پرسش

سلام من یك سوال در مورد نماز دارم كه از شما می خواهم مرا راهنمایی كنید من مدتی است كه وقتی می خواهم نماز بخوانم شیطان دست از سرم بر نمی دارد قبلا سر وضو مشكل داشتم یعنی خیلی شك داشتم كه آیا وضویم را درست گرفتهام یا نه سر چیزهایی كه خودم می دانستم هیچ ایرادی در وضویم ایجاد نمی كندشك می كردم وبا اینكه میخواستم اعتنا نكنم نمیشد وچندین بار وضو می گرفتم واز اصل نماز چیزی نمی فهمیدم كه بعد با صحبتهایی كه افراد مطلع كردم این كار را مدتی كنار گذاشتم ولی الان یك مسئله جدیدی برایم ایجاد شده است بگونه ای كه وقی میخواهم نماز بخوانم اگر كسی كنارم باشد واحساس كنم صدایم را می شنود با اینكه مننازم را برای رضای خدا میخوانم واصلادر دلم برای ریا اینكار را نمی كنم ولی اگر كسی صدایم رابشنود در دلم می گویم نكند كه ریا شود ونماز م را به هم میزنم وبعضی مواقع چنیدن بار یك نماز را میخوانم و همین باعث می شود كه از اصل نماز چیزی متوجه نشوم واین مسائل زمانی اتفاق افتاده كه من یك افق جدیدی در دیدم نسبت به دین وزندگی ودنیا و آخرت برایم باز شده و دوست دارم بیشتر از این مسائل اطلاع كسب كنم ولی هر چه سعی می كنم این حالت را در نمازم نداشته باشم وبه اصل نماز كه توجه به خداوند است برسم نمی شود البته چندین بار توجه نكردم وطبق رساله مرجع تقلیدم عمل كردم ولی از ترس اینكه مبادا نمازم قبول نشود دوباره خواندم از شما خیلی متشكرم وامیدوارم كه راهنماییم كنید .خدانگهدار.

پاسخ

خواهر محترم!
پس از عرض سلام و تحیت، در ارتباط با مشكل اخیر شما عرض می شود كه این تصور هم می تواند نوعی وسواس روحی باشد، و هم ممكن است ناشی از آن باشد كه شما به درستی تعریف ریایی را كه مبطل نماز است نمی دانید.
در هر دو حال به نظر نگارنده می رسد ذكر تعریف ریا و اقسام آن مفید باشد.
قبلا لازم است متذكر شویم كه ریا گاه از منظر اخلاقی مورد بررسی قرار می گیرد و گاه از منظر فقهی؛ و بین این دو فرق بسیاری است.
ریا از نظر فقهی عملی است ـ فعل یا ترك ـ كه شخص با اراده خود، و در حالی كه كاملا بر خود مسلط است، آن را برای چشمی كه او را می بیند و یا گوشی كه او را می شنود ـ كه به این اخیر "سُمعه" هم می گویند ـ انجام می دهد. حال چه تنها مقصود او آن باشد یا ریا جزئی از هدفش باشد.
با این تعریف، صرف این كه انسان از این كه دیگری عبادت او را ببیند و یا آن را بشنود، خوشش بیاید، ریا نیست؛ چرا كه خوش آمدن این چنینی بیش از آن كه در اختیار خود انسان باشد، مربوط به حالات اخلاقی او است. این حالات ـ یا به تعبیر دیگر ملكات اخلاقی ـ همانطور كه به تدریج در انسان بوجود آمده اند، به تدریج هم زائل می شوند. و اساسا حدوث اثر نفسانی آن ـ مثل خوش آمدن و بد آمدن ـ فی الحال، برای هیچكس اختیاری نمی باشند. بله با تربیت و ریاضت كم كم می تواند به جایی برسد كه دیگر از آن چیز خوشش و یا بدش نیاید.
از نظر فقهی چنین عملی مبطل نماز و بلكه موجب عدم قبولی آن هم نیست.
بله این نقص اخلاقی ای محسوب است كه انسان برای دیدن و شنیدن انسانهای دیگر ـ و به طور كلی نظر بندگان، در كنار رأی الهی ـ ارزش و بهایی قائل باشد. انسانهای كامل و اولیای الهی همه توجهشان به این است كه خدا آنان را بپسندد، و اگر هم به نظر دیگری توجه می كنند، در راستای امر الهی است، و نه در عرض خواست خدا. ولی مگر همه از اولیای الهیند؟!
ما می بایست با اعمال فقهی خود زمینه را برای رشد اخلاقی خودمان فراهم آوریم، ولی پر واضح است كه ذی المقدمه جای مقدمه نمی نشیند، و انتظاری كه در آخر كار هست را در اول و میانه راه ندارند.
ما باید در تربیت الهی واقع بین باشیم و همیشه خود را در وسط راه بدانیم. و بر اساس آن انتظارات از خود را تعدیل كنیم و بر نفس خود بیش از طاقتش تكلیفی را بار نكنیم.

البته شما به نظر می رسد دچار خوش آمد از نظر دیگران هم نیستید، و بحمد الله به جایی رسیده اید كه فقط خدا را بخواهید، ولی تنها دچار وسوسه این هستید كه نكند ریا باشد. این كه دیگر اصلا ریای حرام نیست و مبطل نماز نمی باشد.

خواهر محترم!
در عین این كه به ارتقای ملكات فاضله اخلاقی خود می اندیشید، در عمل فقهی خود همانی را عمل كنید كه خدا خواسته است.
خدا احكامش را بر اساس توانائیهای بشر تنظیم كرده، و تحمیل بیش از آن بر خود تكلیف به امری است كه چه بسا فشار روانی و جسمی ناشی از آن اثر سوئی دارد كه ابتلای به آن خطرناك باشد.
مگر خود شما نمی گویید نمازم از وقتی دچار این حال شده ام كه می خواهم به هیچ عنوان ریائی نباشد، دیگر نماز نیست، و نمی توانم حواسم را در آن جمع نگه دارم؟! مگر همین شما را دچار فشار روحی نكرده است؟!
پس نمازتان را خیلی راحت تر از آنی كه تا به حال می خواندید، بخوانید؛ ولی گوشه چشمی هم در ترقی اخلاقی خود داشته باشید.
ما را و همه مؤمنان را از دعای خیر فراموش نكنید.