فرآیند درك و استنباط نقش «یوسف پیامبر» چگونه شكل گرفت؟

من نمی‌فهمیدم دارم چه نقشی را بازی می‌كنم، لمس بزرگی ابعاد این نقش در آن سن كه یك جوان 22 ساله بودم قابل وصف نیست و اصطلاحاً می‌شود گفت تقدیر مرا وسط این بازی انداخته بود. اولش تنها فقط ولع بازیگری بود ولی بعد از مدتی برایم تبدیل شد به زندگی كردن. فهمیدم بازیگری برایم چقدر اهمیت داشته و می‌تواند داشته باشد، بعدها خود را در فضای بازیگری شناختم و نگرشم تغییر پیدا كرد.

انسان‌ها در طول زندگیشان خیلی وقت‌ها در شرایطی قرار می‌گیرند كه تمایل دارند از خلوت خود فرار كنند،شما كه مقابل من نشسته‌اید خودتان نیستید، نمی‌توانید باشید، جلوی پدر و مادرتان نیز «خود» اصلی‌تان نیستید، انسان تنها در خلوت خود می‌تواند یك تعریف خاص از خود ارائه دهد، تعریفی خالص از تمام زشتی‌ها، خوبی‌ها و بدی هایشان، اخلاقیات چیزی است كه در تمامی جوامع باید پذیرفته شود و اتفاقی كه این وسط ایجاد می‌شود نظم واحدی است كه در زندگی شكل می‌گیرد، شما برای این‌كه بتوانید در جامعه زندگی كنید و زندگی خوبی داشته باشید، باید آن نظم عمومی و كلی را رعایت كنید و آن یك اخلاق كلی است، باید حواستان به این باشد كه چه حرفی را كجا می‌زنید، پس انسان باید خود رعایت كند كه جمع را به هم نریزد،جامعه‌اش را به هم نریزد.

ولی انسان می‌تواند عصیانگر باشد یا خیلی زاویه‌های سیاه دیگر را در ذهن و فكر و رفتار خود داشته باشد و یك بازیگر فقط جلوی دوربین می‌تواند خودش باشد، وقتی «كات» می‌گویند دیگر خودش نیست. این تنها لذت بازیگری برای من در حال حاضراست. اگر دلم واقعاً برای بازیگری تنگ شود یعنی دلم برای این‌كه خودم باشم تنگ شده است.

چقدر تفاوت! به خاطر این‌كه اصولاً می‌گویند بازیگر نقش بازی می‌كند، یعنی دارد روایت زندگی فردی دیگر را با تكنیك‌های هنری به تصویر می‌كشد اما شما می‌گویید كه مقابل دوربین خود هستید...چطور می‌توانید تمام كارآكترها از یك نقش مثبت تا منفی از مردی مهربان یا عصیانگر، قاتل یا آرمانگرا...همه و همه خود شما باشد...؟

من جلوی دوربین نفس می‌كشم سعی می‌كنم خودم باشم. بیننده من می‌تواند بازی من را دوست داشته باشد یا نداشته باشد،این دیدگاهی است كه او نسبت به زندگی دارد،نگاه ما انسان‌ها به زندگی پر از تفاوت است، بنابر این مهم این است بتوانیم كمی جهان‌شمول‌تر به لحاظ پایه بازیگری جلو برویم و لحظه‌هایی را خلق كنیم كه دیگران را به تفكر وا داریم، درمورد آن لحظه‌ای كه خلق شده، بازیگری می‌تواند قوی و تاثیر‌گذار باشد او باید قادر باشد لحظه‌ای را خلق كند نه یك بازی زیبا ارائه دهد،بازی زیبا یك ابزار برای خلق یك لحظه زیبا است به خاطر همین در خیلی از فیلم‌های تاریخ سینمای ایران بازیگرانی حضور دارند كه خیلی قوی ظاهر شدند ولی ماندگار نشدند، نشدند«حمید » فیلم «هامون»، شاید بازیگر فوق‌العاده درجه یكی هم باشند ولی ابزار بازیگری نتوانست چیزی را از وجود آن‌ها خلق كند و آن خلق برمی‌گردد به چیزی كه ما از آن به آن عنوان « كاریزما» یاد می‌كنیم. خیلی‌ها از آن بی‌بهره و خیلی‌ها نیز بهره‌مند هستند، كه به سختی به دست می‌آید ولی می‌تواند به راحتی از دست برود.

