پسر، حق‏را از باطل جدا مى‏كند.

خطر دیگرى كه در این مقطع حساس شیعیان را تهدید مى‏كرد، قدرت‏گرفتن مذهب «معتزله‏» بود.
مكتب اعتزال به مرحله رواج و رونق‏گام نهاده بود و حكومت وقت نیز از آنان پشتیبانى مى‏كرد. معتزلیان دستورها و مطالب دینى را به عقل خود عرضه مى‏كردند.
آنچه عقلشان صریحا تایید مى‏كرد، مى‏پذیرفتند و بقیه را انكارمى‏كردند. چون نیل به مقام امامت امت در سنین خردسالى با عقل‏ظاهر بین آنان قابل توجیه نبود، پرسشهاى دشوار و پیچیده‏اى مطرح‏مى‏كردند تا به پندار خود آن حضرت را در میدان رقابت علمى شكست‏دهند. البته امام جواد(ع)با پاسخهاى قاطع از این مناظره‏هاسربلند برون آمده، هرگونه تردید در مورد امامت‏خود را از بین‏برد و اصل امامت را تثبیت كرد.

به همین خاطر، در زمان امام‏ هادى(ع)این موضوع مشكلى ایجاد نكرد؛ زیرا براى همه روشن شده‏بود كه در برخوردارى از این منصب الهى، خردسالى تاثیرى ندارد.

عصر تهاجم عقیدتى

امام جواد(ع) با دو خلیفه نیرنگ‏باز عباسى یعنى مامون و معتصم‏معاصر بود. به گواهى متون تاریخى مامون مكارترین و منافق‏ترین‏خلفاى عباسى است. او كسى است كه براى كسب پیروزى نهایى و قطعى بر اندیشه شیعه،بسیار كوشید.

هدف نهائى مامون از تشكیل مجالس مناظره با امامان شیعه،شكست آنان و در نهایت‏سقوط مذهب تشیع بود. او ى‏خواست‏براى‏همیشه ستاره تشیع خاموش گردد و بزرگترین منبع و مصدر مشكلات وخطراتى كه مامون و دیگر حاكمان غاصب و ستمگر را تهدید مى‏كرد، از میان برداشته شود.

مامون به حمیدبن مهران - كه در خواست‏مناظره با امام رضا(ع)كرده‏بود.- گفت: نزد من هیچ چیز از كاهش‏منزلت وى محبوب تر نیست.

او همچنین به سلیمان مروزى گفت: به خاطر شناختى كه از قدرت‏علمى‏ات دارم، تو را به مباحثه با اوامام رضا(ع) مى‏فرستم وهدفى ندارم جز این كه او را فقط در یك مورد محكوم كنى.

در چنین عصرى امام جواد(ع)قاطعانه و با صلابت دربرابرانحراف‏ها، كجروى‏ها، مسامحه‏ها، توهین‏ها و دیگر حیله‏ها و مكرهاى‏خلفاى باطل ایستاد و از حقانیت دین دفاع كرد.

این مقاله‏نمونه‏هایى از قاطعیت و صلابت امام جواد(ع)در برابر دستگاه ستم و تزویر بنى‏عباس را گرد آورده است.

- امام جواد و انتقام از قاتلان حضرت زهرا(س)

همه امامان شیعه در برابر ستمى كه درباره حضرت زهرا(س)انجام‏شد، حساس بودند و به مناسبتهاى مختلف خشم خود را از این قضیه‏ابراز مى‏ كردند.

زكریابن آدم مى‏گوید: خدمت‏ حضرت رضا(ع)نشسته‏بودم كه امام جواد(ع)را پیش او آوردند. پس آن حضرت از چهار سال كمتر بود. حضرت جواد(ع) دستهایش را بر زمین نهاد، سرش را به طرف آسمان‏بلند كرد و در فكرى عمیق فرو رفت.

