تبیان، دستیار زندگی

 ذهن آدمی همواره دغدغه مند و کنجکاو در شناخت ناشناخته ها است، از این رو است که در سراسر زندگی سوالات بیشمار ذهن او را به خود درگیر می کند؛ در این میان پاسخ برخی سوالات به صورت تجربی برای او قابل یافتن است اما هستند بسیاری از سوالات که خارج از میدان تجربه انسان بوده و پاسخ آنها به آسانی بدست نمی آید. از این رو در سلسله مباحث نسیم اندیشه از لسان آیت الله جوادی آملی، مرجع شیعیان و مولف تفسیر تسنیم به برخی از این سوالات پاسخ داده می شود.

آیا درخواست پیامبر(ص) برای شفاعت تبهکاران و بزهکارانی که کیفر حق آنان است، با عدل تناقض ندارد؟
ممکن است خدا مقرر کرده باشد که همه افراد باایمان را نجات دهد؛ ولی در ظاهر احکامی را مقرر و بر مخالفت آنها کیفرهایی معین کرده تا کافران به وسیله کفر خود هلاک و مومنان به واسطه پیروی و اطاعت به درجات بالا ترفیع یافته و گنه کاران به واسطه شفاعت بر کشتی نجات سوار و از برخی عقاب ها رهایی یابند و بعضی دیگر کیفرها، چون هول و وحشت برزخ، و دلهره و دلواپسی قیامت را بچشند و آن را لمس کنند ، پس هم حکم اول، یعنی تشریع کیفر بر پایه عدالت بوده و هم حکم دوم، یعنی برداشتن مجازات عادلانه و عاقلانه است.

شفاعت موجب می شود که حکم، اراده و فرمان اولی خدا شکسته و نسخ گردد، زیرا شفیع او را وا می دارد، برخلاف اراده نخست کاری را انجام دهد و چون اراده و حکم خدا بر اساس علم اوست، علم او ازلی و لایتغیر است، پس قبول شفاعت از خدا محال است؟
قبول شفاعت، نه سبب می شود که اراده ازلی او تغییر یابد و نه از باب خطا و دگرگونی حکم سابق اوست، بلکه از باب تغییر و دگرگونی حال مشفوع است.
خدا یک اراده ازلی در تمام جهان امکان دارد که به نتایج و عصاره های اعمال و رخدادها باز می گردد و یک اراده فعلی خارج از ذات نسبت به حوادث خاص و جزئی که تغییرپذیر است.
چون حال شخص مورد شفاعت دگرگون شد، خدا درباره او اراده ای متنساب می کند، سپس در زمان دیگر حال دیگری برخلاف حال نخست، آن هم تحت شرایط خاص، به خود می گیرد. خدا نیز اراده دیگری متنساب با حال دوم رباره او اتخاذ می کند، بنابراین، تغییر و دگرگونی در اراده ازلی خدا نیست، بلکه در اراده فعلی خارج از ذات خداست.

آیا شفاعت باعث تجری بر گناه نمی شود؟ زیرا مردم با دلگرم بودن به مسئله شفاعت به راحتی گناه می کنند؟
امید به شفاعت، وقتی مایه جرئت بر گناه و بزه کاری است که نوع گناه یا افراد گناه کار تعیین شده باشد، لیکن محتوای آیات شفاعت مستور است و کسی نمی داند که چه گناهان و گناهکارانی شفاعت می شوند یا این که چه قدر عذاب و عقاب، در قبر ، برزخ و حتی قیامت یابد متحمل می شوند، تا مشمول شفاعت شوند. این قضیه ای مهمله است که فقط امید ایجاد می کند، مثل آیات مغفرت که هیچ گاه جرئت بر معصیت نمی آورد. نگاه داشتن انسان میان خوف و رجا، از بهترین روش های تربیتی است.

منبع: شبستان