می‌شود گفت ســریال «یوسف پیامبر» همان كنعان! شـما بود؟ یعنی برگشــت به واقعیت حقیقــی مصطفی زمانـی كه تقدیر اورا به سویش كشاند؟

بله دقیقاً. من همیشه آدمی بودم كه بسیار امیدوار زندگی كردم.وقتی همه شرایط مكان و زمان بهم بریزد، احساس می‌كنی در یك خرابه قرار گرفته‌ای كه می‌توانست مكانی خوب باشد،خرابه‌ای كه زیر آوار آن داشته‌هایی هست كه برای نشان دادن آن فقط زحمتت بیشتر می‌شود ، زمانی من وارد دنیای تصویر شدم كه روزگار چنین بود.

شاید در روزهایی كه نقش «یوزارسیف » را بازی می‌كردم این حس به این عمیقی در وجودم ریشه نداشت،در آن روزها متوجه عمق آن نبودم، به دیده یك شروع كاری به آن نگاه می‌كردم درصورتی كه فراتر از یك اتفاق در زندگی شخصی‌ام بود.

بزرگترین حس برای ارضای روح یك بشر دوست داشته شدن از سوی مردم است،این را با تمام وجود آن روزها حس كردم كه وقتی انسان‌های بیشتری دوستت داشته باشند توان تو برای رویارویی با مشكلات و اشتیاقت برای خواسته‌های بعدی بیشتر می‌شود به شرط این‌كه باز هم آن انسانهایی كه دوستت دارند، اطرافت باقی بمانند.

یعنی در زمان دلخستگی از زندگی،دنیای تصویرمسیر تازه‌ای بود كه سرراهتان قرار گرفت؟

ما بچه‌های به دنیا آمده روزهای جنگیم و بعد از جنگ و شرایط زندگی در شهرستان، اتفاقی كه دراین شرایط ایجاد می‌شود این است كه شما سعی می‌كنید از هر پتانسیلی استفاده كنید تا به یك رفاه بهتر برسید. از بچگی كار روی صحنه را دوست داشتم. اول به بازیگری، شهرت، جدا شدن از فضای شهرستان به دنیای تصویر به عنوان یك فضای دررو نگاه كردم، در فضای روزگار نوجوانی و جوانی ما كه نهایت موفقیت قبولی در دانشگاه بود و وقتی به آن می‌رسیدی متوجه می‌شدی این نهایت رسیدن به مسیری سبز برای روزگار بهتر و آرام زندگی كردن نیست جست‌وجوگر راهی بهتر می‌شوی.

وقتی جوان هستید حاضر نیستید خیلی مسائل و حقیقت‌ها را بپذیرید، می‌خواهید بهترین شوید و این‌كه توانایی‌تان تا چه حد است كه از پس شرایط زمان بر بیایید این باعث می‌شود در جامعه تفكیك شوید بنابر این همه دوست دارند در اجتماع خاص باشند، بعد به این فكر می‌كنند كه این خاص بودن با چه ابزاری پیش می‌آید، یكی حس می‌كند با ثروت، یكی با قدرت، یكی با شهرت و... یكی هم احساس می‌كند با رشد حجم روحی و تفكری خود می‌تواند به آدم بزرگتری تبدیل شود اما این مسأله بستگی دارد چقدر توانایی داشته باشید؛ تا چه میزان در برابر مشكلات برای رسیدن به هدف خود ایستادگی كنید. چقدر حاضر هستید از ابزارها برای رسیدن به خواسته خود استفاده كنید، این ابزارها می‌تواند اخلاقی باشد و بعضی مواقع بعضی افراد از ابزارهایی برای رسیدن به اهدافشان استفاده می‌كنند كه رنگ اخلاقیات به خود ندیده است،گاهی ابزار هدف را توجیه و گاهی نیز توجیه‌كننده نیست. من احساس كردم هنر ابزار مناسبی است كه انسان بتواند روح خود را اقناع كند و ازخود راضی باشد. پس با این ایده دنبال هنر آمدم.

