تبیان، دستیار زندگی

 دفن شدگان در حجر اسماعیل

۱. عده ای از پیامبران
این مكان مدفن عده ای از پیامبران الهی است و سرانجام محلی كه به امر خداوند و هدایت جبرئیل امین به عنوان خانه اسماعیل مشخص شده بود، آرامگاه و مضجع عده ای از رادمردان متصل به رشته وحی خداوندی گردید تا از نو منشأ نور و هدایت گردد و عنوان آیت پروردگاری به خود گیرد و بازتابش جهان را فراگیرد. در پایانِ روایتی كه شیخ كلینی به سندش از معاویه بن عمار از حضرت امام صادق(ع) درباره حجر اسماعیل نقل كرده، چنین آمده است… : فیه قبور الأنبیاء؛ در آن قبرهای پیامبران است.

۲. مادر اسماعیل
ظاهراً نخستین كسی كه پیكر او در این مكان به خاك سپرده شده، هاجر مادر اسماعیل است و همان گونه كه گفتیم، اسماعیل پس از دفن مادر، اطراف آن را سنگ چین كرد تا زیر پای مردم قرار نگیرد. این كار او شدت علاقه اش را به مادر رنج كشیده اش نشان می دهد.

۳. اسماعیل
در قرآن كریم دوازده بار نام مبارك اسماعیل ذكر شده است كه ظاهراً به استثنای یك مورد آن، طبق یك تفسیر، سایر موارد در حق اسماعیل فرزند ابراهیم خلیل است و آن یك مورد استثنا، درباره اسماعیل صادق الوعد است كه در سوره مریم از او یاد شده.

۴. دختران اسماعیل
چند تن از دختران اسماعیل، از جمله كسانی هستند كه در حجر اسماعیل به خاك سپرده شدند. در كافی به نقل از امام صادق(ع) روایت شده است: در حجر نزدیك ركن سوم كعبه (غربی) تنی چند از دختران اسماعیل دفن شده اند.

 پیامبر اسلام(ص) در حجر اسماعیل
تاریخ صحنه های گوناگونی را از حضور پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) در حجر اسماعیل ضبط و نقل كرده است. در یك نگاه، حجر اسماعیل جایگاه او، محل اعلام رسالت، جایگاه تلاوت قرآن كریم، تریبون سخنرانی، عبادتگاه، مكان پاسخ دهی به پرسش ها و محل انجام و دیده شدن برخی از معجزه های پیامبر(ص) بوده است.

 امامان(ع) در حجر اسماعیل
اهل بیت عصمت وطهارت(ع) نیز هریك با حضور در حجر اسماعیل، از خود صفحات ماندگار ثبت كرده اند و اینجا را نه تنها عبادتگاه، بلكه مدْرس ودانشگاه خود قرار دادند، كه با پاسخ دهی به پرسش های پرسشگران، دل های دلداگان را به نور حق جلا دادند.

 مناجات امام سجاد (ع) در حجر
حجر اسماعیل یكی از خلوتگاه های حضرت امام الساجدین زین العابدین علی بن الحسین(ع) با خدای سبحان است و این مكان مقدس یكی از جاهای راز و نیاز و گریه این عبد حقیقی با معبود است و آنقدر مناجات حضرت امام سجاد (علیه السلام) اهمیت دارد كه فرزند برومندش قطب عالم امكان، حضرت امام مهدی صاحب الزمان(عَجَّ) توجهی خاص و عنایتی ویژه به آن دارد. علامه مجلسی از شهید نقل می كند كه طاووس یمانی می‌گوید: در ماه رجب از كنار حجر گذشتم، دیدم كسی است كه به ركوع و سجود می رود. دقت كردم دیدم علی بن الحسین(علیه السلام) است، با خود گفتم : خوشا به حالت! مردی صالح از اهل بیت نبوت است، قسم به خدا كه باید دعای او را غنیمت شمارم. مراقب احوال او بودم تا كه از نماز خود فارغ شد. كف دستان خود را به جانب آسمان بلند كرد و گفت:
«سیّدی سیّدی و هذه یدای قد مددتهما إلیك بالذّنوب مملوّة، …»

«سیّدی سیّدی و هذه یدای قد مددتهما إلیك بالذّنوب مملوّة، …»