امام رضا(ع)فرمود: جانم‏فدایت چرا در فكرى؟ امام جواد(ع) فرمود: به آنچه در باره مادرم‏زهرا(س)انجام شد، مى‏اندیشم. به خدا سوگند، حق قاتلانش آن است كه‏اگر دستم به آنها برسد، آنان را سوزانده، تكه تكه كنم وریشه‏شان را بركنم.
در این هنگام، امام رضا(ع)او را در آغوش‏كشید، میان دو چشمش را بوسید و فرمود: پدر و مادرم فدایت، به‏راستى كه تو لایق امامت‏شیعه هستى.

- خطبه كوبنده

شایعه انقطاع نسل امامت از امام رضا(ع)كه ساخته واقفیه بودتا آنجا پیش رفت كه به حد افترا رسید و گفتند: چون رنگ چهره‏امام جواد(ع)گندمگون است، فرزند امام رضا(ع)نیست و براى این كه‏ثابت‏شود او فرزند امام رضا(ع)است‏، باید او را نزد قیافه ‏شناسهاببریم.

بدین ترتیب، باگستاخى، امام جواد(ع)را كه در آن وقت‏حدود دو سال داشت. نزد قیافه‏شناسها بردند. آنان به محض دیدن‏امام به سجده افتادند و خطاب به كسانى كه امام را آورده بودند، گفتند: واى برشما! چگونه این كوكب درخشان و نور منیر را برامثال ما عرضه مى‏كنید؟! به خدا قسم، او از نسلى پاك و پاكیزه واز اصلاب طاهر و مطهر است. او از ذریه على‏بن ابى‏طالب(ع)و رسول‏ الله(ص)است.
او را ببرید و بر این كار خود استغفار كنید.

دراین هنگام، امام جواد(ع)با فصاحتى بى‏نظیر فرمود:

« ستایش مخصوص‏كسى است كه ما را از نور خودش و با دست‏خودش خلق كرد و از میان ‏خلقش ما را برگزید و امین خود قرار داد.اى مردم! من محمدفرزند رضا و او فرزند كاظم و او فرزند صادق و او فرزند باقر واو فرزند زین العابدین و او فرزند حسین شهید و او فرزند على‏ابن‏ابى‏طالب: است. من پسر فاطمه(س)و محمد(ص) هستم. آیا در نسب چون‏منى شك كرده، بر من و پدرم افترا مى‏بندید و مرا به قیافه‏شناسان عرضه مى‏كنید؟! به خدا قسم، من هم نسب شما و هم نسب‏قیافه شناسها را از خود شما و آنها بهتر مى ‏دانم. من ظاهر وباطن همه را مى‏دانم و نیز مى‏دانم چه آینده‏اى درانتظار شما و آنها است. این علمى است كه از خداوند قبل از خلقت آسمان و زمین‏به مارسیده است.»

وقتى این خبر به امام رضا(ع)رسید، فرمود: مانند این قضیه در زمان رسول خدا(ص)نیز تكرار شد. وقتى ماریه‏قبطیه حضرت ابراهیم را به دنیا آورد، عده‏اى به او تهمت زدند وگفتند: این پسر به رسول الله شبیه نیست. در نهایت پیامبراكرم(ص)حضرت على(ع)را مامور پى‏گیرى قضیه كرده، فتنه‏سازان رارسوا ساخت و خطاب به آنان فرمود: خدا شما دو نفر را نیامرزد.

وقتى آن دو از پیامبر(ص) تقاضاى استغفار كردند، آیه 80 سوره‏توبه نازل شد:(و ان تستغفرلهم سبعین مره فلن یغفرالله لهم)

آنگاه امام رضا(ع)ادامه داد: سپاس خداى را كه در من و پسرم‏اسوه‏اى مانند پیامبر و پسرش قرار داد.