برای این‌كه بازیگری با فضای بازیگری تكراری نباشید جدا از مطالعه، مشاهده فیلم و بررسی تكنیك‌ها... لازم است خود شما به عنوان «مصطفی زمانی» برای رشد خود دراین عرصه هنری و دوری از افت چه كار‌كنید؟

اول باید از شهرت خود فاصله بگیری و این فاصله گرفتن یك ادا نباشد. باید مانع بزرگ شدن «من» در خود باشی.وقتی یاد بگیریم برای پیشرفت باید هزینه پیشرفت را پرداخت كنیم آن زمان است كه حاضر می‌شویم از خیلی از زرق و برق‌های زندگی خود كم كرده و به خود شناسی بیشتر از خود برسیم. باید به فضای مردم اطرافمان نزدیك باشیم. من شغلم این است كه «شما»،شما به معنای مردم اطرافم را بازی كنم،بازی زندگی شما و این بازی باید آگاهانه باشد.

یعنی نقشی كه به تصویر می‌كشید نمونه‌اش را در جامعه می‌یابید و نگاهش می‌كنید تا شبیه او نقش‌آفرینی كنید؟

بیشتر باید كارآكتر را در خودت پیدا كنی. اگر فیلم رئال باشد نمونه شخصیت را یافته و دقیق زاویه زندگیش را نگاه می‌كنم ولی اگر بازی در فضای «استار» كه یك پله بالاتر از فضای رئالیستی است باشد این بازیگر است كه شكل و شمایل و حال وهوای آن لحظه را برای تماشاگر خود خلق می‌كند.

به نظر من بهترین نوع بازیگری آن است كه هنرپیشه بتواند «آرتیستیك – هنری» بازی كند ولی باید بسیار طبیعی باشد، یعنی تماشاگر احساس نكند كه چه بازی قشنگی ارائه شد، حس كند این آدم روی پرده سینما كه به تماشای بازیش نشسته است چقدر آشناست. تماشاگر نباید از شما فاصله بگیرد. شعور تماشاگر رشد كرده است و این رشد باعث می‌شود بازیگر نیز مجبور ‌شود از خود نقشی درحد تفكر تماشاگر رشد یافته خود بازی كند تا نقش آفرینی‌اش دافعه ایجاد نكند. بازیگر باید نقد‌هایی را كه به بازیش می‌شود مطالعه كند و بی‌توجه از كنارشان نگذرد.

از بودن و نبودن‌هایتان بگویید؟

بعد از سریال یوسف پیامبر در 10،11 فیلم سینمایی بازی كردم، آخرین كارم تقریباً شش ماه قبل خوابید، كاری به نام «آینه و شمعدان» كه متاسفانه به دلایلی به اتمام نرسید، بعد از آن چند ماه ایران نبودم، دور شدم تا به خود فكر كنم، به این‌كه از این به بعد با چه انتخاب‌هایی در دنیای بازیگری حضور پیدا كنم. قصد دارم كمی سختگیرانه‌تر رفتار كنم.در حال حاضر، مهمترین عنصر
ا نتخاب برایم فیلمنامه نیست بلكه كارگردان است. با كارگردان‌هایی كه با آرزوهایشان كار می‌كنند همراه می‌شوم یعنی با كارگردانی كار می‌كنم كه برای به تصویر كشیدن بر تفكر جهان خلاق درونش تلاش می‌كند.

