تبیان، دستیار زندگی

از اسماعیل بن الخطّاب روایت شده که گفت:
کانَ أَبْوالْحَسَنِ علیه‏ السلام یَبْتَدِى‏ءُ بِالثَّناءِ عَلَى إبْنِهِ عَلِىٍّ علیه‏ السلام وَ یُطْریهِ وَ یَذْکُرُ مِنْ فَضْلِهِ وَ بِرِّهِ ما لایَذْکُرُ مِنْ غَیْرِهِ کَأَنَّهُ یُریدُ أَنْ یَدُلَّ عَلْیهِ.
امام موسى بن جعفر علیهماالسلام [هنگامى که به محضرش وارد مى‏شدیم] به تعریف فرزند خود على علیه‏ السلام مى‏پرداختند و او را مى‏ستودند و از فضیلت و نیکویى او چنان یاد مى‏کردند که درباره دیگران نمى‏گفتند گویا که مى‏خواستند [ما را ] به امامت او راهنمایى کنند.
بحارالانوار 49: 18 ح 19

امام کاظم علیه‏ السلام فرمودند:
عَلِیٌ ابنى أَکْبَرُ وُلْدى وَ أَسْمَعُهُمْ لِقَولى وَ أَطْوَعُهُمْ لأَمْرى، یَنْظُرُ مَعى فى کِتابِ الْجَفْرِ وَالْجامِعَةِ وَلَیْسَ یَنْظُرُ فیه إلاّنَبِىٌّ أَوْ وَصِىُ‏نَبِىٍّ.
پسرم على فرزند بزرگتر من و شنواترین و فرمانبرترین آنهاست، با من در کتاب «جفر» و «جامعه» نگاه مى‏کند، در حالی که به غیر پیامبر و وصى پیامبر کسى در آن نظر نمى‏کند.
بحارالانوار 49 : 20 ح 25

سلیمان بن جعفر جعفرى گوید: براى انجام کارى پیش امام رضا علیه‏ السلام رفته بودم، او با معتّب به خانه‏اش وارد شد، دید غلامانش گِل کارى مى‏کنند و کارگر غریبى را نیز به کار گمارده‏اند. حضرت فرمودند:
قاطَعْتُمُوهُ عَلى أُجْرَتِهِ؟ فَقالوُا : لا ... فَقالَ علیه‏ السلام: إِنّى قَدْنَهَیْتُکُمْ عَنْ مِثْلِ هذا غَیْرَ مَرَّةٍ أَنْ یَعْمَلَ مَعَکُمْ أَحَدٌ حَتّى یُقاطِعُوهُ أُجْرَتَهُ…
آیا مزدش را تعیین کرده‏اید، گفتند: نه، حضرت فرمودند: چندین بار من شما را از انجام این کار نهى نموده‏ام و گفته‏ام: هیچ کس را براى کارى استخدام نکنید مگر این که اجرتش را معیّن کرده باشید
کافى 5: 288 ح 1

یاسر خدمتگزار امام رضا علیه‏ السلام مى‏گوید:
کانَ الرِّضا علیه‏ السلام إِذا خَلا جَمَعَ حَشَمَهَ کُلَّهُمْ عِنْدَهُ، الصَّغیرَ وَ الْکَبیرَ، فَیُحَدِّثُهُمْ‏وَ یَأنِسُ بِهِمْ وَ یُؤْنِسُهُمْ، وَ کانَ علیه‏ السلام إِذا جَلَسَ عَلَى الْمائِدَةِ لایَدَعُ صَغیرا وَ لا کبیرا، حَتّى السّائِسِ وَ الْحَجّامِ إلاّ أَقْعَدَهُ مَعَهُ عَلى ما ئِدَتِهِ.
امام رضا علیه‏ السلام هر وقت فرصت پیدا مى‏کرد همه خدمتگزاران را از کوچک و بزرگ دور خود جمع مى‏کرد، و با آنان به گفتگو بنشسته و مأنوس مى‏گشت، و آنان هم با او أنس پیدا مى‏نمودند. و هر گاه سر سفره مى‏نشست، از هیچ کدام آنان غفلت نمى‏کرد، چه کوچک و چه بزرگ، حتى اصطبل‏دار و حجامت گر را هم کنار خودش بر سر سفره مى‏نشاند.
عیون اخبار الرضا 2: 170 و 197 ح 24، بحارالانوار 66: 351 ح 1

نادر خدمتگزار حضرت مى‏گوید:
کانَ أَبُوالْحَسَنِ علیه‏ السلام إِذا أَکَلَ أَحَدُنا لا یَسْتَخْدِمُهُ حَتّى یَفْرُغَ مِنْ طَعامِهِ.
امام رضا علیه‏ السلام هنگام غذا خوردن یکى از ما خدمتگزاران هیچ کارى از او نمى‏خواست تا این که از غذایش دست مى‏کشید.
کافى 6: 298 ح 11