3- مبارزه با حدیث‏سازان

پس از آن كه مامون دخترش را به امام جواد(ع)تزویج كرد، درمجلسى كه مامون و بسیارى دیگر از جمله فقهاى دربارى مانندیحیى‏ابن‏اكثم حضور داشتند، یحیى به امام عرض كرد: روایت‏شده‏جبرئیل حضور پیامبر(ص)رسید و گفت: یا محمد! خدا به شما سلام‏مى‏رساند و مى‏گوید: من از ابوبكر راضى ‏ام؛ از او بپرس آیا او هم‏از من راضى است؟

البته علامه امینى در جلد پنجم كتاب الغدیراین حدیث را دروغ و از احادیث مجعول محمد بن بابشاد دانسته‏است. امام فرمود: كسى كه این خبر را نقل مى‏كند باید خبر دیگرى‏كه پیامبر اسلام(ص)در حجه‏الوداع بیان كرد، از نظر دور ندارد.

پیامبر فرمود: «كسانى كه بر من دروغ مى‏بندند، بسیار شده‏اند وبعد از من نیز بسیار خواهند بود. هركس به عمد بر من دروغ بندد، جایگاهش در آتش خواهد بود. پس چون حدیثى از من براى شما نقل شد، آن را به كتاب خدا وسنت من عرضه كنید. آنچه با كتاب خدا و سنت من موافق بود، بگیرید و آنچه مخالف‏كتاب خدا و سنت‏بود، رها كنید».

این روایت‏با كتاب خداسازگارى ندارد؛ زیرا خدا فرموده است: «ما انسان را آفریدیم و مى‏دانیم در دلش چه مى‏گذرد و ما ازرگ گردن به او نزدیكتریم‏» .

آیا خشنودى و ناخشنودى ابوبكر برخدا پوشیده بود تا آن را از پیامبر(ص)بپرسد؟

یحیى گفت: روایت‏شده كه ابوبكر وعمر در زمین مانند جبرئیل ومیكائیل در آسمانند. حضرت فرمود: دراین حدیث نیز باید دقت‏شود،چرا كه جبرئیل و میكائیل دو فرشته مقرب خدایند، هرگز گناهى ازآنان سرنزده است و لحظهاى از دایره اطاعت‏خدا خارج نشده‏اند؛ولى ابوبكر و عمر مشرك بوده‏اند. البته آنها پس از ظهور اسلام‏ مسلمان شده‏اند، اما اكثر دوران عمرشان را در شرك و بت پرستى‏سپرى كردند. بنابراین، محال است‏ خدا آن دو را به جبرئیل ومیكائیل تشبیه كند.

یحیى روایت دیگرى مطرح كرد كه ابوبكر و عمر دو سرور پیران‏اهل‏بهشتند.

امام فرمود: این روایت نیز از جعلیات بنى ‏امیه است ودرست نیست؛ زیرا بهشتیان همگى جوانند و پیرى در میان آنان وجودندارد. این حدیث را بنى‏امیه در مقابل حدیثى از پیامبر(ص) درمورد امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) كه فرمود: «حسن وحسین دو سرور جوانان بهشت‏شمرده مى ‏شوند.» جعل كرده‏اند.

یحیى گفت: روایت‏شده كه پیامبر(ص)فرمود: اگر من به پیامبرى ‏مبعوث نمى‏شدم، حتما عمر مبعوث مى‏شد.

امام فرمود: كتاب خدا ازاین حدیث راست‏ تر است؛ زیرا فرموده است: «اى پیامبر! به خاطربیاور هنگامى را كه از پیامبران پیمان گرفتیم. » از این آیه‏صریحا برمى‏آید كه خداوند از پیامبران پیمان گرفته است. در این‏صورت، چگونه ممكن است پیمان خود را تبدیل كند. علاوه بر این،هیچ یك از پیامبران به قدر یك چشم برهم زدن به خدا شرك‏ نورزیده ‏اند.
چگونه خدا كسى را به پیامبرى مبعوث مى‏كند كه بیشترعمر خود را با شرك سپرى كرده است؛ و نیز پیامبر فرمود: «من درحالى پیامبر شدم كه آدم بین روح و جسد قرار داشت.»