آقای من، این دستان پر از گناه را به درگاهت بالا آوردم، و چشمانم امید به تو دارد، و كسی كه با پشیمانی (از كرده خود) تو را در حال زار فراخواند، سزاوار آن است كه با لطف و كرمت پاسخش گویی، آقای من! آیا مرا از تیره روزان قرار دادی تا كه بسیار بگریم، یا كه از نیكبختان گردانیدی تا امیدوار باشم، آقای من! آیا اعضای پیكرم را برای زدن گرزها آفریدی! آیا معده ودستگاه گوارشیم را برای نوشیدن حمیم (شراب جهنمیان) آفریدی؟ آقای من! اگر بنده ای توان فرار از آقایش را داشت اولین فرار كننده از درگاهت بودم، ولی می‌دانم كه توانایی آن را ندارم. آقای من! اگر شكنجه شدنم بر حكومتت می افزود از تو صبر بر عذاب را می خواستم، ولی می دانم كه بندگی اطاعت كنندگان بر حكومتت نمی افزاید، و سركشی معصیت كاران چیزی از آن نمی كاهد.
آقای من! من كی ام؟ از تو می خواهم كه به فضلت از من درگذری، و بدی مرا بپوشانی، و با كرامت از توبیخ و سرزنشم درگذری. خدای من و آقایم! به هنگام مرگ كه بر بستر افتاده ام و عزیزانم مرا می گردانند، برمن رحم نما، و به هنگامی كه همسایگان نیكوكار من، جسدم را در غسالخانه غسل می دهند ترحم كن و به هنگامی كه نزدیكانم پیكر مرا بر می دارند بر من رحم كن و در آن خانه تاریك بر وحشت و غربت و تنهاییم رحم كن، آیا غیر از مولا كسی بر بنده رحم می كند؟ آن گاه به سجده افتاد و فرمود:

«أعوذ بك من نار حرّها لا یطفی، و جدیدها لا یبلی، و عطشانها لا یروی»
بتو پناه می برم از آتشی كه گرمایش خاموش نمی‌شود، و تازه اش از بین نمی رود، و تشنه اش سیراب نمی گردد. آن گاه گونه راست خود را بر زمین نهاد و فرمود:

«اللهمّ لا تقلّب وجهی فی النار بعد تعفیری و سجودی لك، بغیر منٍّ منّی علیك، بل لك الحمد والمنّ علیّ»
خدایا، پس از آنكه صورتم برای تو سر به خاك نهاد و خاك آلود شد، دیگر این صورت را در آتش مسوزان، بدون آنكه من هیچ منتی بر تو داشته باشم، بلكه تمام منت از آنِ تو بر من است.

آن گاه سمت چپ صورت خود را بر زمین گذاشت و فرمود: إرحم من أساء واقترف، و استكان و اعترف؛ بر كسی كه بد كرده وگناه كرد، ودر برابرت به خاری افتاده و وبه نافرمانی ومعصیت خود اعتراف نمود رحم فرما. آن گاه به سجده بازگشت و پیشانی خود را بر زمین نهاد و فرمود: إن كنتُ بئس العبد فأنت نعم الرّب؛ اگر من بنده بدی بودم ولی تو خدای خوبی هستی. و صد بار فرمود: العفو العفو؛ از تو درخواست عفو و بخشش دارم. طاووس یمانی می گوید: به گریه افتادم تا آنجا كه صدای گریه من بلند شد. حضرت روی به جانب من گردانید فرمود: یمانی! چرا گریه می كنی؟ مگر اینجا جایگاه گناهكاران نیست. . .

امام محمد باقر و امام جعفر صادق(ع) در حجر اسماعیل
در روایت امده است كه امام محمد باقر و امام صادق علیه السلام در حجر به عبادت می پرداختند. یكی از راویان می گوید: امام صادق علیه السلام را در حجر زیر ناودان روبروی خانه خدا دیدم - در حالی كه دست‌های خود را باز كرده بود - چنین دعا می‌فرمود:

«اللهمّ ارحم ضعفی، و قلّة حیلتی، …»
خداوندا، بر ناتوانیم و كمی چاره سازیم رحم كن، خدایا! بهره رحمتت را برمن فرو فرست، و روزی فراوان را بر من ارزانی دار، و شر فاسقان جن و انس و عرب و عجم را از من دور كن، خداوندا! روزی را برمن فراوان كن و بر من سخت نگیر. خدایا! مرا رحم كن و مرا عذاب نده، از من خوشنود و راضی باش، به من خشم مگیر، كه تو شنونده دعا و نزدیك و پاسخ دهنده ای.