نادر خدمتگزار امام مى‏گوید:
کانَ أَبُوالْحَسَنِ الرِّضا علیه‏ السلام یَضَعُ جَوْزینَجَةَ عَلَى الْأُخْرى وَ یُناوِلُنى.
امام رضا علیه‏ السلام حلواى گردوئى را لقمه کرده و به من مى‏داد.
محاسن برقى 2: 200 ح 1584

شیخ مفید مى‏گوید:
کانَ الرِّضا عَلِىُّ بْنُ مُوسى علیهماالسلام یُکْثِرُ وَعْظَ الْمأَمْوُنِ إِذا خَلابِهِ وَ یُخَوِّفُهُ وَ یُقَبِّحُ لَهُ ما یَرْکَبُهُ مِنْ خِلافِهِ وَ کانَ الْمامُونُ یُظْهِرُ قَبُولَ ذلِکَ مِنْهُ وَ یُبْطِنُ کَراهِیَتَهُ وَ اسْتِثْقالَهُ.
امام رضا علیه‏ السلام هنگامى که با مأمون خلوت مى‏کرد او را زیاد موعظه مى‏نمود و از خدا مى‏ترساند، و کارهاى خلافى را که مرتکب مى‏شد تقبیح مى‏نمود. و مأمون در ظاهر اظهار قبول کرده و ناراحتى و سنگینى آن را پنهان نمود.
بحارالانوار 49: 308 ح 18

عبید بن ابى عبداللّه بغدادى از شخصى نقل مى‏کند که گفت:
نَزَلَ بَاَبى‏الْحَسَنِ‏الرِّضا علیه‏ السلام ضَیْفٌ وَکانَ جالِسا عِنْدَهُ یُحَدِّثُهُ فى بَعْضِ اللَّیْلِ فَتَغَیَّرَ السِّراجُ، فَمَدَّ الرَّجُلُ یَدَهُ لِیُصْلِحَهُ فَزَبَرَهُ أَبُوالْحَسَنِ علیه‏ السلام ثُمَّ بادَرَهُ بِنَفْسِهِ فَأَصْلَحَهُ ثُمَّ قالَ علیه‏ السلام: «إنّا قَوْمٌ لانَسْتَخْدِمُ أَضْیافَنا.»
در محضر امام رضا علیه‏ السلام بودم که میهمانى بر او وارد شد، هنگامى که امام با میهمان مشغول صحبت بود، شعله چراغ تغییر کرد، میهمان دستش را دراز کرد تا آن را اصلاح کند، امام علیه‏ السلام او را از این کار بازداشت و خودش آن را اصلاح نمود، سپس فرمودند: «ما مردمى هستیم که میهمانان خود را به کار نمى‏گماریم».
بحارالانوار 49: 102 ح 20

ابراهیم بن عباس مى‏گوید:
ما رَأَیْتُ أَبَاالْحَسَنِ الرِّضا علیه‏ السلام جَفا أَحَدا بِکَلِمَةٍ قَطُّ وَ لارَأَیْتُهُ قَطَعَ عَلى أَحَدٍ کَلامَهُ حَتّى یَفْرُغَ مِنْهُ وَ ما رَدَّ أَحَدا عَنْ حاجَةٍ یَقْدِرُ عَلَیْها.
هرگز ندیدم که امام رضا علیه‏ السلام با سخن خود کسى را برنجاند و سخن کسى را قطع کند، تا این که سخن خود را تمام بکند، و هرگز حاجت کسى را که توان اداى آنرا داشت ردّ نمى‏کرد.
عیون اخبار الرضا 2: 197 ح 7، بحارالانوار 49: 90 ح 4

از صولى روایت شده که گفت: مادر بزرگم[که مدّتى افختار خدمتکارى امام رضا علیه‏ السلام نصیبش شده بود] به ما گفت:
أَبَاالْحَسَنِ الرِّضا علیه‏ السلام إِذا صَلّى الْغَداةَ، وَکانَ یُصَلّیها فى أَوَّلِ وَقْتٍ ثُمَّ یَسْجُدُ فَلایَرْفَعُ رَأْسَهُ إِلى أَنْ تَرْتَفِعَ الشَّمْسُ، ثُمَّ یَقُومُ فَیَجْلِسُ لِلنّاسِ أَوْ یَرْکَبُ .
امام رضا علیه‏ السلام پس از خواندن نماز صبح در اول وقت، سر به سجده مى‏گذاشت، تا هنگامى که آفتاب بالا مى‏آمد، سپس براى رسیدگى به امور مردم [و بر طرف نمودن حوائج آنان] مى‏نشست و یا سوار شده پى‏کارهاى دیگر مى‏رفت.
بحارالانوار 49: 90 ضمن ح 2