4- مبارزه با لهو و لعب

مامون هنگام تزویج دخترش، مجلسى ترتیب داد و از مطرب وآوازخوانى به نام (مخارق) دعوت كرد تا امام را بیازارد. مخارق‏به مامون گفت: اگر ابوجعفر كمترین علاقه‏اى به امور دنیوى داشته ‏باشد، مقصود تو را تامین مى‏كنم.

پس در برابر امام جواد(ع)نشست‏ و با صداى بلند شروع به نواختن عود و آوازخوانى كرد. امام به‏ او و اطرافیانش هیچ توجه نكرد.

بعد از مدتى سكوت سربرداشت و به ‏مخارق فرمود: از خدا بترس اى ریش دراز! در این لحظه، ناگهان‏عود و بربط از دست وى افتاد و دستش فلج ‏شد.
وقتى مامون سبب ‏فلج‏شدن دست را از او پرسید، گفت: زمانى كه ابوجعفر(ع)فریادبركشید، چنان هراسان شدم كه هرگز به حالت عادى باز نمى‏گردم.

5- قضاوت امام و شكست فقهاى دربارى

زرقان محدث مى‏گوید: روزى ابن ‏ابى داوود را دیدم درحالى كه به‏ شدت افسرده و غمگین بود، از مجلس معتصم باز مى‏گشت. علت را جویا شدم، گفت: امروز آرزو كردم كاش بیست‏سال پیش مرده بودم. پرسیدم: چرا؟

گفت: به خاطر آنچه از ابو جعفر جواد در مجلس‏ معتصم برسرم آمد. شخصى به سرقت اعتراف كرد و از معتصم خواست تابا اجراى كیفر الهى او را پاك سازد. خلیفه همه فقها راگردآورد. امام جواد را نیز دعوت كرد و از ما در مورد قطع دست‏دزد و حدود آن پرسید. من گفتم: باید از مچ دست قطع شود، به‏دلیل آیه تیمم كه مى‏گوید: (فامسحوا بوجوهكم و ایدیكم).

گروهى از فقها در این نظر با من موافق و عده‏اى دیگر مخالفت‏ كردند و گفتند: باید از آرنج قطع شود، به دلیل آیه وضو كه‏مى‏گوید:(فاغسلوا وجوهكم و ایدیكم الى المرافق)

آنگاه معتصم رو به محمد بن على(ع)كرد و پرسید: نظر شما دراین مساله چیست؟

امام فرمود: اینهادر اشتباهند. فقط باید انگشتان دزد قطع‏شود، به دلیل این كه پیامبر(ص)فرمود: «سجده بر هفت عضو بدن ‏تحقق مى‏ پذیرد: صورت، دوكف دست، دوسرزانو، دوانگشت‏بزرگ پا. بنابراین، اگر دست دزد از مچ یا آرنج قطع شود، دستى براى اونمى‏ماند تا سجده كند. خداوند مى‏فرماید: (وان المساجد لله)یعنى ‏اعضاى هفتگانه سجده از آن خداست و آنچه براى خداست، قطع‏ نمى‏ شود. معصوم نیز جواب امام را پذیرفت و دستور داد انگشتان‏دزد را قطع كردند. در این لحظه من(ابن ابى ‏داوود) از شدت ناراحتى ‏آرزوى مرگ كردم.

6- حكم محارب

در زمان معتصم برخى از راههاى مواصلاتى، بویژه راه خانه خدا، نا امن شده بود و عده ‏اى راهزن نزدیك شهر خانقین براى كاروان ها مزاحمت ایجاد مى‏ كردند. خلیفه به حاكم محل دستور داد تا راهزنان ‏را دستگیر و مجازات كند. حاكم آنان را دستگیر كرد و منتظر ابلاغ ‏حكم از سوى خلیفه شد. معتصم با فقها مشورت و درخواست‏ حكم كرد.