سینما فضای هنری خوبی برای زندگی است. تصمیم گرفتم در آن خوب زندگی كنم، تنها دنبال شهرت نباشم. نقش آفرینی‌های سنجیده و درست برایم پراهمیت‌تر است. ترجیح می‌دهم با سینما زندگی روحی داشته باشم.قصدم این است بازیگر تاثیرگذار باشم. هنرمندان در دنیا تمام سعی خود را دارند كه شناخته شوند ولی من وقتی به این شناخته شدن رسیدم یك سؤال بزرگ برایم ایجاد شد كه «خب حالا كه چی!» و آن زمان بود كه احساس كردم یك هنرمند به اطراف خود بیشتر دین دارد تا یك سیاستمدار یا هر طیف شغلی دیگر، برای این‌كه محیط اطراف با تأیید خود، ما را بالا می‌كشد و اگر تأیید نمی‌كرد در فضای حرفه خود سقوط می‌كردیم، بنابراین باید به فكر مردمی باشیم كه به دیده ارزشمند به ما نگاه می‌كنند.

سعی كنیم جریان فكری مناسبی را با هنر خود در تفكر و بزرگ اندیشی آن‌ها ایجاد كنیم. هنرمند با جریان‌سازی مناسب برگرفته از تكنیك هنری می‌تواند تفكر جوانان مملكت را متوجه آگاهی كند كه بچه‌هایی آبرومند و مسئولیت‌پذیر باشند.بزرگترین مشكل جوانان مملكت از دیدگاه من، بی‌مسئولیتی آنهاست، همیشه منتظر هستند كسی برایشان كاری كند تا آن‌ها زندگی بهتری داشته باشند. البته تأكید می‌كنم قصدم این نیست كه به جوان‌ها بگویم «برو ببین ما چه كشیدیم» نه!، باید به آن‌ها بگوییم «پاشو، حركت كن و غر نزن.» غرزدن، هیچ كسی را به هیچ كجا نمی‌رساند.باید تفكری در فضای جوانان ایجاد شود كه اگر دوست دارند كارفرما شوند از كارگری شروع كنند تا به مقصد برسند و هیچ وقت به كارگر ماندن خود اكتفا نكنند چون این باعث ركود زندگیشان و جامعه می‌شود.

در فضای حرفه‌ای خود آدم صبوری هستید؟

سعی كردم آدم‌ها را از چند وجه ببینم و اول خودم را نگاه می‌كنم. این باعث می‌شود یاد خودم بیفتم كه در شرایط مختلف امكان دارد چه عكس‌العمل‌هایی نشان ‌دهم، با این دید نگاه كردن باعث می‌شود در شرایط غیرمطلوب تك بعدی آنقدر عصبانی نشوم. وقتی از نگاه كردن دوری كنی و انسان‌ها را به نسبیت و در بعد زمان و مكان مورد قضاوت قرار بدهید شاید اصلاً قضاوت منفی ایجاد نشود، ولی اگر در نهایت به نتیجه‌ای رسیدم در تصمیمم بسیار راسخ خواهم بود.

وقتی پیشنهاد حضور در فیلمی داده می‌شود و در مقابل كارگردان قرار می‌گیرید بیشتر از همه به چه نكته‌ای برای همراه شدن در آن فیلم فكر می‌كنید؟

هنر رهایی و بی‌قاعدگی كامل است، اما درنهایت باید به یك قاب و هارمونی درست برسد. كارگردان اصیل و عاشق سینما و حرفه خود به حتم این ساختار را در فضای كاری خود مورد دقت قرار می‌دهد، در زمان سخن گفتن با او از تفكرش آگاه می‌شوم این نزدیك بودن دنیاها و دوربودن تفكرهایمان در ماندن و رفتن ما اثر‌گذار است ولی تمام سعی‌ام را می‌كنم كسی از دستم ناراحت نشود.