آنان در جواب به قرآن (انما جزاء الذین یحاربون الله و رسوله ویسعون فى‏الارض فسادا ان یقتلوا او یصلبوا او تقطع ایدیهم وارجلهم من خلاف اوینفوا من‏الارض)استناد كردند و گفتند: هركدام ازاین مجازاتها اجرا شود، حاكم اختیار دارد.

امام جواد(ع)فرمود: این فتوا غلط است و در این زمینه باید بیشتر دقت كرد؛ زیرا این‏افراد یا فقط راه را ناامن كرده، كسى را نكشته‏اند و مال كسى رانبرده‏اند، در این صورت فقط زندانى مى ‏شوند و این همان تبعیداست؛
ولى اگر هم راه ها را نا امن كرده‏ اند و هم كسى را كشته‏اند؛ باید به قتل برسند، و اگر علاوه بر این دو مورد، اموال را نیزغارت كرده‏اند، باید دست و پاى آنان به صورت عكس قطع گردد و سپس‏به دار آویخته شوند.

7- مرگ فتنه‏گران منافق

ابوالسمهرى و ابن ابى‏ الزرقا داراى اندیشه‏هاى باطل بودند، ولى‏ آن را آشكار نمى ‏ساختند. آنها خود را به امام و یاران امام‏نزدیك كرده، از این موقعیت‏سوء استفاده مى‏كردند.

اسحاق انبارى‏مى‏گوید: روزى امام جواد(ع)به من فرمود: ابوالسمهرى و ابن ابى‏الزرقا گمان مى‏كنند مبلغ ما هستند، شاهدباشید من از آنان بیزارم؛ زیرا آنان فتنه‏گرو ملعونند.

اى‏اسحاق! مرا از شرآنان راحت كن. گفتم: فدایت‏شوم. آیا كشتن آنان ‏جایز است؟ فرمود: آنان فتنه مى‏كنند و گناه آن را به من ودوستانم نسبت مى‏دهند. قتل آنان واجب است. اگر مى‏خواهى ازشرآنان خلاص شوى، آشكارا آنان را نكش؛ زیرا در این صورت بایدپیش داوران ستم پیشه شاهد بیاورى و در نهایت تو را خواهند كشت.

من نمى‏خواهم به خاطر دو فاسد، مومنى از بین برود. این كار راپنهانى انجام بده. محمدبن عیسى مى‏گوید: بعد از این قضیه، دیدم‏اسحاق همیشه منتظر فرصتى است تا این دو را به سزاى اعمالشان‏برساند.

8- قاطعیت امام در طرد افراد ناصالح

یكى از خطراتى كه همیشه بزرگان و رهبران یك مذهب یا كشور را تهدید مى‏كند، وجود اطرافیان ناصالح است كه به خاطر اغراض‏انحرافى، مادى یا اعتقادى پیرامون بزرگان را گرفته، بین آنان ومردم فاصله ایجاد مى‏كنند و معمولا راههاى ارتباطى آنان را بامردم قطع مى‏كنند.

اگر بزرگان مواظب این گونه افراد نباشند، چه‏بسا زیانهاى جبران ناپذیرى به بار خواهد آمدكه جبران آن مشكل‏است.

در زمان امام جواد(ع)نیز این گونه افراد با سوء استفاده ازكمى سن امام، به خیال خود فكر مى‏كردند مى‏توانند بر امور امام‏مسلط شوند و هر طور كه خواستند، عمل كنند.

امام این خطر رااحساس كرد و بى‏هیچ اغماضى آنان را طرد كرد. ابوالعمر، جعفر بن‏واقد و هاشم بن ابى‏هاشم در شمار این افراد جاى داشتند. امام درباره آنان فرمود: خداوند آنان را لعنت كند؛ زیرا به اسم ما ازمردم اخاذى مى‏كنند و ما را وسیله دنیاى خود قرار داده‏اند.